Алтынньы 29
Тас көрүҥэ
Алтынньы 29 диэн Григориан халандаарыгар сыл 303-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 304-c күнэ). Сыл бүтүө 62 күн баар.
Бэлиэ күннэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Инсульт утары охсуһуу аан дойдутааҕы күнэ
- Арассыыйа — Харабыллыыр сулууспа күнэ
- Камбодьа — Хоруоналаммыт күн
- Турция — Өрөспүүбүлүкэ күнэ (туур. Cumhuriyet Bayramı), 1923 сыллаахха Ататюрк өрөспүүбүлүкэни биллэрбит
- ССРС — Сэбиэскэй Сойууска бу күн Хомсомуол күнүн бэлиэтииллэрэ
Түбэлтэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1611 — Нуучча суулларыллыбыт ыраахтааҕыта (1606-1610 сс. бөрүстүөлгэ олорбута) Василий Шуйскай бэйэтин свитатын кытта (ол иһигэр Романовтар династияларын бастакы ыраахтааҕытын Михаил Федорович аҕата патриарх Филарет) Варшаваҕа Хоруол заамагар Польша хоруолугар бирисээгэ биэрбит. Нөҥүө сылыгар билиэҥҥэ Польшаҕа олорон өлбүтэ, уҥуоҕун Михаил Федорович ыраахтааҕы көрдөһүүтүнэн поляктар 1635 сыллаахха биэрбиттэрэ, Москубаҕа Кириэмилгэ көмпүттэрэ.
- 1863 — Швейцарияҕа Кыһыл Кириэс уопсастыбата тэриллибит.
- 1888 — Харьков анныгар ыраахтааҕы Александр III дьиэ кэргэнинээн Кырыымтан Петербуурга айаннаан испит пуойаһа саахалга түбэспит. 21 киһи тута өлбүт, икки киһи кэлин ылбыт эчэйиилэриттэн быстыбыттар, ыраахтааҕы бэйэтэ да, кэлин ыраахтааҕы буолбут цесаревич Николай да улаханнык эмсэҕэлээбэтэхтэр.
- 1905 — Байкаалы эргийэр тимир суол үлэҕэ киирбит. Бу иннинэ Транссибиир магыстыраала Байкалга кэлэн быстар этэ, пуойастар күөлү паромунан туорууллара.
- 1918 — Ыччат бүтүн Арассыыйатааҕы коммунистыы сойууһа (хомсомуол) тэриллибит — ССРС ыччаты түмэр, иитэр тэрилтэтэ. Бу тэрилтэҕэ 14 саастарын туолбут оҕоттон саҕалаан 28-гар диэри ыччат киириэн сөбө. 1977 сыллаахха хомсомуолга 36 мөлүйүөнтэн тахса Сэбиэскэй ыччат баар этэ.
- 1923 — Осман Импиэрийэтэ ыһыллыбытын кэннэ Туурсуйа Өрөспүүбүлүкэтэ тэриллибит. Бастакы бэрэсидьиэнинэн Мустафа Кемал (кэлин Ататүрк диэн буолбут).
- 1923 — ЯЦИК уонна Совнарком уураахтарынан Үөрэх наркомата уонна Доруобуйа хзарыстабылын управлениета холбоһон Үөрэх уонна доруобуйа харыстабылын наркомата буолбуттар.
- 1933 — Алдан оройуонугар Лебединай рудник үлэҕэ киирбит.
- 1952 — Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтэ Дьокуускайга Залогка 350 миэстэлээх киинэ тыйаатыра тутарга уураахтаабыт.
- 1953 — Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин уурааҕынан Нуучча драма тыйаатырыгар кирпииччэ дьиэни тутарга быһаарыы ылыллыбыт.
- 1969 — ARPANET бырайыак икки көмпүүтэрин ыккардыгар бастакы ситимнэһии буолбут — Интэриниэт үөскээбит.
- 1989 — РСФСР Үрдүкү Сэбиэтэ Конституцияҕа көннөрүүлэри киллэрэн Норуот дьокутааттарын сийиэһин олохтообут.
- 1992 — Арассыыйа бэрэсидьиэнин алтынньы 12 күнүнээҕи дьаһалыгар олоҕуран СӨ бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев СӨ Кэлэр көлүөнэлэрин аналлаах пуондатын олохтообут. Бу пуонда үбүлээһинэн Ийэ уонна оҕо туругун көмүскүүр киин (1997), "Эллэй Боотур" муус уораҕайа (1996), уопсайдаах Хореография училищета (1995), "Кыайыы 50 сыла" успуорт уораҕайа (1995), Өлүөнэттэн Чурапчыга барар уу турбата, Сунтаарга политехническай лиссиэй иккис куорпуһа (1993), Ыьык Күөлгэ култуура киинэ (2001) уонна 844 миэстэлээх оскуола (1996) уо.д.а. сүүсчэкэ эбийиэк тутуллубута.
- 1998 — Аан дойдуга куйаарга көппүт саамай кырдьаҕас киһи, 77 саастаах Джон Гленн, орбитаҕа тахсыбыт. Ону тэҥэ Гленн — АХШ-ка бастакы астронавт (1962 сыллаахха Гагарин уонна Титов кэннилэриттэн көппүтэ).
- 2003 — Аҕа уонна уол Рерихтар хартыыналарын быыстапката СӨ Комдрагметын быыстапкалыыр саалатыгар аһыллыбыт.
- 2004 — араабтыы тахсар «Аль-Джазира» ханаалга Усама бен Ладен 2011 сыллааҕы балаҕаны ыйын 11 күнүгэр АХШ-ка буолбут террактары тэрийбитин билинэрин туһунан видеота көстүбүт.
- 2009 — алтынньы 27—29 күннэригэр «Боронтуустуу саҥарааччыларга Саха сирин уобараһа» («Образ Якутии во франкоязычном мире», «Image de la Yakoutie dans le monde francophone») диэн кэмпириэнсийэни СГУ боронтуус филологиятын кафедрата көҕүлээн ыыппыт.
- 2015 — Кытай 35 сыл тухары ыытыллыбыт "соҕотох оҕо бэлиитикэтин" түмүктүүрүн туһунан биллэрбит.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1705 — Миллер Герард Фридрих (Арассыыйаҕа кинини Фёдор Миллер диэн ааттыыллар этэ) — XVIII үйэ биир уһулуччулаах чинчийээччитэ, академик, устуорук уонна археограф. Сибиир устуоруйатыгар бастакы билим чинчийиитин суруйбутунан уонна Арассыыйа төрүттэнииттигэр "норманн түөрүйэтин" туруорсубутунан биллэр. Кини сахаларга сыһыаннаах хас да үлэлээх.
- 1902 — Михаил Габышев (1958 с. балаҕан ыйын 1 к. өлб.) — ил дьайыксыта, учуонай, экэниэмикэ билимин дуоктара, коллекционер.
- 1904 — Христофор Шараборин (1938 с. тохсунньу 16 к. өлб.) — ил уонна баартыйа үлэһитэ, 1931-1937 сылларга Саха АССР Совнаркомун бэрэссэдээтэлэ.
- 1968 — Владимир Федоров — Саха сирин бэлиитигэ, Ил Түмэн III уонна IV ыҥырыыларын дьокутаата.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1783 — Жан Лерон Д’Аламбер — француз бөлүһүөгэ, механик уонна математик.
- 1889 — Николай Чернышевскай — Бүлүү куоракка олорбут нуучча уһулуччулаах революционер демократа, сырдатааччы-энциклопедист, суруйааччы, литэрэтиирэ кириитигэ.
- 2004 — Семен Николаев - Сомоҕотто — устуоруйа билимин хандьыдаата, этнография эйгэтигэр сахалартан бастакы үрдүк үөрэхтээх чинчийээччи, сүүстэн тахса үлэ ааптара.
|