Дьокуускай

Дьокуускай
Дьокуускай (ааҥл.); Дьокуускай (Саха тыла); Якутск (Нучча тыла); Yakutsk (Ааҥыл тыла)
	; М. К. Аммосов аатынан Хоту-Илиҥҥи федеральнай университет, КФЕН. ;
	; Дьокуускай өрүс үрдүгэр турар сирэ
	Coordinates; 642) 62°02′ с. ш. 129°44′ в. д. / 62.033° с. ш. 129.733° в. д. (G) (O)Координаталара: 642) 62°02′ с. ш. 129°44′ в. д. / 62.033° с. ш. 129.733° в. д. (G) (O)
	Куорат Күнэ: Балаҕан ыйын иккис өрөбүлэ
Дьаһалта ыстаатыhа
Федерал субъект; In jurisdiction of; Киин куорат of	Саха Өрөспүүбүлүкэтэ; Саха Өрөспүүбүлүкэтэ; Саха Өрөспүүбүлүкэтэ
Local self-government
Charter	Charter of Yakutsk
Municipal status	Куорат уокуруга
Ил Дархан	Николаев Айсен Сергеевич
Representative Body	Уокурук Сүбэтэ
Иэн
Иэнэ	121,93 km² (47,1 sq mi)
Олохтоохторо
2002 Census; - Rank; - Чиҥэ;	210 642 inhabitants; 89с; 1727,6/km² (4474,5/sq mi)
Устуоруйата
Тутуллубута	Балаҕан ыйын 25, 1632
Атын информация
Почта кода	677xxx
Телефон кода	+7 4112
Официал ситим-сирэ
	http://www.yakutsk-city.ru/

Дьокуускай (нууч. Яку́тск) Арассыыйа Федерациятын куората, Саха Өрөспүүбүлүкэтин киинэ, Өлүөнэ кытылыгар Туймаада хочотугар турар. Былыргы сахалыы аата Туймаада. 1632 сыллаахха олохтоммутунан ааҕыллар.

Олохтоохторун ахсаана 322,987 киһи, ол иһигэр куорат бэйэтэ 285,023 киһи (2021 сыл).

Устуоруйата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

1632 сыллаахха Бекетов баһылыктаах нуучча хаhаахтара Өлүөнэ кытылыгар, билиҥҥи Уус-Алдан сиригэр бастаан остуруок туппуттар. Онтон нуучча хаһаахтарын тойоно Иван Галкин Өлүөнэ остуруогун халаан уута ылара бэрдин иһин, Өйүк баай хонуутугар (эбэтэр лог диэни луг диэн сыыһа суруйбут буоллахтарына - аппатыгар) өрүс уҥуор куорат билиҥҥи турар сиригэр көһөрбүтэ.

Өлүөнэ кыраайын (Ленский край) киинин быһыытынан бастаан Өлүөнэ остуруога дэнэр этэ. 1638 сыллаахха Саха Сирин Енисей уеһыттан арааран Саха уеһа оҥороллоругар киин остуруок буолбута.

1680 сыллаахха саҕаламмыт реформа кэмигэр 1681 сыллаахха остуруокка Приклонскай бойобуода кэлэр, кини сүрүн соруга - остуруогу куоракка кубулутуу. Куораты тутуу от ыйын 24 күнүгэр 1682 сыллаахха саҕаламмыт. 3600 саһаан кыбадыраат иэннээх сири 3,5 миэтэрэ кэриҥэ үрдүктээх күрүө туттарар. Бу эркиҥҥэ 8 баасына туттарар. Куорат городничайынан Семен Иванович Епишев диэн киһи ананар.

Тохсунньу 10 күнүгэр 1696 сыллаахха Сибиирдээҕи бирикээс Саха уеһын уонна куоратын чертежтарын оҥорорго ыйаах таһаарар. Онтон нөҥүө сылыгар тохсунньу 31 күнүгэр үрүҥ көмүс бэчээти оҥотторон ыытар. Бу кэмтэн ыла остуруок бүтэһиктээхтик куорат аатын сүгэр^[1].

Килиимэтэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Салгын тэмпэрэтиирэтин орто кээмэйэ (2012 сыл)^[2].

Тохсунньу	Олунньу	Кулун тутар	Муус устар	Ыам ыйа	Бэс ыйа	От ыйа	Атырдьах	Балаҕан	Алтынньы	Сэтинньи	Ахсынньы	Сыл
Салгын тэмпэрэтиирэтин орто кээмэйэ
-26 °C	-27.4 °C	-17.5 °C	1.0 °C	11.3 °C	20.3 °C	21.9 °C	18 °C	9.5 °C	-2.2 °C	-19 °C	-29.0 °C	°C

Демография[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Сурутуу ыытыллыбыт сылларга уонна 2007 сылга олохтоох ахсаана

Дьокуускай куоракка — 355000 киьи(2021 сыл) олорор.

Бу куоракка элбэх норуот олорор. Сахалар, нууччалар уонна да атыттар.

Дьокуускай куорат тургэнник улаата турар куорат.

Омуктар ахсааннара (нелегаллары аахпакка туран)[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Өссө маны көр[биики-тиэкиһи уларытыы]

{{салааҕа источниктара суох}}

Испииhэккэ 10-тан тахса тыhыынча ахсааннаах омуктар.

Нууччалар - 143 тыh.
Сахалар - 142 тыh.
Украинецтар - 32 тыh.
Кытайдар - 25 тыh.
Узбектар - 21 тыh.
Татаардар - 12 тыh.
Башкирдар (башкорт) - 11,9 тыh.
Кэриэйдэр - 10,3 тыh.
Эрмээннэр - 10,2 тыh.
Белорустар - 10,2 тыh.
Таджиктар - 10 тыh.