Дьокуускай

Yakutsk
Yakutsk (ааҥл.); Якутск (нууч.); Дьокуускай (Саха тыла)
	; М. К. Аммосов аатынан Хоту-Илиҥҥи федеральнай университет, КФЕН.; «Тёплое» күөл
	; Location of Yakutsk in the Lena watershed
	Coordinates; 642) 62°02′ с. ш. 129°44′ в. д. / 62.033° с. ш. 129.733° в. д. (G) (O)Координаталара: 642) 62°02′ с. ш. 129°44′ в. д. / 62.033° с. ш. 129.733° в. д. (G) (O)
	Куорат Күнэ: Балаҕан ыйын иккис өрөбүлэ
Административ статуhа
Федерал субъект; In jurisdiction of; Киин куорат of	Саха Республиката; Саха Республиката; Саха Республиката
Local self-government
Charter	Charter of Yakutsk
Municipal status	Куорат уокуруга
Баһылык	Николаев Айсен Сергеевич
Representative Body	Уокурук Сүбэтэ
Иэн
Иэнэ	121,93 km² (47,1 sq mi)
Олохтоохторо
2002 Census; - Rank; - Чиҥэ;	210 642 inhabitants; 89th; 1727,6/km² (4474,5/sq mi)
Историята
Тутуллубута	Балаҕан ыйын 25, 1632
Атын информация
Почта кода	677xxx
Телефон кода	+7 4112
Официаллык уэбсайт
	http://www.yakutsk-city.ru/

Дьокуускай (нууч. Яку́тск) диэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин киинэ, Өлүөнэ кытылыгар Туймаада хочотугар турар куорат. Былыргы сахалыы аата Туймаада. 1632 сыллаахха олохтоммутунан ааҕыллар.

Олохтоохторун ахсаана 284115 киһи, ол иһигэр куорат бэйэтэ 264069 киһи (2009 сыл).

Ис хоһооно

1 Историята
2 Климата
3 Демография
4 Омуктар ахсааннара (нелегаллары аахпакка туран)
5 Дьокуускай Ытык олохтоохторо
6 Дьокуускайга төрөөбүт биллэр дьоннор
7 Доҕордуу куораттар
8 Үөрэҕирии
9 Фотогалерея
10 Быһаарыылар
11 Сигэлэр

Историята[уларыт | куодун уларытыы]

1632 сыллаахха Бекетов баһылыктаах нуучча хаhаахтара Өлүөнэ кытылыгар, билиҥҥи Уус-Алдан сиригэр бастаан остуруок туппуттар. Онтон нуучча хаһаахтарын тойоно Иван Галкин Өлүөнэ остуруогун халаан уута ылара бэрдин иһин, Өйүк баай хонуутугар (эбэтэр лог диэни луг диэн сыыһа суруйбут буоллахтарына - аппатыгар) өрүс уҥуор куорат билиҥҥи турар сиригэр көһөрбүтэ.

Өлүөнэ кыраайын (Ленский край) киинин быһыытынан бастаан Өлүөнэ остуруога дэнэр этэ. 1638 сыллаахха Саха Сирин Енисей уеһыттан арааран Саха уеһа оҥороллоругар киин остуруок буолбута.

1680 сыллаахха саҕаламмыт реформа кэмигэр 1681 сыллаахха остуруокка Приклонскай бойобуода кэлэр, кини сүрүн соруга - остуруогу куоракка кубулутуу. Куораты тутуу от ыйын 24 күнүгэр 1682 сыллаахха саҕаламмыт. 3600 саһаан кыбадыраат иэннээх сири 3,5 миэтэрэ кэриҥэ үрдүктээх күрүө туттарар. Бу эркиҥҥэ 8 баасына туттарар. Куорат городничайынан Семен Иванович Епишев диэн киһи ананар.

Тохсунньу 10 күнүгэр 1696 сыллаахха Сибиирдээҕи бирикээс Саха уеһын уонна куоратын чертежтарын оҥорорго ыйаах таһаарар. Онтон нөҥүө сылыгар тохсунньу 31 күнүгэр үрүҥ көмүс бэчээти оҥотторон ыытар. Бу кэмтэн ыла остуруок бүтэһиктээхтик куорат аатын сүгэр^[1].

Климата[уларыт | куодун уларытыы]

Салгын температуратын орто кээмэйэ (2012 сыл)^[2].

Тохсунньу	Олунньу	Кулун тутар	Муус устар	Ыам ыйа	Бэс ыйа	От ыйа	Атырдьах	Балаҕан	Алтынньы	Сэтинньи	Ахсынньы	Сыл
Салгын температуратын орто кээмэйэ
-34.6 °C	-33.4 °C	-22.3 °C	-4.4 °C	9.5 °C	19.3 °C	21.0 °C	14.5 °C	8.2 °C	-7.4 °C	-28.6 °C	-35.5 °C	-7.8 °C

Демография[уларыт | куодун уларытыы]

Сурутуу ыытыллыбыт сылларга уонна 2007 сылга олохтоох ахсаана

Дьокуускай куорат - элбэх омуктан олорор куората, манна сахалар, нууччалар, кытайдар уонна да атыттар олороллор.

Омуктар ахсааннара (нелегаллары аахпакка туран)[уларыт | куодун уларытыы]

Испииhэккэ 10-тан тахса тыhыынча ахсааннаах омуктар.

Нууччалар - 143 тыh.
Сахалар - 142 тыh.
Украинецтар - 32 тыh.
Кытайдар - 25 тыh.
Узбектар - 21 тыh.
Татаардар - 12 тыh.
Башкирдар (башкорт) - 11,9 тыh.
Кэриэйдэр - 10,3 тыh.
Эрмээннэр - 10,2 тыh.
Белорустар - 10,2 тыh.
Таджиктар - 10 тыh.