Нуучча тыла

Нуучча тыла
Дойдулар:	Россия, СНГ дойдулара, Грузия, Соҕуруу Осетия, Абхазия, Латвия, Литва, Эстония, Израиль, Монголия, Шпицберген, Финляндия, Арҕаа Еуропа дойдулара, Германия, Франция, США мегаполистара, Канада, Кытай, Австралия.
Total speakers:	Төрөөбүт тыла: 170 мөл,; онтон 130 (119) мөл. Россияҕа; Иккис тыл: 114 мөл (2006) — 125 миллионов; Саҥараччы уопсай ахсаана: 300 (295) мөлүйүөн.
Тыл системата:	Индо-Эуропа; Славянскай; Илинславянскай; Нуучча тыла
Суруга:	Кирилл алпабыыта;
Ил суолталаах
Ил статустаах:	Россия, Белоруссия, Казахстан, Киргизия, organizations Халыып:UNO; IAEA; International Civil Aviation Organization; Халыып:Country data UNESCO; Халыып:Country data WHO; Халыып:Country data CIS
Салайыллар:	no official regulation
Language codes
ISO 639-1:	ru
ISO 639-2:	rus
ISO 639-3:	rus
Glottolog:	russ1263
	Нуучча тыла аан дойдуга; Нуучча тыла аан дойдуга
	Note: This page may contain IPA phonetic symbols in Unicode.

Нуучча тыла (нууч. русский язык) диэн илин славян тылларын бөлөҕүгэр киирэр. Сир үрдүгэр олус тарҕаммыт тыллартан биирдэстэрэ. Нууччалар национальнай тыллара, Центральнай Евразия, урукку ССРС, араас омуктарын икки ардыларыгар кэпсэтэр тыллара. ХНТ үлэ тыла. Славян тылларыттан биир саамай тарҕаммыт тыл^[4].

Морфологическай стройунан нуучча тыла ордук флективнай, синтетическэй. Лиэксийэ грамматическай суолтата, быраабыла курдук, флексия көмөтүнэн бэриллэр. Хас биирдии флексия хас да суолтаны тэҥҥэ көрдөрөр. Синтетическэй формалары сэргэ, нууччалыы аналитизм элеменнэрин сайыннарыы эмиэ көстөр.

Синтаксис нуучча тылын көҥүл бэрээдэгинэн, тыл бэрээдэгин утары, биир томпоненнаах уонна икки компонентнай структураларын утары боростуой этиилэр үс көрүҥэ баарын, интонационнай средстволар актыыбынай оруолларын көрдөрөр.

Нуучча тылын лексическэй састааба бэйэтин сүнньүнэн — төрүт нуучча. Тыл фондатын хаҥатыы - тылы бэйэ моделынан уонна киирии тылларынан үөрэтии. Киирии тылларга славянизм, грецзизм уонна тюркизм сыһыаннаахтар. XIII үйэлэргэ Голландия,немецкэй уонна французскай киирии тыллар баһыйаллар, ХХ үйэттэн — английскайдар.

Нуучча тылын диалектара икки тылга арахсаллар: хоту уонна соҕуруу. Сыһыаттар икки ардыларыгар билиҥҥи литературнай тыл тирэҕинэн буолбут көһө сылдьар тыллар этиллэллэр.

Нуучча тылын историятыгар үс сүрүн кэми араарар: былыргы нуучча, Белоруссия уонна Украина тылларыгар (ВИ- Х үйэлэр), Старорусскай эбэтэр великорусскай (ХІІ- XII үйэ ортотуттан) уонна национальнай нуучча тылын периода (XII үйэ ортотугар). Сурук- Бичик өттүгэр старлавянскай кириллица сытар.

Нуучча тылын наукатын комплекса лингвистика диэн ааттанар.^[5]

Алпаабыт

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё	Ж ж
З з	И и	Й й	К к	Л л	М м	Н н	О о
П п	Р р	С с	Т т	У у	Ф ф	Х х	Ц ц
Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю
Я я

Бэлиитикэ

1938 сыллаахха кулун тутар 13 күнүгэр нуучча тыла ССРС бары оскуолаларыгар булгуччу үөрэтиллэр буолбут.

Быһаарыылар

Бу аан дойду тылларыттан биирдэстэригэр туһунан сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн биэрэн Бикипиэдьийэҕэ көмөлөһүөххүн сөп.

[ignat-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Languages of the World (Charts)

[lang1-2] 2,0 ^2,1 Демоскоп Weekly — Сколько людей говорят и будут говорить по-русски?

[lang2-3] Независимая газета — Геополитический потенциал Русского мира

[4] Нуучча тылын интэриэһинэй чахчылар

[5] Нуучча тылынан үөрэх ситиһиилэрин тэтэрээт

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

к·ы·у Арассыыйа ил тыллара
Федераал тыл	Нуучча
Федерация субъектарын тыллара	Абазин • Аваар • Агул • Адыыг • Азербайдьаан • Алтай • Башкиир • Бүрээт • Даргин • Ингуш • Кабарда-Черкес • Калмык • Карачаай-Балкаар • Коми • Кырыым татаардарын • Кумык • Лак • Лезгин • Ноҕай • Марий (Хайатааҕы Марий, Ходуһалаах Марий) • Мордва (Мокша, Эрзя), • Осетин • Рутул • Саха • Табасаран • Татаар • Тат • Тыва • Удмурт • Украин • Хакас • Цахур • Чэчиэн • Чуваш
Официальнай стаатустаах тыллар	Вепс • Долгаан • Казах • Карел • Коми-Перем • Мансий • Ненец • Селькуп • Финн • Хантый • Чукча • Эбэҥки • Эбээн • Дьүкээгир (Хотугу Дьүкээгир, Соҕурууҥу Дьүкээгир)