Ыам ыйын 31 күнүгэр диэри "Биики Саас" күрэскэ кыттыаххын сөп.
Ыстатыйаны саҕалыырга көмөлөһөр Сирдьит баар. Сигэтин аллара маннык кинигэ ойуутун таһыгар булуоҥ 
.
Сахалыы буукубалар браузергар тахсыбат буоллахтарына маны баттаа
Бикипиэдьийэ — бу элбэх омук тылынан суруллар аһаҕас энциклопедия
Манна ким баҕалаах талбыт ыстатыйатын уларытар эбэтэр саҥа ыстатыйаны суруйар кыахтаах.
Билигин Бикипиэдьийэҕэ 16523 сахалыы, уонна атын 318 омук тылынан өссө 60 мөлүйүөнтэн тахса ыстатыйа баар.
|
|
- Тоҕойдору туораан ис,
- Арҕастары ааһан ис,
- Саргы дьайаан Сахам тыла,
- Сарыал санаа — Сахам тыла!
- Бүөтүр Тобуруокап
|
|
|
|
|
Бырайыак кылгас устуоруйата маннык — бастаан 2006 сыл бүтэһигэр: бу тугуй, тоҕо атын омуктарга баарый, биһиэхэ суоҕуй, — диэн ыйытыылар кэнниттэн: арай?, тоҕо сатаныа суоҕай? — диэн саарабыл кэнниттэн: ээ, чэ холонон көрүөххэ, — диэнтэн тахсыбыт суол.
Кыттар дьон араас идэлээх, араас дойдуга олорор, саастарынан эмиэ тэҥэ суох дьон.
Биһиги санаабытыгар дьон элбэхтик кытыннаҕына, бэрт эбит диэн биһирээтэҕинэ, сүрдээх, кэскиллээх буолар туруктаах бырайыак. Күн-түүн көннөрү дьон көмөтүнэн ис хоһооно да тупса, ыстатыйатын ахсаана да элбии турар.
|
|
Ыам ыйын 27 күнэ
Бэлиэ күннэр
- Арасыыйаҕа Бибилэтиэкэ күнэ. 1995 сыллаахха тахсыбыт бэрэсидьиэн Борис Ельцин уураҕынан бэлиэтэнэр буолбута. 1795 сыллаахха бу күн Импэрээтэр публичнай бибилэтиэкэтэ олохтоммут эбит.
Түбэлтэлэр
- 1199 — «Сирэ суох» диэн хос ааттаммыт Иоанн (1167—1216) убайа «Хахай сүрэх» Ричард өлбүтүн кэннэ Англия хоруола буолар. Кини ыраахтааҕылаан олордоҕуна өрө турбут бароннар 1215 сыллаахха Көҥүл улуу хаартыйатыгар илии баттаппыттар, бу түбэлтэ Иоанны устуоруйаҕа киллэрбитэ.
- 1703 — Ыраахтааҕы Бүөтүр I Санкт-Петербург куоратын олохтообут.
- 1764 сыл Саха сирин бойобуодатынан ананан сулууспалаабыт прапорщик Козьма Дуреев уурайан Тобольскайга барбыт. 1764 сыл тохсунньу 29 күнүттэн Саха сирин салайбыта.
- 1920 — Татаар Социалистическай Советскай Өрөспүүбүлүкэтэ тэриллибитэ.
- 1935 — Саха сирин хотугулуу-илин өттүгэр сытар Илин Сибиирдээҕи байҕал аата бигэргэммит. Урукку ааттара: Муустаах байҕал, Индигир байҕала, Хоту байҕал, Сибиир байҕала.
- 1937 сыллаахха Сан-Франциско куоракка аан дойдуга биир саамай кэрэтинэн биллэр Көмүс Аан күргэ аһыллыбыт. Күргэ уһуна 1280 миэтэрэ, алта эрээт массыына сылдьар, сатыы киһи хаамарыгар аналлаах икки суоллаах. Икки 93 см модьулаах канаакка ыйанан турар, ол канааттар 227 миэтэрэлээх ыстаал тирээбиллэргэ ыйаммыттар.
- 1960 — Туурсуйаҕа байыаннай переворот буолбут.
- 1967 — Австралияҕа аборигеннары биэрэпискэ ааҕар туһунан референдум буолбутугар, куоластааччы 90-тан тахса бырыһыана сөбүлэспит. Бу иннинэ Австралия конституцията аборигеннары дьон ахсааныгар киллэрэри бобор этэ. Маннык референдум да кэнниттэн аборигеннар толору гражданскай быраабы өссө да ыла иликтэрэ. Кинилэр 1971 сылга диэри гражданствоны сайабылыанньа эрэ түһэрэн ылыахтарын сөбө уонна чэпчэкитик ону былдьатыахтарын сөбө. 1983 сыллаахха биирдэ быыбарга куоластыыр бырааптаммыттара.
- 1969 — "Машина времени" рок-бөлөх олохтоммут.
- 1973 — ССРС Ааптар быраабын харыстыыр туһунан Женеватааҕы конвенцияҕа кыттыспыт.
- 1994 — Арассыыйаҕа сүүрбэ сыл үүрүллүү кэнниттэн суруйааччы Александр Солженицын төннүбүт.
- 1994 — Альтернативнай рогу оонньуур "Сплин" бөлөх Санкт-Петербуурга үөскээбит.
- 1997 — Арассыыйа уонна НАТО ыккардыларыгар сыһыаннары олохтуур сүрүн докумуон ылыллыбыт.
Төрөөбүттэр
- 1907 — Амма Абаҕатыгар аатырбыт олоҥхоһут, тойуксут Нохсоров Устин Гаврильевич. 1938 сыллаахха дьыалаҕа эриллэ сылдьыбыта, баартыйатыттан уһуллубута. Буруйа дакаастаммакка хаайыыттан тахсыбыта, ол эрээри бүтэһиктээх реабилитация 1992 сыллаахха эрэ оҥоһуллубута (1951 с. өлб.).
- 1944 — Усуйаана Куоҕастааҕар Пальмира Петрова — өр сылларга СГУ Мэдиссиинэ факультетын, ХИФУ Мэдиссиинэ институтун салайбыт киһи, мэдиссиинэ билимин дуоктара.
Өлбүттэр
- 2003 — Социалистыы Үлэ Дьоруойа Василий Кладкин (10.01.1931 төр.) — үчүгэй көрдөрүүтүнэн аатырбыт таба иитэр "Томпо" сопхуос дириэктэрэ. Дьиктитэ диэн иккитэ Америкаҕа үөрэммитэ, онтон бастакытын — Үлэ Дьоруойун аатын ыла илигинэ.
Телеграм-ханаалбытыгар суруттаххына биһиги да үөрүөхпүт, бэйэҥ да астыныаҥ ;)
Соторутааҥы ыстатыйалар
Ааҕыҥ, көннөрүҥ
Бу күннэрдээҕи уларыйыылар — ким тугу суруйбутун көрүөххэ сөп.
Бу саҥа ыстатыйалар, онон өссө чочулла илик буолуохтарын сөп. Алҕастаах буоллахтарына харса суох көннөрүҥ.
|
|
Үчүгэй (сэргэммит) ыстатыйа
Кыталык (Grus leucogeranus) — сэдэх көтөр, туруйа көрүҥэр киирэр.
 Кыталыктар ( Grus leucogeranus) 1 м 40 см үрдүк кыталык ыйааһына 6 киилэ буолар. Атыырын ыйааһына тыһытынааҕар ыарахан. Кыталык дьүһүнэ кылбаа маҥан, сирэйэ түүтэ суох, уот кыһыл. Атахтара кытархайдар. Кынатын төбөтө харалаах. Кыталык оҕото төбөтө, кэтэҕэ кытархай кугас, атын түүтэ сырдык кугас. Сымыыттан тахсарыгар хараҕа халлаан күөҕэ өҥнөөх, алта ыйыгар араҕас буолар.
Аан дойду кыталыга үс популяциялаах: илиҥҥи, киин уонна арҕаа. Кыталык илиҥҥи популяцията Саха сиригэр Халыма намталыгар сайылыыр, кыстыыр сирэ — Янцзы өрүс орто тардыыта, Кытай соҕуруулуу-илин өттө.
(өссө…)
Бастыҥ ыстатыйа
Яков Федорович Санников (1844—1908) — өбүгэлэрин үгэстэрин тутуһан нуучча уонна омук полярниктарыгар сүҥкэн улахан үтүөнү-өҥөнү оҥорбут саха атыыһыта. Кини суон сураҕа Муустаах байҕал кытыытынан эрэ буолбакка, бүтүн Россия үрдүнэн биллибит. Булуҥҥа былыр «халлааҥҥа таҥара, биһиэхэ Яков Санников» дииллэр эбит. 1886 сыллаахха доктор Бунге экспедициятыгар көмөлөспүт. 1894 сыллаахха барон Толль Ф.Нансеҥҥа депо тутарыгар көмөлөспүт. Ол өҥөлөрүн иһин икки кыһыл көмүс мэтээлинэн наҕараадаламмыт (онтон биирин Швеция ыраахтааҕыта Оскар биэрбит).
(өссө…)
Көмүөл күүһэ
Бүгүн бу ыстатыйалары тупсарабыт, тылбаастыыбыт:
Амма улууһа — Бастыҥ ыстатыйаҕа хандьыдаат
Ыстатыйаны уларытыы киинэ курдук көстүүтэ: Көмө:1-кы уруок
Ыҥырыы
Хаһыаттарга, сурунаалларга, атын да сирдэргэ Бикипиэдьийэни ахтыбыт буоллахтарына биһиги үөрэбит. Тоҕото өйдөнөр — ол аата үлэбит си-дьүгээр хаалбатын, дьоҥҥо туһалааҕын бэлиэтэ. Ити бастакытынан. Иккиһинэн — төһөнөн элбэх киһи билэр да, оччонон элбэх киһи кыттар. Онон күннүккүтүгэр (блогкутугар) кэмиттэн кэмигэр ахтар буолуҥ, элбэх дьоҥҥо туһаайан суруйар дуу этэр дуу буоллаххытына эмиэ бикипиэдьийэни кыбытар буолуҥ. Манна оннук ахтыллыбыт түгэннэр испииһэктэрэ баар.
|
|
Уруулуу ситимнэр
Wikimedia Пуондата элбэх омук тылынан тахсар, көҥүл уларытыллар уонна туһаныллар хас да тус-туһунан бырайыактардаах:
|
.
.jpg)
