1815

Туох буолбута

Олунньу 26 — Наполеон Бонапарт көскө ыытыллыбыт сириттэн, Италия кытылын таһыгар баар Эльба арыытыттан, күрээбит. Кини Францияҕа тиийэн былааһы бэйэтигэр 100 күҥҥэ төннөрбүтэ.

Кулун тутар 20 — Наполеон Бонапарт Эльба хаайыытыттан күрээн Парижка төннөн кэлбит. «Сүүс хонук» баһылктыыра саҕаламмыт.
Кулун тутар 30 — Иоахим Мюрат Римини прокламациятын таһаарбыт, бу докумуон кэлин Италия сомоҕолоһургар суолтаны ылбыта.

Муус устар 23 — сербтэр Осмаан импиэрийэтин утары иккис өрө туруулара саҕаламмыт.

Ыам ыйын 3 — Царство Польское үөскээбит. Венатааҕы кэҥгириэс быһаарыытынан Арассыыйа импиэрийэтин сорҕотунан буолбут.
Ыам ыйын 16 — Венатааҕы кэҥгириэс быһаарыытынан Варшаватааҕы герцогство улахан аҥаара Арассыыйа импиэрийэтигэр Царство Польское аатынан сыһыарыллыбыта. Герцогство сорҕото Пруссияҕа, сорҕото Австрияҕа барбыта.

Бэс ыйын 6 — Ватерлоо таһыгар сэрии (Наполеон Бонапарт бүтэһиктээх кыайтарыыта).
Бэс ыйын 8 — Польша саарыстыбатыгар Конституция ылыммыттар.
Бэс ыйын 9 — Венатааҕы кэнгириэс түмүктэммит, манна Наполеон сэриилэрин кэннилэриттэн Европа дойдуларын ыккардыларыгар саҥа бэрээдэк олохтоммута.
Бэс ыйын 18 — Бельгияҕа Ватерлоо куоратын таһыгар Наполеон сэриилэрин бүтэһик улахан кыргыһыыта буолбут. Англия уонна Пруссия аармыйалара Франция аармыйатын урусхаллаабыттар.

Сэтинньи 20 — Парижтааҕы иккис эйэ сөбүлэҥэр илии баттаммыт. Францияҕа 1790 сыллааҕы кыраныыссатын төннөрбүттэр, ол эрээри улахан контрибуция түһэрбиттэр уонна оккупацияны эбии хас да сылга уһатан биэрбиттэр.
Сэтинньи 27 — Польша Хоруоллуга конституция ылыммыт.

Ыам ыйын 30 — Бетлингк Отто, Арассыыйа Император наука академятын академига, илин тыллары билэр киһи.
Ахсынньы 10 — Ада Лавлейс — Англия математига. Чарльз Бэббидж суоттуур массыынатын ойуулаабытынан уонна бастакынан программа суруйбутунан биллэр.