1942 сыл

1942 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 2 — Иккис аан дойду сэриитэ: Дьоппуон сэбилэниилээх күүстэрэ Филиппиин киин куоратын Маниланы сэриилээн ылбыттар.
• Тохсунньу 8 — Стивен Хокинг — Англия физигэ уонна математига. Аан дойду биир бастыҥ түөрүйэ чинчийээччитэ. Анал үөрэҕэ суох дьоҥҥо физиканы быһаарар элбэх ыстатыйалары уонна кинигэлэри суруйбута.
• Тохсунньу 11 — Аан дойду иккис сэриитэ: Дьоппуон аармыйата Малайзия киин куоратын Куала-Лумпуру ылбыт.
• Тохсунньу 19 — Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр дьоппуоннар Британия Ииндийэтин састаабыгар киирэр Бирмаҕа (Мьянмаҕа) кимэн киириини саҕалаабыттар.
• Тохсунньу 25 — Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр Таиланд АХШ-ка уонна Англияҕа сэриини биллэрбит.
• Тохсунньу 31 — Аан дойду иккис сэриитэ: Сойуустаах сэриилэр дьоппуоннартан Малайя аттынааҕы кыргыһыыга хотторон Сингапурга чугуйбуттар.

Олунньу

• Олунньу 1 — АХШ бырабыыталыстыбатын официальнай тас дойдуларга иһитиннэрэр радио сулууспата "Америка куолаһа" үлэтин саҕалаабыт. Тымныы сэрии кэмигэр нууччалыы уонна атын ССРС тылларынан саҥарар "Америка куолаһа", ону кытары "Көҥүл" араадьыйа, Сэбиэскэй Сойуус дьоно аан дойду сонуннарын истэллэригэр биир сүрүн источник буолбуттара.
• Олунньу 6 — Калининскай фронт: ньиэмэс 9-с аармыйата ССРС 29-с аармыйатын икки өттүтэн кимэн киирбит (илинтэн Ржев өттүнэн уонна арҕааттан Оленино өттүнэн), 39-с аармыйа уонна 11-с кавалерия корпуһун ситимнэрин быспыт, түмүгэр 29-с аармыйаны төгүрүйбүт.
• Олунньу 8 — Аан дойду иккис сэриитэ: Япония Сингапурга саба түспүт.
• Олунньу 15 — Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр Сингапур сууллубут. 85 000 киһилээх Британия аармыйата 36 000 киһилээх Дьоппуон аармыйатыгар бэриммит уонна улахан стратегическэй суолталаах куораты Сингапуру туран биэрбит.
• Олунньу 19 — Аан дойду иккис сэриитэ: АХШ бэрэсидьиэнэ Франклин Д. Рузвельт 9066 № ыйаахха илии баттаан, дьоппуон төрүттээх американецтары аналлаах лааҕырдарга хаайары байыаннайдарга көҥүллээбит.
• Олунньу 27 — Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр Голландия Ост-Ииндийэтигэр (Индонезия) Ява байҕалын кыргыһыыта буолбут. Дьоппуон флота Нидерланды, Британия уонна АХШ кыттыгастыы флоттарын үлтүрүппүт. Сарсыныгар дьоппуоннар Ява арыытыгар тиксибиттэр.

Кулун тутар

• Кулун тутар 8 — Аан дойду иккис сэриитэ: Голландия Ост-Индията Яваны дьоппуоннарга туран биэрбит.
• Кулун тутар 8 — Аан дойду иккис сэриитэ: Япония сэриилэрэ Рангуну уонна Бирманы Британияттан былдьаабыттар.
• Кулун тутар 26 — Аан дойду иккис сэриитэ: оккупацияламмыт Польшаҕа баар Освенцим лааҕырга бастакы дьахталлары аҕалбыттар.
• Кулун тутар 29 — Германия Любек куоратын Британия ВВС-тара буобмалаабыттар, бу ньиэмэс куораттарын бастакы бөдөҥ ситиһиилээх буомаблааһыннара этэ.
• Кулун тутар 30 — Бүлүү оройуонун военкоматынан аармыйаҕа ыҥырыллыбыт Дмитрий Гуляевка бастакы кыргыһыытыгар сыысхала суох ытарын көрөн кулун тутар 30 күнүгэр оптическай прицеллаах бинтиэпкэни туттарбыттар, снайпер буолбут.

Муус устар

• Муус устар 3 — Аан дойду иккис сэриитэ: дьоппуон сэриилэрэ Бата-ан тумул арыыга АХШ уонна Филипиин сэриилэрин утары кимэн киириини саҕалаабыттар.
• Муус устар 10 — II Аан дойду сэриитин саҕана Британияҕа бэлэми ааспыт этэрээт Богемия уонна Моравия имперскэй протекторыгар Р. Гейдриххэ саба түспүтэ.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 5 — Британия, Соҕуруу Африка Сойууһун уонна Австралия сэриилэрэ Франция холуонньатыгар Мадагаскаарга саба түспүттэр. Байыаннай эпэрээһийэ соруга — Япония байыаннай баазалара Африкаттан чугас олохтоноллорун бохсуу. Ол саҕана Франция Виши бырабыыталыстыбата Германияттан тутулуктааҕа, ол аата Япония диэки этэ.
• Ыам ыйын 5 — Дьокуускай куоракка «Центральнай» (ол саҕана «Детскай» диэн ааттааҕа) киинэ тыйаатыра аһыллыбыт.

• Ыам ыйын 6 — Аан дойду иккис сэриитэ: Филиппин арыыларын баһылыырга сүрүн суолтаны ылбыт Коррехидор иһин кыргыһыыга дьоппуоннар АХШ сэриилэрин кыайбыттар, 11 тыһыынча АХШ уонна Филиппин саллаата билиэн түбэспит.
• Ыам ыйын 9 — Саха АССР обкуома бюроҕа «Работник печати» диэн танковай колоннаҕа харчы хомуйар туһунан уураах таһаарбыт.
• Ыам ыйын 10 — Дьокуускайга Польша посольствотын үбүлээһининэн польскай начальнай оскуола аһыллыбыт. Бу оскуолаҕа депортацияҕа түбэспит поляктар оҕолоро үөрэммиттэр. Бастакы үөрэх сылыгар 86 оҕо үөрэммит. Бу оскуола 1944 сыллаахха от ыйыгар поляктар дьиэлэригэр барбыттарын кэннэ сабыллыбыт.
• Ыам ыйын 12 — Аан дойду иккис сэриитэ: Харьков иһин иккис кыргыһыы: маршал Семен Тимошенко чаастара Изюм плацдармыттан бөдөҥ кимэн киириини саҕалаабыттар, ол эрээри икки нэдиэлэ буолан баран төгүрүктээһиҥҥэ түбэспиттэр.
• Ыам ыйын 20 — Аҕа Дойду сэриитин уордьана бэриллэр буолбут. Икки истиэпэннээх. Бу уордьанынан ситиһилээх байыаннай эпэрээссийэ кэмигэр хорсун быһыыларын, эрдээх санааларын көрдөрбүт Кыһыл аармыйа, флот, НКВД уонна бартыһаан этэрээтин байыастара наҕараадаланаллара.

• Ыам ыйын 27 — Лондоҥҥа бэлэмнэммит Чехолсловакия аармыйатын диверсиялыыр этэрээтэ Прагаҕа Гейдрих диэн Гитлер чугас киһитигэр саба түспүтэ. Рейх куттала суох буолуутун управлениетын тойоно Рейнхард Гейдрих өлөрдүү бааһырбыта. Бу кэнниттэн ньиэмэстэр Богемияҕа уонна Моравияҕа 13 тыһыынчаттан тахса киһини хаайыыга бырахпыттара, сорох дааннайынан 5 тыһыынчаттан тахса киһи өлөрүллүбүтэ.

• Ыам ыйын 29 — Харьков таһыгар сэбиэскэй сэриилэр хотторбут күннэрэ. Кыһыл аармыйа 270 тыһыынча киһи сүтүктэммитэ (онтон 171 тыһыынчата төннүбэт сүтүк). Бу түмүгэр ньиэмэстэр Хапхааска уонна Волгаҕа чугаһыыр кыахтаммыттара.
• Ыам ыйын 30 — Аан дойду иккис сэриитэ: биир тыһыынча Британия бомбардировщига балтараа чаас тухары Кёльн куораты (Германия) буомбалаабыттар.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 4 — Элбэх саха аармыйаҕа ыҥырыллыбыт күнэ. Олор истэригэр кэлин саха тылын учебниктарын ааптара буолбут Бүлүү Тааһаҕарын 19 саастаах уола Игнатий Каратаев баара.
• Бэс ыйын 4 — АХШ уонна Дьоппуон флоттарын икки ардыларыгар быһаарыылаах Мидуэй кыргыһыыта саҕаламмыт. Бу кыргыһыыга АХШ кыайбыта, онтон Дьоппуон флотун сүрүн ударнай күүһэ тимирдиллибитэ. Инньэ гынан Чуумпу далай сэриитигэр тосту уларыйыы буолбут.
• Бэс ыйын 5 — Аан дойду иккис сэриитэ: АХШ Болгарияҕа, Венгрияҕа уонна Румынияҕа сэриини биллэрбит.
• Бэс ыйын 6 — АХШ байыаннай флота Чуумпу далайга Мидуэй аттынааҕы кыргыһыыга Япония импэрээтэрин флотун үлтүрүппүт. Япония түөрт авианосеһа — Акаги, Кага, Сёрю уонна Хирю — тимирдиллибиттэр, «Микума» диэн ыарахан крейсер эмиэ тимирбит. Америка өттүттэн Yorktown авианосец уонна Hammann эсминец тимирбиттэр.

• Бэс ыйын 11 — ССРС уонна АХШ Ленд-лииһинэн бэйэ-бэйэни хааччыйыы сөбүлэҥэр илии баттаабыттара. Сэрии сылларыгар маннык сөбүлэҥнэри АХШ 42 дойдуну кытта түһэрсибитэ.

• Бэс ыйын 12 — Анна Франк диэн дьэбириэй төрүттээх оҕоҕо 13 сааһын туолуутугар күннүк бэлэхтээбиттэр. Бу күннүгэр кини 1944 сыллаахха концлааҕырга өлүөр диэри бэйэтин санааларын суруйбута, ыалтан соҕотох тыыннаах хаалбыт аҕата Отто күннүгү, кыыһа суруйааччы буолуон баҕарар ыра санаатын толорон, 1947 сыллаахха бэчээттээбитэ.

• Бэс ыйын 20 — Главсевморпуть Өлүөнэтээҕи авиационнай бөлөҕүн лүөччүгэр Сергей Асямовка Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа аат иҥэриллибитэ (өлбүтүн кэннэ). 48 ситиһиилээх бойобуой көтүүлэри оҥорбут. Кини экипаһа өстөөхтөргө сүүс тонна буомбаны бырахпыта. Улуу Британияҕа командировкаҕа сылдьан саахалга түбэһэн өлбүтэ.
• Бэс ыйын 22 — бэйиэт, учуутал Бүөтүр Тобуруокап Туобуйаттан 42 киһини аармыйаҕа анаан хомуйан киирбит уонна ол дьонун кытта бэс ыйын 22 күнүгэр аармыйаҕа ыҥырыллыбыт.
• Бэс ыйын 22 — олоҥхоһут, ырыаһыт, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Николай Степанов — Ноорой (08.05.1897—1975) 44 сааһыгар сэриигэ барбыт. Хаста да бааһыран тыыннаах төннүбүтэ.
• Бэс ыйын 26 — 1915 с. Иркутскайдааҕы хайа-техническэй училищетыгар үөрэммит Игнатий Попов Сунтаар улууһун II Дьаархан нэһилиэгиттэн сэриигэ барбыт. Бу киһи суругар 12 Сунтаар киһитэ өлбүтүн туһунан суруйбута, хайыһардьыттар роталарын хамандыыра этэ. 1943 сыллаахха алтынньыга сураҕа суох сүппүтэ.
• Бэс ыйын 27 — Кимэ-туга чуолкай биллибэт Ноговицын Иван Иванович диэн киһи суруга «Кыым» хаһыакка бэчээттэммит. Онно Чурапчы оройуонун Сылаҥ нэһилиэгинээҕи Энгельс аатынан холкуос чилиэннэригэр эҕэрдэ ыыппыт. Тиихэй Акыйааннааҕы флокка сулууспалыырын эппит.
• Бэс ыйын 28 — Аан дойду иккис сэриитэ: нацистыы Германия Сэбиэскэй Сойууска сайыҥҥы кимэн киириитин саҕалаабыт. Сүрүн хайысхата — фронт соҕуруу өттүгэр Азербайджан ньиэптэлээх сирдэрин ылыы уонна хаҥас флангаҕа Волга устун Сталинград хайысхатынан түһүү. Бу былааны Кыһыл аармыйа салалтата эрдэттэн билбитэ эрээри, Сталин маны дезинформация буолуо диэн итэҕэйбэтэҕэ, сүрүн күүстэрин Москуба туһаайыытынан мунньубута.
• Бэс ыйын 30 — Отделение хамандыыра, комсомолец, сержант диэн илии баттаабыт Дехтерев Егор Иванович "Дойдум иннигэр" диэн хоһоонноох суругун дойдутугар ыыппыт. Бу сурук Саха сирин архыыбыгар харалла сытар. Дехтерев кимэ, хантан төрүттээҕэ чуолкай биллибэт.

От ыйа

• От ыйын 4 — Аан дойду иккис сэриитэ: 250 хонуктаах Севастополь иһин кыргыһыы түмүктэммит, ньиэмэстэр уонна румыыннар куораты ылбыттар. Эвакуация сатаммакка элбэх сэбиэскэй саллаат билиэҥҥэ түбэспит. Кырыым атын сирдэрин өстөөх өссө сэрии саҕаланыытыгар 1941 күһүнүгэр ылбыта, Севастополь эрэ хаалан өр кыргыспыта, уонна сэбиэскэй сэриилэр кылгас кэмҥэ Керчь куоракка десант түһэрэн плацдарм оҥоро сылдьыбыттара. Куораты ылыыга улахан өҥөнү люфтваффе сөмүлүөттэрэ ылбыттара (холобур аҥардас бэс ыйыгар 23 751 сөмүлүөт көтүүтэ буолбут, 20 528 тонна буомба быраҕыллыбыт), буомбалааһын түмүгэр куоракка 11 эрэ дьиэ ордубута. Сэбиэскэй өттүттэн 156 880 киһи өлбүтүнэн уонна билиэҥҥэ түбэспитинэн ааҕыллар, оттон өстөөхтөр өттүлэриттэн төһө сүтүк буолбута чопчу биллибэт: өлбүтүнэн уонна бааһырбытынан 36 тыһыынчаттан (АХШ чинчийээччилэрин дааннайынан) 300 тыһыынчаҕа тиийэ (Совинформбюро биллэриититинэн) сүтүктэммиттэр. Куораты ылаат, өстөөх туох баар күүһүн Баку ньиэптэлээх сирдэрин ылыыга туһаайбыта.
• От ыйын 17 — Сталинградтааҕы кыргыһыы бастакы кэрчигэ (көмүскэнии) саҕаламмыт.
• От ыйын 18 — Москуба—Киев тимир суолугар өстөөх буомбалааһыныгар түбэһэн эмсэҕэлээбит 208 №-дээх арҕааҥҥы полка 275 бааһырбыт саллааттарын уонна хамандыырдарын капитан Василий Ксенофонтов хамаандалыыр танковай ротата өлөр өлүүттэн быыһаабыта. Бу Маалыкайтан төрүттээх киһи аатыбыт өрөбөлүүссүйэни тэрийээччи Мегежекскэй бииргэ төрөөбүт быраата, бэйэтэ эмиэ Гражданскай сэрии кыттыылааҕа.
• От ыйын 23 — Ньиэмэстэр "Эдельвейс" диэн Азербайджан ньиэбин былдьыыр соруктаах Хапхааска кимэн киирэр эпэрээһийэлэрэ саҕаламмыт. Бу күн "Хапхаас аана" диэн ааттаммыт Ростов-на-Дону куораты ылбыттар. Атырдьах ыйыгар Европа саамай үрдүк чыпчаалыгар Эльбруска былаах анньыбыттар. Ол эрээри соруктарын сиппэтэхтэрэ, Сталинград кыргыһыытыгар хотторон баран көмүскэниигэ көһөргө күһэллибиттэрэ, Малгобек уонна Владикавказ куораттарга тохтообуттара. 1943 сыллаахха уһуннук барбыт позиционнай кыргыһыылар кэннилэриттэн чугуйан барбыттара.
• От ыйын 28 — Аҕа дойду улуу сэриитигэр улахан чугуйуу кэмигэр Иосиф Сталин 227 нүөмэрдээх бирикээс таһаарбыт - "Биир да хардыы чугуйума!".
• От ыйын 29 — Суворов уордьана олохтоммут. Сэрии кэмигэр сатабылларын көрдөрбүт генералларга уонна эписиэрдэргэ биэрэллэрэ.

Алтынньы

• Алтынньы 7 — Аляска (АХШ) Ном уонна Фэрбенкс куораттарыттан бастакы лендлиз сөмүлүөттэрэ Сэбиэскэй Сойууска көппүттэр. Штурваалга сэбиэскэй лүөччүктэр олороллоро. Бу күнтэн "Фэрбенкс—Дьокуускай—Красноярскай" тыраасса аһыллыбыта.
• Алтынньы 23 — Аан дойду иккис сэриитин кэмигэр Эгиипэккэ Улуу Британия аармыйата Германия уонна Италия аармыйаларын утары иккис Эль-Аламейн кыргыһыытын саҕалаабыт. Британия аармыйата быдан баһыйар ахсааннаах буолан кыргыһыыны кыайбыта уонна быыстала суох кимэн киирэн Хотугу Африкаттан өстөөхтөрүн үүрбүтэ.
• Алтынньы 28 — Аляска трассата Алясканы Хотугу Америка суолларын ситимигэр холбообут. Бу трасса Аляскаттан Соҕуруу Америка соҕуруу уһугар диэри тыргыллар Панамерикан шоссе сорҕото буолар.

Сэтинньи

• Сэтинньи 12 — Аан дойду иккис сэриитэ: Гуадалканал иһин үс хонуктаах байҕал кыргыһыыта АХШ уонна Дьоппуон сэриилэрин ыккардыгар саҕаламмыт. Дьоппуоннар кыайтарбыттар.
• Сэтинньи 17 — АлСиб устуоруйатыгар саамай улахан авиакатастрофа буолбут: Красноярскайтан Киренскайга лүөччүктэри төттөрү илдьиэхтээх Ли-2 сөмүлүөт саахалламмыт, сүүрбэттэн тахса киһи өлбүт.
• Сэтинньи 19 — Сталинградтааҕы кыргыһыы кэмигэр сэбиэскэй аармыйа "Уран" диэн ааттаах утары кимэн киирии эпэрээссийэтин саҕалаабыт. Үс фронт кимэн киириитин түмүгэр икки Германия, икки Румыния уонна биир Италия аармыйалара урусхалламмыттар, ону кытары Сталинградка ньиэмэс 6-с аармыйата уонна атын чаастара төгүрүктээһиҥҥэ түбэспиттэр.
• Сэтинньи 22 — Аан дойду иккис сэриитэ: Сталинград кыргыһыыта: Кыһыл аармыйа ньиэмэс 6-с аармыйатын төгүрүктээбит. Фридрих Паулюс Гитлергэ ол туһунан телеграмма ыыппыт.
• Сэтинньи 23 — 330-тыһыынчалаах ньиэмэс сэриилэрин бөдөҥ бөлөҕүн Сталинград анныгар төгүрүктээһин түмүктэммит.

Ахсынньы

• Ахсынньы 2 — АХШ Чикаготыгар Италияттан төрүттээх учуонай Энрико Ферми бастакынан хонтуруолланар субурҕа ядернай реакцияны ыыппыт.
• Ахсынньы 11 — Никон Табунасов диэн уус-уран киинэҕэ уһуллубут саха бастакы артыыһын Москубаҕа тыйаатырга үлэлии сырыттаҕына тутан хаайбыттар, суут олунньуга буолбут, өрөбөлүүссүйэни утарыыга" буруйдаан 5 сылга лааҕырга ыыппыт. Талааннаах артыыс кэлиҥҥи дьылҕата биллибэт.
• Ахсынньы 20 — Аан дойду Иккис сэриитэ: дьоппуон сөмүөлүөттэрэ Калькуттаны (Ииндийэ) буомбалаабыттар.
• Ахсынньы 22 — Аан дойду иккис сэриитэ: Адольф Гитлер Фау-2 ракетаны оҥорор туһунан дьаһалга илии баттаабыт.
• Ахсынньы 24 — 24-с танковай корпус Тацинскай станцияны ылан Сталинград анныгар төгүрүктээһиҥҥэ түбэспит ньиэмэстэр аармыйаларын хааччыйар сүрүн аэродрому урусхаллаабыт.
  • РСФСР наркомпроһа «ё» буукубаны хайаан да туттар туһунан бирикээс таһаарбыт.

Төрөөбүттэр

• Тохсунньу 17 — Мухаммед Али (төрүүрүгэр аата Кассиус Марселлус Клей - кыра) — Америка боксуора, Олимпия оонньууларын чөмпүйүөнэ (1960), ыарахан ыйааһыҥҥа аан дойду муҥутуур кыайыылааҕа.
• Тохсунньу 25 — Эйсебио (Эузебиу да Силва Феррейра) — аатырбыт Португалия футболиһа.
• Тохсунньу 26 — Людмила Матвеева — 1980—2007 сылларга СӨ оҕо сэллик санаторийын кылаабынай бырааһа, Саха АССР үтүөлээх бырааһа.

• Муус устар 12 — Слепцова Людмила Даниловна — саха живописеһа,
• Муус устар 22 — Багынанова Зоя Петровна - СӨ норуодунай артыыһа, Саха АССР үтүөлээх артыыһа.
• Муус устар 26 — Иванов Валерий Иосифович — техническай билим кандидата
• Ыам ыйын 25 — Иванов Василий Иннокентьевич — суруйааччы, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.
• От ыйын 17 — Уус-Маайа улууһун Ааллаах Үүн бөһүөлэгэр Алексей Томтосов төрөөбүт — Дьокуускай баһылыга, СӨ бырабыыталыстыбатын солбуйар бэрэстээтэлэ, РФ омуктарга уонна миграцияҕа бэлиитикэтин миниистирин солбуйааччыта буола сылдьыбыта.

• Атырдьах ыйын 5 — Новиков Анатолий Георгиевич — саха бөдөҥ учуонайа, философия билимнэрин доктора.
• Алтынньы 10 — Крылова Вера Климентьевна — искусствоведение кандидата
• Алтынньы 18 — Афанасий Илларионов (1997 с. өлб.) — судаарыстыба диэйэтэлэ, Ил Түмэн I ыҥырыытын дьокутаата, Ил Түмэн бэрэстэбиитэллээх палаататын бастакы бэрэстээтэлэ, СӨ үтүөлээх юриhа, бэйиэт, тылбаасчыт.

• Сэтинньи 20 — Джо Байден — АХШ 46-с бэрэсидьиэнинэн талыллыбыт киһи.

Өлбүттэр

• Корнилов Михаил Федорович (Мээнчэ уола), Соловки хаайыыга сытан Финляндияҕа күрээбит киһи.
• Певзняк Павел Матвеевич, 1930 - 1939 сыллардаахха ВКП(б) Саха обкомын сэкрэтээрэ.

• Тохсунньу 27 — Иван Сергеев - Тообуус — буойун суруйааччы.

• Олунньу 10 — Егор Мыреев — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, 65 ахсааннаах бэргэн ытааччы, бэргэн ытааччылар уһуйааччылара. 1940 сыллаахха Ленинградтааҕы театральнай институкка үөрэнэ барбыт уонна онтон сэриигэ ыҥырыллыбыт. Кини аата Ленскэй улууһун Бэтинчэ орто оскуолатыгар иҥэриллибитэ. Бэтинчэ ытык киһитэ.

• Кулун тутар 5 — Аржаков Степан Максимович (1899 — 1942) — государственнай, политическэй уонна хаһаайыстыбаннай диэйэтэл.

• Муус устар 24 — Ленинград фронугар бааһыран баран Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх Пуд Михайлов өлбүт. Саха сирин хомсомуолларыгар суруйбут суруга архыыпка баар.

• Муус устар 30 — Асямов Сергей Александрович (01.11.1907—30.04.1942) — лётчик, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Сэбиэскэй Сойуус Геройа (20.06.1942), майор.
• Ыам ыйын 12 — Бубякин Николай Васильевич, ил уонна партия диэйэтэлэ, 1929 - 1929 сыллардаахха Саха АССР Совнаркрмын бэрэсэдээтэлэ.
• Ыам ыйын 21 — Габышев Александр Гаврилович, 1934—1938 сыллардаахха Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумын бэрэссэдээтэлэ.

• Алтынньы 6 — Эрилик Эристиин (Яковлев Семен Степанович) (24.01.1892—06.10.1942) — саха поэта, прозаига.
• Алтынньы 20 — Алексей Бояров — Саха АССР үөрэх, доруобуйа харыстабылын уонна социальнай хааччыйыы наркома, Манчаары аатынан культурнай-сырдатар уопсастыба бэрэстээтэлэ, Саха суругун-бичигин сүбэтин сэкирэтээрэ.

• Ахсынньы 6 — Семен Иванов — Иркутскайга өрөбөлүүссүйэ кыттыылааҕа, кавалерист, Гражданскай сэрии кэмигэр Саха сиригэр кыһыл разведчиктар этэрээттэрин хамандыыра, Дьокуускайдааҕы хомуньуус баартыйа кэмитиэтин чилиэнэ, экэнэмиис (Ленинграадтааҕы норуот хаһаайыстыбатын үнүстүүтэ, 1924-26 сс.), Саха сиринээҕи Госбаан хонтуоратын управляющайа, Өлүөнэ өрүс пароходствотын управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы, инженер-гидролог (Ленинграадтааҕы транспортнай академия, 1930-34 сс.).
• Ахсынньы 6 — Григорий Попов — Саха сиригэр төрөөбүт нуучча аҕабыыта, богословие билимин хандьыдаата, уопсастыбаннай диэйэтэл.