Бэс ыйын 12

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Перейти к навигации Перейти к поиску

Бэс ыйын 12 диэн Григориан халандаарыгар сыл 163-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 164-c күнэ). Сыл бүтүө 202 күн баар.

Бэлиэ күннэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Арассыыйа күнэ. Сэбиэскэй Сойуус үрэллэр кэмигэр 1990 сыллаахха Арассыыйа суверенитетын туһунан декларация ылыныллыбыта. Бу күнү 1994 сыллаахтан судаарыстыба бырааһынньыгын быһыытынан бэлиэтиир буолбуттара. 1998 сыллаахха "Арассыйа күнэ" диэн ааттаммыта. 2002 сыллаахха Үлэ туһунан кодексаҕа бигэргэтиллибитэ.

  • ХНТFlag of the United Nations.svg ХНТ, Үлэ аан дойдутааҕы тэрилтэтэ (МОТ) — Оҕо үлэлиирин утары охсуһуу күнэ (World Day Against Child Labour), кыра оҕолору үлэлэтэн үөрэхтэн уонна иллэҥ кэмтэн матарыыга, бырааптарын кэһиигэ болҕомто тардаары бэлиэтэнэр
  • БразилияFlag of Brazil.svg Бразилия — Тапталлаахтар күннэрэ [1]
  • ГаитиFlag of Haiti.svg Гаити — Оҕо көмүскэлин күнэ
  • ПарагвайFlag of Paraguay.svg Парагвай — Чако эйэлэһиитин күнэ
  • ТүркменистаанFlag of Turkmenistan.svg Түркменистаан — Билим күнэ [2]
  • УкраинаFlag of Ukraine.svg Украина — Фонда ырыынагын үлэһитин күнэ
  • ПилипиинFlag of the Philippines.svg Пилипиин — Тутулуга суох буолуу күнэ (Испанияттан, 1898 с.)
  • ФинляндияFlag of Finland.svg Финляндия — Хельсинки күнэ
  • БашкортостанFlag of Bashkortostan.svg БашкортостанУфа куорат күнэ
  • Пермь кыраайаFlag of Perm Krai.svg Пермь кыраайаПермь куорат күнэ
  • Хабаровскай кыраайFlag of Khabarovsk Krai.svg Хабаровскай кыраайХабаровскай куорат күнэ. 1858 сыллаахха Айгуун сөбүлэҥинэн Амыр хаҥас кытыла Арассыыйа импиэрийэтигэр киирбитэ, аҕыйах хонон баран Илин Сибиир күбүрүнээтэрэ Николай Муравьев нууччалар урут ордууланан олорбут сирдэрин сирбитэ, билигин Хабаровскай куорат турар сиригэр олохсуйалларыгар дьаһайбыта, бу күн куорат төрүттэммит күнүнэн ааҕыллар.

Түбэлтэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • 910 — Аугсбург кыргыһыыта: Соторутааҕыта Европаҕа көһөн кэлбит венгрдэр Илин Франкия (билиҥҥи Германия) сэриитин кыайбыттар. Бу кыргыһыыга аатырбыт албын чугуйуу ньыматын туһаммыттара.
  • 1550Хельсинки куораты (Финляндия, ол саҕана Швеция бас билиитэ) швед хоруола Густав I олохтообут.
  • 1817 — Карл фон Драйс диэн ньиэмэс ойуур көрөөччүтэ аныгы бэлисипиэт бастакы "өбүгэтин" айбыт. Бу Laufmaschine (ньиэмэстии сүүрэр массыына) диэн ааттаммыт көлө икки көлүөһэлээх, салайар урууллаах этэ, соҕотох киһи бэйэтин күүһүнэн ыытара: ат ыҥыырыгар майгынныыр ыҥыырдааҕа, киһи сиртэн атаҕынан анньынан айанныыра.
  • 1921 — Михаил Тухачевскай Тамбовка буолбут бааһынайдар өрө турууларын тохтоторго сэриигэ өстөөхтөрү утары туттуллар гааһы туһанарга бирикээс биэрбит. Бу киһи кэлин маршал буолбута, Ворошиловы кытта сатаспакка репрессияҕа түбэспитэ, ытыллыбыта.
  • 1942 — Анна Франк диэн дьэбириэй төрүттээх оҕоҕо 13 сааһын туолуутугар күннүк бэлэхтээбиттэр. Бу күннүгэр кини 1944 сыллаахха концлааҕырга өлүөр диэри бэйэтин санааларын суруйбута, ыалтан соҕотох тыыннаах хаалбыт аҕата Отто күннүгү, кыыһа суруйааччы буолуон баҕарар ыра санаатын толорон, 1947 сыллаахха бэчээттээбитэ.
  • 1955 — Саха сиригэр элбэх алмаас үөскээбит сирэ аһыллыбыт.
  • 1964Соҕуруу Африкаҕа апартеиды утары охсуспут активист Нельсон Мандела олоҕун тухары түрмэ хаайыытыгар ууруллубут. Кини хаайыыга 27 сыл олорон баран 1990 сыллаахха босхоломмута уонна 1994-1999 сылларга Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнэ буолбута.
  • 1989Горбачёв уонна Арҕаа Германия канцлера Коль Европа дойдулара ханнык суолунан сайдалларын бэйэлэрэ быһааралларын туһунан докумуоҥҥа илии баттаабыттар.
  • 1990 — ССРС-ка цензура бобуллубут.
  • 1990РСФСР дьокутааттарын I сийиэһэ РСФСР туспа судаарыстыба быһыытынан суверенитеттааҕын туһунан декларация ылыммыт. Бу иннинэ Прибалтика өрөспүүбүлүкэлэрэ уонна Грузия сүбэрэнитиэти биллэрбиттэрэ. Арассыыйа декларацията тахсаатын кытта атын хаалбыт өрөспүүбүлүкэлэр бары сүбэрэнитиэт биллэрэн, ССРС састаабыттан тахсыталаан барбыттара.
  • 1991 — Арассыыйа бастакы бэрэсидьиэнин быыбара буолбут, 57,3% ылан Борис Ельцин бэрэсидьиэн буолбут.
  • 1991 — Референдумҥа Ленинград олохтоохторун 54 бырыһыана куоракка "Санкт-Петербург" диэн ааты төннөрөргө куоластаабыттар.
  • 2000Ахмат Кадыров Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтин дьаһалтатын салайааччытынан анаммыт.
  • 2009Ирааҥҥа айдааннаах бэрэсидьиэн быыбара буолбут, дойдуга быыбар түмүгүн билиммэтэхтэр киэҥ утарар тэрээһиннэри оҥорбуттар.

Төрөөбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Өлбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • 1949 — Федор Винокуров — Даадар (19.02.1911 төр.) — саха бэйиэтэ. 23 саастааҕар суруйааччы сойууһун чилиэнэ буолбута, Ойуунускайдыын доҕордоспута, олоҕо суох репрессияҕа түбэһэ сылдьыбыта, 38 сааһыгар өлбүтэ.
  • 1969Степан Макаров (05.08.1917 Сылаҥ нэһилиэгэр төр.) — РСФСР уонна Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала, Чурапчы улууhун бастакы бочуоттаах гражданина, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа. Олоххо ураты дьулуурун иhин "Саха Маресьевынан" ааттаммыта.
  1. Про День влюблённых в Бразилии - Мир праздников
  2. В Туркменистане отмечают День науки | Наука и образование | Гундогар