Муус устар 12
Навигацияҕа көс
Көрдөбүлгэ көс
Муус устар 12 диэн Григориан халандаарыгар сыл 102-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 103-c күнэ). Сыл бүтүө 263 күн баар.
Бэлиэ күннэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Казахстаан — Билим үлэһиттэрин күнэ
Беларусь, 
Арассыыйа — Космонавтика күнэ
Украина — Ракетнай-космическай салаа үлэһиттэрин күнэ
Хотугу Каролина (АХШ) — Галифакс күнэ. 1776 сыллаахха Хотугу Каролина Галифакс куоратыгар буолбут мунньахха дьон (сепаратистар) Британияттан арахсан туспа судаарыстыба буолар туһунан аан бастакы быһаарыыныы ылбыттар. Манна суруллубут докумуон Тутулуга суох буолуу декларациятыттан үс ый курдугунан эрдэ ылыллыбыта
Түбэлтэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- 240 — Шапур I аҕатын Ардаширы кытта Сасанидтар импиэрийэлэрин салайар хос ыраахтааҕы буолбут.
- 1204 — Төрдүс Кириэстээх бохуот кэмигэр Иерусалимы "босхолуу" баран испит сэрииһиттэр христианнар олорор куораттарын Константинополу сэриилээн ылан халаабыттар. Мантан сылтаан Византия импиэрийэтэ икки аҥыы хайдыбыта.
- 1774 — Сакмарскай аттыгар буолбут кыргыһыыга генерал Петр Голицын сэриитэ Емельян Пугачёв сэриитин үлтүрүппүт.
- 1881 — Александр III ыраахтааҕы Арассыыйаттан көҥүл тахсары уонна киирэри көҥүллээбит.
- 1918 — чэкиистэр анархыыстар тэрилтэлэрин ыспыт күннэрэ. Сүүстэн тахса анархыыһы өлөрбүттэр, биэс сүүсчэкэ киһи хаайыыга быраҕыллыбыт.
- 1919 — «Москва-Сортировочная» депо оробуочайдара өрөбүллэригэр 3 паровоһу босхо өрөмүөннээбиттэр. Бу түбэлтэ субуотунньук диэн ааттаах хамсааһыны төрүттээбитэ.
- 1927 — Чан Кайши Нанкиҥҥа уонна Шанхайга былааһы былдьаабыт, Шанхайга хомуньуустары өлөртөрбүт.
- 1931 — Марха улууһун I Бордоҥ нэһилиэгиттэн төрүттээх Степан Васильев Өҥнөөх тимири уонна көмүһү хостуур уонна таҥастыыр оробуочайдар Сойуустарын Киин кэмитиэтин бэрэстээтэлинэн талыллыбыт, онно 1934 сылга ыарахан бырамыысыланнаһы хонтуруоллуур баартыйа бөлөҕүн салайар үлэҕэ көһүөр диэри үлэлээбитэ.
- 1945 с. өлүөн 6 хонук иннинэ сапердар взводтарын хамандыыра Бодойботтон төрүттээх саха уола Петр Тихонов бииргэ үөрэммит кыыһыгар аатырбыт артиллерист Протодьяконовы көрсөн, куустуһан, кыратык иһэн ааспыттарын суруйбут. Бу суруга «Социалистическая Якутия» хаһыакка 1982 с. бэчээттэммитэ.
- 1954 — Мария Нартахованы Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлинэн талбыттар. Бу дуоһунаска 9 сыл, 1963 сыллаахха биэнсийэҕэ барыар дылы үлэлээбитэ.
- 1955 — Джонас Солк оҥорбут полиомиелит утары быһыыта АХШ-ка тургутууну ааһан куттала суоҕунан билиниллибит. Ол саҕана дойдуга сылын ахсын бу кутталлаах ыарыынан 50 тыһ. тахса киһи ыалдьара. Уон сыл анараа өттүгэр бу күн полиомиелиттан сылтаан босхоҥ буолбут АХШ бэрэсидьиэнэ Франклин Рузвельт өлбүт эбит.
- 1961 — аан дойдуга бастакынан ССРС лүөччүк-космонааба Юрий Гагарин космоска тахсыбыта.
- 1981 — Юрий Гагарин көппүтэ 20 сылыгар АХШ бастакы «Колумбия» шаттлы космоска таһаарбыт.
- 1992 — Парижка Диснейленд аһыллыбыт.
- 1995 — «Yahoo!» каталог баар буолбут, сотору кэминэн аан дойдуга биир саамай туһаныллар сиэрбис буолбута.
Төрөөбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- 1931 — Сиэн Чолбодук, Ньурба оройуонугар Хордоҕойго (билигин Ньурбачаан) суруйааччы, драматург, тылбаасчыт.
- 1942 — Людмила Слепцова Мэҥэ-Хаҥалас оройуонун Майа нэһилиэгэр — саха живописеһа.
- 1946 — Наталья Посельская (12.04.1946 — 8.07.2011) — балерина, балет педагога, хореограф, педагогика билимин хандьыдаата.
- 1953 — Варвара Окорокова, Сунтаар Кутанатыгар — литэрэтиирэ кириитигэ, уран тыл ырытааччыта,литературовед. Тыл үөрэҕин дуоктора.
Өлбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- 1945 — Франклин Рузвельт (1882 с.т.) — АХШ 32-ис бэрисидьиэнэ, дойдуга экономическай кризис уонна иккис аан дойду сэриилэрин саҕана АХШ-ы салайбыта.
- 1986 — Валентин Катаев (1897 төр.), суруйааччы, бэйиэт, драматург, киносценарист.
- 1994 — Павел Никитин (1932 с.т.) — Мэҥэ Хаҥалас Хара нэһилиэгиттэн төрүттээх суруналыыс, Саха АССР культуратын үтүөлээх диэйэтэлэ
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||