Алтынньы 16
Перейти к навигации
Перейти к поиску
Алтынньы 16 диэн Григориан халандаарыгар сыл 289-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 290-c күнэ). Сыл бүтүө 76 күн баар.
Бэлиэ күннэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
ХНТ — Аан дойдутааҕы Ас-үөл күнэ.
- Аан дойдутааҕы Анестезиолог күнэ. 1846 сыллаахха бу күн АХШ тиис бырааһа Томас Мортон аан бастаан эфир наркуоһу туттубут
АХШ,
Канаада — Тойон (босс) күнэ
Армения — Эрмээн прессатын күнэ. 1794 сыллаахха Мадрас куоракка (Ииндийэ) эрмээн тылынан бастакы «Аздарар» («Сорук-боллур») сурунаал тахсыбыт.
Болгария — Салгын сэбилэниилээх күүстэрин күнэ
Польша — Иоанн Павел II күнэ
Пакистаан — Лиакат Али Хан өлбүт күнэ. Бу киһи Куэйд-и-Миллат — Омук (наассыйа) баһылыга — диэн аатынан биллэр этэ. Пакистаан бастакы премьер-миниистирэ
Чиили — Учуутал күнэ
Түбэлтэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- 1813 — Наполеон сэриилэрин кэминээҕи саамай улахан үс күннээх Лейпциг кыргыһыыта эбэтэр Норуоттар кыргыһыылара саҕаламмыт. Манна Франция, Рейн холбоһуга, Польша, Австрия, Пруссия, Арассыыйа уонна Швеция аармыйалара күөн көрсүспүттэр. Наполеон Улуу аармыйатын Арассыыйаҕа сүтэрэн баран саҥа улахан аармыйаны хомуйбут эрээри бу быһаарыылаах кыргыһыыга кыайтарбыт.
- 1923 — Walt Disney Company төрүттэммит. Билиҥҥитэ Walt Disney аан дойдуга биир саамай улахан финансовай бүддьүөттээх, элбэх барыһы киллэрэр медиакорпорация буолар.
- 1934 — Кытай хомуньуустара аатырбыт «Уһун Айаннарын» саҕалаабыттар. Кытай соҕуруутугар өстөөх төгүрүйбүт элбэх оройуоннарынан тарҕанан олорбут хомуньуустар бары мустан хайалаах, ыарахан суоллаах-иистээх сирдэринэн Кытай хотутугар көспүттэр. Мао Цзэдун Кыһыл Аармыйата Соҕуруу Кытайтан араҕарыгар 86 000 киһилээх эбит, онтон биир сылынан Хоту Кытайга тиийэригэр 4 000 киһи эрэ ордубут.
- 1941 — Москубаҕа ньиэмэс аармыйата чугаһаабытыгар, үрдүкү салалта Куйбышев куоратыгар кистэлэҥ эвакуациятын кэнниттэн паника саҕаламмыт. Куоракка улахан аймалҕан, анархия буолбут, сүүһүнэн тыһыынча салайар үлэһит дьиэ кэргэттэрин кытары Москубаттан күрээбиттэр. Үс-түөрт хонугунан кытаанах миэрэлэр ылылланнар бэрээдэк олохтоммут, уулуссаҕа байыаннай уонна милиция патруллара тахсыбыттар.
- 1944 — Илья Винокуров көҕүлээһининэн баартыйа Саха сиринээҕи бюрота урукку уурааҕын көтүрэн саха литературатын төрүттээччилэрин Өксөкүлээх Өлөксөйү, Алампаны уонна Николай Неустроевы ааттарын сөргүппүт.
- 1964 — Синцзяҥҥа Тарим дэхси сиригэр Кытай бастакы атомнай бомбатын дэлби тэптэрбит.
- 1978 — Поляк Иоанн Павел II Рим папата буолбут. Бу бүрүстүөлгэ 1523 сылтан ыла аан бастан Италияҕа төрөөбөтөх киһи олорбут.
- 1990 — Кэрээк автономиялаах уокуруга бэйэтин өрөспүүбүлэннэн биллэрбит.
- 1992 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үрдүкү Сэбиэтэ (Верховнай Совет) XV сиэссийэтигэр "Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыллар тустарынан" сокуону ылыммыт. Бу сокуон сыала-соруга, бастатан туран, — олохтоох омуктар тылларын араҥаччылааһын, судаарыстыба кыһамньытыгар ылыы. 1993 сыллаахха ыам ыйын 19 күнүгэр Үрдүкү Сэбиэт XVIII сиэссийэтэ тыллар тустарынан сокуону олоххо киллэрэргэ анаммыт судаарыстыба бырагырааматын ырытан оҥорорго көрүк (концепция) ылыммыта. Концепция сүнньүнэн Өрөспүүбүлүкэ үрдүкү салалтатын сорудаҕынан бырагыраама бэлэмнэнэн, Ил Тумэҥҥэ өссө 1994 с. саҥатыгар бэриллибитэ. Ол эрэн, бырагыраама өр сылларга көрүллүбэккэ, тыллар тустарынан сокуон олоххо киириитэ олус бытаарбыта, тардыллыбыта. Кэлин 2019 сыл ахсынньы 16 күнүгэр Ил Дархан Айсен Николаев уурааҕынан "2020-2024 сылларга Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай уонна официальнай тылларын араҥаччылааһын уонна сайыннарыы туһунан" бырагыраама ылыллыбыта.
- 2011 — "Азия оҕолоро" оонньуулары Азия Олимпиадаҕа кэмитиэтэ өйүүрүн биллэрбит. Ол туһунан меморандумҥа Ашхабаакка буолбут кэмитиэт мунньаҕар илии баттаабыттар.
Төрөөбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- 1912 — Алексей Бэрияк — бэйиэт, прозаик уонна тылбаасчыт.
- 1936 — Иван Сысолятин — оҕо суруйааччыта, бэйиэт, прозаик, Арассыыйа суруйааччыларын холбоһуктарын чилиэнэ.
Өлбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- 1879 — Сергей Соловьёв (1820 төр.), устуорук, «Арассыыйа устуоруйата былыр-былыргыттан» (История России с древнейших времён) ааптара.
|