Кулун тутар 9

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс

Кулун тутар 9 диэн Григориан халандаарыгар сыл 68-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 69-c күнэ). Сыл бүтүө 297 күн баар.

Бэлиэ күннэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Диджей аан дойдутааҕы күнэ[1]
  • Испания Испания — Улуу пост иннинээҕи чэппиэргэ (Лардеро чэппиэр) үгүс провинцияларга Тортилья күнүн бэлиэтииллэр (сорох провинцияларга атын күҥҥэ бэлиэтэнэр), карнавал саҕаланар. Бу күн дьон тортилья диэн ааттанар хортуоскалаах уонна сымыыттаах лэппиэскэни ыһык оҥостон куораттар кииннэригэр бараллар, үөрэллэр-көтөллөр.
  • Ливан Ливан — Учуутал күнэ[2];
  • Украина Украина — Тарас Шевченко төрөөбүт күнэ.


Түбэлтэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Б.э.и. 141 сыл — У Хань диэн аатынан биллибит Лю Че импэрээтэр Кытайга Хань династиятын ыраахтааҕыта буолбут.
  • 1009Литва туһунан аан бастаан сурукка — Кведлинбург манастыырын хроникаларыгар — ахтыллыбыт.
  • 1226Хорезм султаана Джалал ад-Дин Грузия киин куоратын Тбилисини сэриилээн ылбыт.
  • 1230Болгария ыраахтааҕыта Иван Асень II Клокотница аттынааҕы кыргыһыыга гириэктэр Фессалоники импиэрийэлэрин Феодор Комнин ахсаанынан баһыйар сэриитин үлтү сынньыбыт, ыраахтааҕыны уонна кини дьиэ кэргэттэрин билиэҥҥэ ылбыт. Билиэҥҥэ түбэспит гириэк аармыйатын саллааттарын ыыталаан кэбиспитин түмүгэр, кэлин элбэх Фессалоники импиэрийэтин куората утарылаһыыта суох болгаардарга бэриммитэ.
  • 1617 — Нуучча-швед 1614—1617 сыллардааҕы сэриитэ Столбовскай эйэ сөбүлэҥин түһэрсиитинэн түмүктэммит. Новгород куорат Арассыыйаҕа төннөрүллүбүт.
  • 1776Шотландия экэнэмииһэ уонна бөлүһүөгэ Адам Смит «Норуоттар баайдара» диэн кинигэтэ тахсыбыт.
  • 1804 — Франция Луизиана штааты АХШ-ка биэрбит.
  • 1831Алжирга Франция Омук легиона тэриллибит. Алжир тутулуга суох буолбутун кэнниттэн (1962) ыстаап-кыбартыырата Парижка көспүтэ.
  • 1891Александр III ыраахтааҕы Транссибирскэй тимир суолу тутар туһунан ыйаах таһаарбыт.
  • 1901 — урукку истиилинэн олунньу 24 күнүгэр «Сыаркап биэдэмэстэригэр» Синод олунньу 21-22 күннэринээҕи Лев Толстойу Нуучча православнай сыаркабыттан атарахсытар быһаарыыта бэчээттэммит.
  • 1918 — Сэбиэскэй Арассыыйа киин куората Петроградтан Москубаҕа көһөрүллүбүт.
  • 1929ЯЦИК саха тылын суругун-бичигин биирдэһиллибит (унификацияламмыт) түүр-татаар алпаабытыгар көһөрөргө диэн быһаарыы ылбыт. Бу быһаарыы 1926 с. Баку куоракка буолбут Тыүр сийиэһин быһаарыытыгар олоҕурбута. Онон 1929 сылтан 1939 сылга диэри латыын буукубаларыгар олоҕурар алпаабыт туһаныллыбыта.
  • 1932Маньчжоу-го үрдүкү баһылыга Пу И дуоһунаска киирбит.
  • 1937 — Бүтүн Саха сиринээҕи Сэбиэттэр суһал ыҥырыылаах IX сийиэстэрэ САССР саҥа Көнүстүүссүйэтин бигэргэппитэ. Манна автономнай өрөспүүбүлүкэ анал туруга, бырааба уонна боломуочуйалара чопчуламмыттара.
  • 1951Югославияҕа Сэбиэскэй Сойууһу буруйдуур «Үрүҥ кинигэ» бэчээттэммит.
  • 1953 — Москубаҕа И. В. Сталины көмүү кэмигэр үтүрүһүүттэн-анньыһыыттан сылтаан сүүһүнэн дьон тэпсиллэн өлбүт.
  • 1956 — Сэбиэскэй аармыйа Никита Хрущёв бирикээһинэн Тбилисигэ буолбут демонстрацияны хам баттаабыт.
  • 1959
    • КНР-га Тибиэккэ өрө туруу саҕаламмыт. 1962 сыл кулун тутарыгар биирдэ хам баттаммыта.
    • Нью Йорк куоракка саҥа оонньуур көрдөрүллүбүт — Barbie диэн куукула.
  • 1961Далай Лаама Тибиэт тутулуга суох буолуутун сөргүтэр туһунан ХНТ-га ыҥырыы оҥорбут.
  • 1990 — Берлиҥҥэ икки Германия холбоһоллорун туһунан кэпсэтии саҕаламмыт.
  • 1991 — 27 Сойуус уонна Арассыыйа өрөспүүбүлүкэлэрин кытта бииргэ оҥоһуллубут саҥа Сойуус сөбүлэҥин барыла (нууч. проект Союзного договора) бэчээккэ тахсыбыт. Барылга өрөспүүбүлүкэлэр Сойуус уонна Арассыыйа таһымнаах диэҥҥэ араарыллыбатах этилэр. Ол эрээри маннык балаһыанньаны сөбүлээбэккэ ССРС бэрэсидьиэнэ Горбачев уонна 9 Сойуус өрөспүүбүлүкэтин салайааччыта балтараа ыйынан муус устар 23 күнүгэр Сойуус дуогабарын Сойуус өрөспүүбүлүкэлэрэ уонна ССРС бэрэсидьиэнэ эрэ баттыахтаахтарын туһунан сайабылыанньа оҥорбуттара.
  • 2010Ииндийэҕэ дойду түмэнин кырата үс гыммыт биирэ дьахталлартан туруохтааҕын туһунан сокуон ылыныллыбыт.

Төрөөбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Өлбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • 1985Александра Корнилова — 1967-1972 сылларга Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин бэрэстээтэлин солбуйааччы, 1972-1984 сылларга Саха АССР Статистикаҕа управлениетын салайааччыта, 1958-1959, 1967-1972 сылларга Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата.
  • 2003 — Сергей Кистенев (06.01.1949 Мухтуйаҕа төр.) — Халыманы чинчийбит археолог, устуоруйа билимин хандьыдаата.
  • 2003 — Семен Ковлеков (20.09.1930 төр.) — Саха АССР устуоруйатын, идэлээх сойуустарын уонна тыатын хаһаайыстыбатын чинчийбит учуонай, устуоруйа билимин хандьыдаата, доцент
  • 2008Варвара Семенникова — 117 сааһыгар дылы (үс үйэҕэ) олорбут Саха Сирин биир кырдьаҕас олохтооҕо. 1890 сыллаахха Хатыҥнаахха (билигин Эдьигээн улууһун сирэ) төрөөбүт, омугунан эбэҥки, Анаабыр Сааскылааҕар олорбута.


  1. Всемирный день ди-джея - 9 марта. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2020
  2. День учителя в Ливане — 9 марта. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2010