1891
| Сыллар |
|---|
| 1887 1888 1889 1890 — 1891 — 1892 1893 1894 1895 |
| Уоннуу сыллар |
| 1860-с 1870-с 1880-с — 1890-с — 1900-с 1910-с 1920-с |
| Үйэлэр |
| XVIII үйэ — XIX үйэ — XX үйэ |
1891 сыл.
Туох буолбута
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Кулун тутар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Кулун тутар 9 — Александр III ыраахтааҕы Транссибирскэй тимир суолу тутар туһунан ыйаах таһаарбыт.
- Кулун тутар 30 — Улуу Сибиир суолун тутар туһунан импэрээтэр ыйааҕа тахсыбыт.
Муус устар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Муус устар 11 — Александр III импэрээтэр Улуу сибиирдээҕи суолу тутар туһунан ыйаах таһаарбыт (кэлин Транссиб — Транссибирскай тимир суол — диэн ааттаммыта).
- Муус устар 16 — Арассыыйа импэрээтэрэ Александр III трехлинейка диэнинэн киэҥник биллибит Мосин бинтиэпкэтэтин бигэргэппит.
Ыам ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Ыам ыйын 31 — Владивостокка Транссибир магистралын тутуута үөрүүлээхтик саҕаламмыт.
Бэс ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Бэс ыйын 10 — Араҥы утары эми көрдүүр Англия дьахтара Кэтт Марсден кыра этэрээтэ Дьокуускайтан Бүлүүгэ айаннаабыта.
Атырдьах ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Атырдьах ыйын 16 — Цесаревич Николай (кэлин Николай II ыараахтааҕы) 10 ыйдаах Илиҥҥи айана түмүктэммит. Бу айан кэмигэр Японияҕа сылдьан цесаревич быһылааҥҥа түбэспитэ: дьоппуон полицейскайа саабыланнан кэрдэн өлөрө сатаабыта, төбөҕө бааһырдыбыта. Аҕыйах хонугунан 23 сааһын бэлиэтээн баран Владивостокка барбыта. Японияҕа сылдьар кэмигэр илиитигэр татуировка оҥотторбута биллэр. Сорох сылдьыбыт сирдэрэ: Триест (Италия), Эгиипэт, Ииндийэ, Цейлон, Сингапур, Бангкок, Сайгон, Япония, Владивосток, Хабаровскай, Благовещенскай, Иркутскай, Красноярскай, Томскай, Тобольскай, Омскай, Оренбург.
- Атырдьах ыйын 28 — Дьүлэй нэһилиэгэр көскө олорбут Петр Алексеев атынан Дьокуускайга киирэн истэҕинэ Тимэтэй диэн Чурапчыттан чугас алааска Федот Сидоров уонна Егор Абрамов-Тобох диэн дьон өлөрөн кэбиспиттэр. Төрүөтүн сэбиэскэй кэмҥэ халабыр дииллэр этэ, норуот номоҕор буоллаҕына өлөрүөхсүттэртэн биирдэстэрин ойоҕун күүһүлээбитин иһин иэстэспиттэр диэн хаалан хаалбыт. Бу киһи суукка эппит тылларын В. Ленин биир ыстатыйатыгар ахтыбытыттан сылтаан кини аата сэбиэскэй мифология сорҕото буолбута.
Сэтинньи
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Сэтинньи 7 — Эмиэрикэ айааччыта Уиткомб Лео Джадсон тардыы тимэх (молния, zipper) бастакы барылын патеннаабыт. Онтуката оччо сатала суох буолан Джадсон тардыы тимэҕин салгыы сайыннарбыт. 1924 сыллаахха биирдэ маннык тимэх силигэ ситэн киэҥник тарҕаммыт.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Гоголева (Яковлева) Евдокия Константиновна - Саха тыйаатырын диэйэтэлэ, Алампа кэргэнэ.
- Муус устар 1 — Руф Кардашевскай, Үөһээ Бүлүү Балаҕаннааҕар — Гражданскай сэрии кэмигэр Пясталов этэрээтин разведкатын начаалынньыга, Бүлүү уокуругун Сэбиэтин ситэриилээх кэмитиэтин бэрэстээтэлэ, Саха АССР сирин наркомун солбуйааччы, тыа хаһаайыстыбатын "Салҕабыл" иэс биэрэр табаарыстыба бэрэстээтэлэ, Сельхозбанк салайааччыта, Саха АССР наркоматын Москубатааҕы бэрэстэбиитэлэ.
- Бэс ыйын 1 — Потапов Александр Георгиевич, сахалартан маҥнайгы идэтийбит быраастартан биирдэстэрэ.
- От ыйын 14 — нуучча суруйааччыта, драматург, тылбаасчыт, «Волшебник Изумрудного города» ааптара Александр Мелентьевич Волков.
- Атырдьах ыйын 15 — Пепеляев Анатолий Николаевич, XX үйэ саҕаланыытыгар Саха сиригэр гражданскай сэрии кыттыылааҕа, үрүҥнэр генерааллара.
- Алтынньы 9 — Полуян Ян Васильевич (1891—1937) — Саха сиригэр Конфедералистар бастаанньаларын хам баттааһыны салайбыт киһи
- Ахсынньы 5 — Иванова Екатерина Егоровна (1891 — 1974), олоҥхоһут.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Балаҕан ыйын 27 — Иван Гончаров (1812 төр.), нуучча суруйааччыта уонна литэрэтиирэ кириитигэ. «Фрегат „Паллада“» диэн кинигэтигэр Дьокуускайы ойуулаабыта. 1852 с. бу байыаннай фрегатынан Японияҕа устуутун саҕалаабыта, Англияҕа, Африкаҕа, Индонезияҕа иҥин сылдьан ааспыта, Японияттан төннөн иһэн 1954 сыллаахха Айааҥҥа кытылга түспүтэ уонна сиринэн Петербурга айаннаабыта, эһиилигэр олунньуга тиийбитэ.