Кулун тутар 15
Навигацияҕа көс
Көрдөбүлгэ көс
Кулун тутар 15 диэн Григориан халандаарыгар сыл 74-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 75-c күнэ). Сыл бүтүө 291 күн баар.
Бэлиэ күннэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Туһанааччылар бырааптарын көмүскүүр күн- Түлүөн оҕолорун көмүскүүр күн[1]
Беларусь — Конституция күнэ
Венгрия — 1848 с. өрөбөлүүссүйэ саҕаланыытын күнэ
Испания — Фальяс саҕаланар, дойду илин өттүгэр Валенсияҕа киэҥник бэлиэтэнэр хас да хонуктаах уот бэстибээлэ (фальяс диэн факел). Былыр мас уустара бэлиэтииллэрэ, дьон баараҕай куукула оҥороллор уонна онтуктарын уоттууллар. Бу күн ЮНЕСКО утумун испииһэгэр киллэриллибитэ
Палау — Ыччат күнэ
Либерия — Робертс күнэ. Джозеф Робертс (1809—1876) — дойду бастакы бэрэсидьиэнэ, "Либерия аҕата" диэн ааттаммыт киһи
Япония — Өлгөм сыл күнэ
Түбэлтэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Б.э.и. 44 сыл — Рим импэрээтэрин Юлий Цезары өлөрбүттэр.
- 493 — Рим импиэрийэтэ суоллубутун кэннэ Италия хоруола буолан олорбут Одоакры остготтар хоруоллара Улуу Теодорих албыннаан эйэлэһии чалҕарыыныгар ыҥыран өлөттөрбүт.
- 856 — 16 саастаах Византия импиэрийэтин ыраахтааҕыта Михаил III ийэтин Феодора былааһын суулларан регенствоттан босхоломмут, ийэтин уонна эдьиийдэрин манастыырга ыыппыт.
- 1812 — Калифорнияҕа бастакы нуучча сэлиэнньэтэ олохтоммут — Росс холуонньа. Бу Америкаҕа Форт Росс диэн аатынан биллэр сэлиэнньэҕэ 1812 сылтан 1841 сыллаахха диэри элбэх саха олорбута, үлэлээбитэ.
- 1822 — Александр I ыраахтааҕы Арассыыйа судаарыстыбатын сэбиэтэ «Об отсылке крепостных людей за дурные поступки в Сибирь на поселение» оҥорбут докумуонун бигэргэппит.
- 1848 — Венгрияҕа өрөбөлүүссүйэ саҕаламмыт, ол түмүгэр Габсбурдар баһылаан олорор дойдуларыгар реформа ыытарга күһэллибиттэрэ.
- 1907 — Финляндия түмэнигэр бастакы быыбар буолбут (ол саҕана Финляндия Арассыыйа импиэрийэтин иһинэн улуу княжество статустааҕа).
- 1917 — Николай II ыраахтааҕы бөрүстүөлтэн батыныыга илии баттаабыт, былааһы быраатыгар Михаил Александровичка биэрэрин биллэрбит. Бу күн Арассыыйаҕа Г. Е. Львов баһылыктаах Быстах кэм бырабыыталыстыбата олохтоммут, былааһы кини ылбыт.
- 1920 — Саха сиринээҕи байыаннай-революционнай штаб былааһы Быстах кэмнээх Саха сиринээҕи губревкомҥа туттарбыт. Губревком бэрэстээтэлэ — Х.А. Гладунов, чилиэннэрэ — Т.З. Винокуров, М. Соловьев.
- 1920 — кэлин үрүҥнэр салайааччыларыттан биирдэстэрэ буолбут Михаил Артемьев ревком бэрэстээтэлинэн анаммыт.
- 1923 — кыһыллар генерал Ракитин этэрээтин кытта сэриилэһэн баран Мүрү сэлиэнньэтин (билигин Уус Алдан Бороҕоно) ылбыттар.
- 1933 — Саха национальнай байыаннай учуулуссатын (ЯНВШ) 6 курсаана хайыһарынан тохсунньу 15 күнүттэн 58 күн устата айаннаан Дьокуускайтан Хабаровскайга тиийбиттэр. Айан кистэлэҥ этэ. Хайыһардьыттар хотугу дойдуга саллаат таҥаһа-саба тымныыны төһө тулуйар кыахтааҕын, ытар сэп-сэбиргэл тымныыга хайдах үлэлиирин, уустук айаҥҥа күннээҕи аһылык нуормата төһө буоларын уонна хайыһары, сааны-саадаҕы табыгастаахтык хайдах туттуохха сөбүн билэр соруктаахтар этэ. Уһук Илиннээҕи аармыйа хамаандыссайа Василий Блюхер бу бохуот ситиһиилээхтик түмүктэммитин кэннэ хас биирдиилэригэр Махтал сурук туттарбыта уонна бинтиэпкэ бэлэхтээбитэ.
- 1938 — ВКП(б) биллиилээх диэйэтэллэрэ Н. И. Бухарин, А. И. Рыков, Н. Н. Крестинскай уо.д.а. ытыллыбыттар.
- 1939 — Чехословакияны Германия оккупациялаабыт.
- "Эдэр бассабыык" хаһыакка Тимофей Сметанин суруйааччы Чаҕылҕан "Ньургуһун туһунан" диэн оҕолорго аналлаах кинигэтин ырытар ыстатыйатын бэчээттээбит[2].
- 1943 — олунньу 17 күнүттэн Гжатскай анныгар буолбут кыргыһыыларга кыттыбыт Ньурба учуутала Александр Чусовской ыараханык бааһырбыт. Үтүөрэн баран сулууспатын салҕаабыта. Кэлин Саха АССР үөрэҕириитин миниистирин солбуйааччыта (1954—1962) буола сылдьыбыта, Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала (1953) ытык ааты ылбыта, 90 сааһыгар диэри олорбута.
- 1949 — В.И. Ленин аатынан Бүтүн Союзтааҕы тыа хаһаайыстыба наукаларын Академиятын бэрэсидьиэнэ Лысенко Т.Д. Саха сирин дэлэгээссийэтин кытта көрсүбүт. Дэлэгээссийэни Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин Бэрэссэдээтэлэ Василий Протодьяконов — Кулантай салайбыта.
- 1990 — Михаил Горбачев Сэбиэскэй Сойуус бастакы бэрэсидьиэнинэн талыллыбыт.
- 2007 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин вице-бэрэсидьиэнинэн Евгения Михайлова талыллыбыт.
Төрөөбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- 1930 — Лобанов Федор (15.03.1930—?) — саха аатырбыт ырыаһыта, Саха АССР үтүөлээх артыыһа.
- 1932 — Михаил Тимофеев (15.03.1932—22.01.2013) — саха народнай бэйиэтэ.
- 1935 — Василий Парников (Сэксэй) (15.03.1935—2000) — саха худуоһунньуга, график.
- 1938 — Василий Сидоров — фотограф, суруйааччы, РСФСР олох-дьаһах ѳҥѳтүнэн хааччыйыыга үтүѳлээх үлэһитэ, туйгуна, Мэҥэ Хаҥалас оройуонун, Алтан, Хара нэһилиэктэрин Ытык киһитэ, "Таммахтар" литэрэтиирэ холбоһук чилиэнэ, "Эркээйи" хаһыат уопсастыбаннай кэрэспэдьиэнэ.
- 1943 — Афанасий Павлов — устуоруйа билимин хандьыдаата, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Билии» уопсастыба тутаах лектора.
Өлбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Б.э.и. 44 — Юлий Цезарь, Рим импэрээтэрэ.
- 1998 — Бенджамин Спок (1903 төр.), аан дойдуга биллибит педиатр быраас, кыра оҕону көрүүгэ кинигэлэр ааптардара.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- ↑ 15 марта — Международный день защиты бельков. ECOportal (15 Кулун тутар 2008). Тургутулунна 15 Кулун тутар 2013.
- ↑ Афанасий Аржаков, Т. Сметанин — оҕо суруйааччыта // Т. Сметанин, Икки томнаах айымньылар, 1 Т., Дь., Бичик, 1999 - 2008 с., С. 196