Балаҕан ыйын 10

Балаҕан ыйын 10 диэн Григориан халандаарыгар сыл 253-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 254-c күнэ). Сыл бүтүө 112 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтэ — Бэлисипиэт спордун күнэ (2021, балаҕан ыйын иккис субуотатыгар бэлиэтэнэр)
• Бэйэҕэ тиийиниини тохтотуу аан дойдутааҕы күнэ. Киһи бэйэтигэр тиийинэрэ үксүн эмискэ буолбат, онон аттыгар баар дьон ол сибикитин эрдэ билэллэригэр уонна быстах быһаарыыны тохтотоллоругар, ону таһынан дойдулар бу кыһалҕаҕа болҕомто ууран үлэ ыыталларыгар туһуланар.

• Гайана Гайана — Америка индеецтэрин утумнарын күнэ (Гайана) (ааҥл. Amerindian Heritage Month)
• Гибралтаар Гибралтаар — Гибралтаарга Дойду күнэ (1967 сыллаахха ылыллыбыт тутулуга суох буолууну бэлиэтииллэр)
• Гондурас Гондурас — Оҕо күнэ (ааҥл. Children's_Day
• Кытай Кытай — Учуутал күнэ
• Украина — Физкультура уонна успуорт күнэ

Түбэлтэлэр

• 1229 — Хайме I ыраахтааҕы христиан сэриилэрэ Майорка арыытын сэриилээһини саҕалаабыттар.
• 1509 — Константинопольга сир хамсааһына буолбут, уон муҥ (тыһыынча) кэриҥэ киһи өлбүт, ол саҕана онно киристиэс итэҕэллээхтэр олорор буолан, «Кыра суут күнэ» диэн ааттаабыттар (Биибилийэҕэ ахтыллар тиһэх сууту кытта тэҥнээн).
• 1622 — Японияҕа 52 киһини киристиэс итэҕэллээхтэрин иһин сууттаан өлөрбүттэр, ол иһигэр омуктар бааллара.
• 1721 — Ништа́дттааҕы эйэ сөбүлэҥэ (швед. Freden i Nystad) түһэрсиллэн Нуучча саарыстыбатын уонна Швеция хоруоллугун ыккардыларыгар барбыт 1700—1721 сыллардааҕы Хотугу сэрии түмүктэммит. Сөбүлэҥинэн Арассыыйаҕа Лифляндия, Эстляндия, Ингерманландия, Карелия сорҕото (Эргэ Финляндия) уо.д.а. сирдэр барбыттар. Оттон Арасссыыйа Швецияҕа оккупаассыйаламмыт Финляндияны төннөрбүт уонна харчынан толуйууну төлүүргэ сөбүлэспит.
• 1756 — Ыраахтааҕы Елизавета Петровна уурааҕынан Арассыыйаҕа бастакы тыйаатыр олохтоммут — Александринскай тыйаатыр.
• 1855 — Кырыым сэриитэ: Франция, Британия уонна Сардиния сэриилэрэ Севастопольга киирбиттэр.
• 1875 — Арассыыйа сэриитэ Коканд куораты ылбыт.
• 1918 — Арассыыйаҕа Гражданскай сэрии: Кыһыл Аармыйа Казань куораты ылбыт.
• 1927 — "Ксенофонтовтаах Артемьев саагыбардарыгар" (конфедералистар хамсааһыннарыгар) уорбаламмыт саха интэлигиэнсийэтин маассабайдык хаайыыны "куппуу"(ОГПУ) саҕалаабыт. Хамсааһын салайааччылара ол саҕана бэйэлэрин дойдуларыгар этилэр: Павел Ксенофонтов — Арҕаа Хаҥаласка, Михаил Артемьев — Амма улууһугар.
• 1942 — Аан дойду иккис сэриитэ: Британия аармыйата Мадагаскаарга түспүт.
• 1943
  • Сэбиэскэй сэриилэр Мариуполь куораты босхолобуттар.
  • Ньиэмэстэр Рим куораты оккупаассыйалаабыттар.
• 1960 — XVII сайыҥҥы Олимпийскэй оонньууларга марафоҥҥа сенсациялаах кыайыыны атах сыгынньах сүүрбүт Эфиопия спортсмена Абебе Бикила ылбыт. Кини "хара Африкаттан" сылдьар бастакы олимпийскай чөмпүйүөн буолбута.
• 1967 — Гибралтаар олохтоохторо Британияттан тутулуктаах буоларга куоластаабыттар, Испания сорҕото буолартан батыммыттар.
• 1974 — Гвинея-Бисау Португалияттан тутулуга суох буолбут.
• 2008 — Швейцария Женеватыгар Улахан адрон коллайдера үлэтин саҕалаабыт. Бу коллайдеры аан дойду устуоруйатыгар саамай улахан билим эспиримиэнэ диэн ааттыыллар.
• 2010 — Москубаҕа Виктор Лебедев 55 кг диэри ыйааһыҥҥа көҥүл тустууга аан дойду чөмпүйүөнэ буолбут.

Төрөөбүттэр

• 1920 — Дмитрий Сирдитов — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Амма улууһун ытык киһитэ.
• 1934 — Еремей Аввакумов — учуутал, түмэл тэрийээччи, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, РСФСР норуот үөрэҕириитин туйгуна, Сунтаар улууһун уонна Элгээйи нэһилиэгин Ытык киһилэрэ.
• 1938 — Петр Иванов — онколог хирург, мэдиссиинэ дуоктара, бэрэпиэссэр, Саха АССР үтүөлээх бырааһа.
• 1962 — Никита Аржаков — «Сахафильм» туруорааччы режиссера, СӨ ускуустубатын үтүөлээх дьайыксыта.

Өлбүттэр

• 1943 — Дмитрий Гуляев — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, саха бастакы аатырбыт бэргэн ытааччыта. Снайпер бойобуой ахсаана 122 өстөөххө тиийбитэ. Кини "Кыһыл Знамя" уордьанынан наҕараадаламмыта.