Бэлисипиэт
Бэлисипиэт диэн кыра, киһи эргиттэҕинэ айанныр икки көһүөлэлээх, икки педаллаах уонна тимир цепь нөҥүө холбонор биир киһиэхэ аналлаах айанныр тэрил. Рамата барытын бииргэ тутар, атын тэриллэрэ бары рамаҕа холбоно сылдьаллар.
Бэлисипиэти айанныр сорох дойдуларга айанныырга олус туһалаах буолар. Онтон сорох дьон сынньалаҥ уонна дьарык, спорт курдук тутталлар. Тэҥ ыраахха барарга ханнык баҕар киһи оҥорбут айанныыр тэриллэртэн аҕыйах энергияны барыыр.[1]
Айыллыбыта
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
1817 сыллахха ниэмэс профессора Карл фон Дрейс бастакы икки көлүөһэлээх бэлисипиэти айбыта. Мастан оҥоһуллут уонна икки көлүөһэлээх эбит. Инники көлүөһэтэ руль көмөтүнэн эргийэр эбит. Ол гынан баран педаллара суох буолан айанныр киһи атаҕынан анньыныахтаах эбит.
1860-с сылларга француз айааччылара педаллары инники көлүөһэҕэ эппиттэр. Ол гынан баран педалы эргитэргэ олус элбэх күүһү бараатаххына биирдэ эрэ хамсыыр эбит. Ону чэпчэтээри инники көлүөһэтин улаатыннарбыттар уонна тимиртэн оҥоһуллар буолбут. Ол гынан баран ол бэлисипиэттэн наар киһи охтор эбит.
1885 сыллахха биһиги билэр бэлисипиэт айыллыбыт. Икки биир кээмэйдээх көлүөһэлээх уонна кыра эбит. Уонна педаллара кэнники көлүөһэни кытта холбоммут сыап нөҥүө. 1890-с сыллахха олус тарҕаммыт уонна сорох уларытыылар эбиллибиттэр, ол курдук көлүөһэлэрэ салгынынан үрдэрэллэр буолбуттар.
Араастара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Дьахтар уонна эр киһи бэлисипиэттэрин уратыта раматыгар. Раматын аллараа оҥордоххуна урукку курдук кылгас юбка наадата суох буолар. Уонна уһун да былаачыйалаах бэлисипиэти тэбиэххэ сөп.
- Тандем диэн икки киһиэхэ анаммыт бэлисипиэт. Икки паара педаллардаах буолар.
- Икки гына хомуллар бэлисипиэт' чэпчэкитик ханна эмит хараныан сөп ол эбэтэр самолетка уонна араас транспортка ууруллар.
- ↑ Science of Cycling: Human Power 1. www.exploratorium.edu. Тургутулунна 11 Атырдьах ыйын 2007.