2008

2008 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 10 — СӨ бэрэсидьиэнэ Вячеслав Штыров Джуно куорат судаарыстыбаннай бибилэтиэкэтигэр (Аляска, АХШ) харалла сытар М.З. Винокуров докумуоннарын уонна архыыбын куопуйатын өрөспүүбүлүкэҕэ ылар туһунан дьаһалга илии баттаабыт. Хамыыһыйа тэриллибит.
• Тохсунньу 10 — Дьокускай куоратын Уокуругун Сэбиэтэ Дьокуускай куоратын дуумата диэн ааттаммыт. Маннык ааттаах тэрилтэ 1856 сыллаахха бастаан тэриилибитэ, 61 сыл үлэлээбитэ, 1917 сыллаахха суох буолбута. 2002 сыллаахха сөргүтүллүбүтэ.
• Тохсунньу 18 — Евфрониос кратера (иһиэх иннинэ арыгыны ууну кытта булкуйарга аналлаах иһит) диэн Былыргы Грецияҕа оҥоһуллубут туой иһит Римҥэ көрдөрүүгэ тахсыбыт. Бу иннинэ АХШ Метрополитен түмэлигэр көрдөрүүгэ турбута, Италияҕа уоруллубут оҥоһуктары төннөрүү бырагырааматынан төннөрүллүбүтэ.
• Тохсунньу 19 — Дьокуускайга Опера уонна балет тыйаатырыгар Ыал сыла үөрүүлээх быһыыга-майгыга аһыллыытын туома оҥоһуллубут.

• Тохсунньу 26-27 күннэрэ — Өрөспүүбүлүкэҕэ аан бастаан Волейбол күннэрэ ытыллыбыттар. Мэҥэ-Хаҥаласка икки хонукка 4 тыһыынча кэриҥэ киһи волейболлаабыт, Аммаҕа — тыһыынчаттан тахса, Бүлүүгэ уонна Горнайга — тыһыынчаны эрэ кыайбат дьон. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн барыта 20 тыһыынчаттан тахса киһи оонньообут.

Олунньу

• Олунньу 1 — Мандар Уус "Саха ойуута-бичигэ" диэн кинигэтэ 5000 ахсаанынан атыыга тахсыбыт. Ааптар матырыйаалы 40 сыл тухары хомуйбута.
• Олунньу 6 — Мииринэйгэ Арассыыйа бырабыыталыстыбатын бастакы вице-премьера Дмитрий Медведев кэлэ сылдьыбыт.
• Олунньу 13 — Австралия премьер-миниистирэ Кевин Радд Австралия төрүт олохтоохторун уонна "уоруллубут көлүөнэлэр" иннилэригэр судаарыстыба буруйдааҕын билиммит уонна алы буолалларыгар көрдөспүт.
• Олунньу 17 — Косово Сербияттан тутулуга суоҕун биллэрбит. ХНТ Аан дойдутааҕы суута 2010 сыл от ыйын 22 күнүгэр Косово Өрөспүүбүлүкэтэ бэйэтин тутулуга суоҕунан биллэриитин аан дойду быраабын кэспэтин билиммитэ. 2017 сыллаахха бу өрөспүүбүлүкэни билиммит дойдулар ахсааннара 114 буолбута. Сербия билигин да Косово сирдэрин бэйэтин сиринэн ааҕар, ол эрээри хонтуруоллуур кыаҕа суох.
• Олунньу 19 — Кууба баһылыга Фидель Кастро улахан бэлиитикэттэн барарын туһунан биллэрбит.
• Олунньу 24 — Фидель Кастро доруобуйата мөлтөөн Кууба салалтатын үрдүкү сололоруттан туораабыт. Кини Куубаны 1959 сыллаахтан ыла салайбыта. Ол тухары кинини 100-тэн тахса төгүл өлөрө сатаабыттар, бу чахчы Гиннесс рекордтарын кинигэтигэр киирбит.

Кулун тутар

• Кулун тутар 1 — Читинскай уобалас уонна Агинскай-Бурятскай автономнай уокурук холбоһоннор Забайкальскай кыраай үөскээбит.
• Кулун тутар 2 — Арассыыйаҕа бэрэсидьиэн быыбара буолбут. Түөрт хандьыдаат кыттыбытыттан Дмитрий Медведев куолас 70,28 бырыһыанын ылан кыайыылаах тахсыбыт. Иккси миэстэҕэ 17,72 бырыһыаннаах Геннадий Зюганов тахсыбыт.
  • Саха сиригэр ону таһынан Ил Түмэҥҥэ дьокутаатары (төрдүс ыҥырыы), 17 муниципалитет баһылыгын уонна хас да улуус сэбиэтигэр дьокутааттары талбыттар. Ил Түмэҥҥэ баартыйалар испииһэктэринэн 35 киһи талыллыбыт ("едиинэйдэр" быыбардааччылар 51,8% куоластарын ылан - 20 мандааты, "сиэрдээхтэр" уонна КПРФ алталыы, аграрнай баартыйа — 3 дьокутааты), өссө 35 дьокутаат биир мандааттаах уокуруктан талылллыбыт. Манна саҥа булкаас систиэмэ киллэриллибитэ: дьокутааттар куорпустарын аҥаара (35 киһи) урукку курдук биирдии мандааттаах уокуруктартан талыллыбыттара, оттон иккис аҥаара — баартыйалар испииһэктэринэн.

Муус устар

• Муус устар 2-3 күннэрэ — Вячеслав Штыров салайааччылаах СӨ официальнай дэлэгээссийэтэ ФРГ-га бөдөҥ хампаанньаларга сылдьыталаабыт: туннель хаһар Herrenknecht FG, хайа ыарахан техникатын оҥорор Komatsu Mining Germany GmBH уонна Сименс хампаанньа чинчийэр институтугар.
• Муус устар 3 — СӨ суруналыыстары сойууһун XV сийиэһэ буолбут. Дэлэгээттэр саҥа устаабы ылыммыттар. Бу кэмҥэ сойуус 1090 чилиэннээҕэ, сийиэскэ 80 дэлэгээт кыттыбыт. Бырабылыанньа бэрэстээтэлинэн бу иннинэ "Якутия" хаһыат сүрүн эрэдээктэрин солбуйааччытынан үлэлээбит Галина Бочкарева талыллыбыт.
• Муус устар 8-12 күннэрэ — СӨ муниципальнай тэриллиилэрин II сийиэһэ буолбут.
• Муус устар 8 — Москубаҕа постпредство тойоно Александр Акимов салайааччылаах официальнай дэлэгээссийэ Пекиҥҥэ КНР үөрэҕин министиэристибэтин Национальнай спорт федерациятын салалтатын кытта көрсүбүт. Дьокуускайга буолуохтаах IV "Азия оҕолоро" оонньууларга Кытай кыттарын туһунан кэпсэппиттэр.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 19 — Сахалыы Бикипиэдьийэ Викимедиа пуондатын Тылын кэмитиэтин бигэргэтиитин ылбыт. Бу иннинэ 2006 сыл ахсынньытыттан инкубаатарга тургутар бырайыак быһыытынан үлэлээбитэ.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 14 — Исландия киин куоратыгар Рейкьявикка худуоһунньук Александра Аргунова - Күөрэгэй үөрүүлээх быһыыга-майгыга Саха балаҕанын арыйбыт.
• Бэс ыйын 21-22 — Олоҥхо Ыһыаҕа Таатта улууһугар буолбут.
• Бэс ыйын 22 — "Улак—Элгэ" тимир суол тутуутун үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйбыттар. Бу суол уһуна 315 км. Аһыллыы сиэригэр-туомугар СӨ бэрэсидьиэнэ Вячеслав Штыров уонна Амыр уоблаһын күбүрүнээтэрин э.т. Виктор Марценко сылдьыбыттар.
• Бэс ыйын 24-25 — Үөһээ Бүлүү улууһугар Исидор Барахов төрөөбүтэ 110 сылыгар аналлаах өрөспүүбүлүкэ ыһыаҕа буолбут. Ыһыахха СӨ бэрэсидьиэнин уонна бырабыыталыстыбатын дьаһалтатын салайааччыта Айсен Николаев ыалдьыттаабыт, Харбалаахха Бараахап мэҥэтигэр сибэкки уурбут.

От ыйа

• От ыйын 4 — Дьокуускайга "Туймаада" стадиоҥҥа IV "Азия Оҕолоро" оонньуулар аһыллыбыттар. Үс олимпиец Роман Дмитриев, Павел Пинигин уонна Александр Иванов дүҥүрү охсубуттар.
• От ыйын 12 — IV "Азия Оҕолоро" оонньуулар үөрүүлээх сабыылара буолбут. Онньууларга 16 дойду, Арассыыйа 27 субъега кыттыны ылбыттар. Барыта үс тыһыынчаттан тахса киһи кыттыбыт, онтон спортменнара 1854, 710-на тас дойдулартан. Күрэхтэһиилэри 705 судьуйа, ол иһигэр 35 кыраныысса таһыттан, 245 атын регионнартан, көрбүт-истибит. Эдэр спортсменнар 19 көрүҥҥэ күрэхтэспиттэр.

Атырдьах ыйа

• Атырдьах ыйын 22
  • XXIX Олимпиадаҕа Ньурбаттан төрүттээх боксер Георгий Балакшин боруонса мэтээли ылбыт.
  • Анголаҕа АЛРОСА Сауриму куорат аттыгар гидроэлектростанцияны арыйбыт. Бу ГЭС "Катокаҕа" алмаас хостонуутун түргэтэппитэ.

Балаҕан ыйа

• Балаҕан ыйын 13 — Пекиҥҥэ Паралимпиадаҕа Анастасия Диодорова 50 м баттерфляйынан харбьааһыҥҥа (S6 категория) үрүҥ көмүс мэтээли ылбыт (39,93), көмүс мэтээли ылбыт кытай Цзян Фуинь аан дойду рекордун олохтообут (38,44).
• Балаҕан ыйын 13-14 — Липецкэйгэ Арассыыйа спортиҥҥа чөмпүйэнээтигэр Айаал Макаров үһүс миэстэни ылбыт.

Алтынньы

• Алтынньы 5 — Кыргыстааҥҥа сир хамсааһын түмүгэр 75 киһи өлбүт.
• Алтынньы 7 — Саха сирин суруйааччыларын сойууһун XV сийиэһэ буолбут. Бэрэстээтэлинэн норуодунай бэйиэт, "Саха сирэ" хаһыат тутаах эрэдээктэрэ Наталья Харлампьева саҥа болдьоххо талыллыбыт. Отчуоттуур биэс сылга сойууска 13 саҥа чилиэн киирбит, отчуокка этиллибитинэн суруйааччылар орто саастара 58 сыл буолбут, сойууска киирэр суруйааччылар 205 кинигэлэрин "Бичик" кинигэ кыһата таһаарбыт, саха тылынан 11 арамаан суруллубут.
• Алтынньы 22 — «Быыһыырга уонна чөл хаалларарга» («Спасти и сохранить») диэн экологтар акциялара бу күн Юграттан Саха сиригэр эстафетаннан көһөрүллүбүт.

Сэтинньи

• Сэтинньи 4 — АХШ-ка бэрэсидьиэн быыбара ааспыт. Өбүгэлэрэ Африкаттан төрүттээх киһи, Барак Обама, аан бастаан АХШ бэрэсидьиэнэ буолбут.
• Сэтинньи 6 — Саха тыйаатырыгар Польшаттан төрүттээх икки уһулуччулаах учуонайга Эдуард Пекарскайга уонна Вацлав Серошевскайга аналлаах үөрүүлээх мунньах буолбут.
• Сэтинньи 12 — Дьокуускайга Валерий Чкалов бүүһүн туруорбуттар. Чкалов манна 1936 сыл балаҕан ыйыгар Георгий Байдуковтуун, штурман Александр Беляковтуун АНТ-25 сөмүлүлүөтүнэн кэлэн ааспыттара. Маршруттара: Москуба аттынааҕы Жуковскай аэродрома — Игарка — Дьокуускай — Амуур өрүс төрдүгэр баар Удд арыы (билигин Чкалов арыыта).
• Сэтинньи 13 — Дьокуускайга СГУ-га Саха Өрөспүүбүлүкэтин Норуодунай университетын учредительнай конференцията ыытыллыбыт.

• Сэтинньи 26 — Ил Түмэн уурааҕынан Эдьигээн улууһа "эбэҥки национальнай улууһа" диэн стаатустаммыт.

Ахсынньы

• Ахсынньы 1 — Арассыыйа минфинин дааннайынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай иэһэ 14 млрд солкуобайга тэҥнэспит. Тэҥнээн көрөр буоллахха Татарстаан — 21 млрд, Москуба уобалаһа — 133 млрд солк. тахса, Москуба бэйэтэ — 109 млрд солк., Самаара — 22,1 млрд, оттон Тыва, Чувашия, Камчаатка кыраайа, Астрахань, Белгород, Брянскай, Калууга, Нижегородскай, Омскай, Оренбург уобаластара — 6-10 млрд солкуобай иэстээхтэр.
• Ахсынньы 8 — "Беркакит-Томмот-Дьокуускай" тимир суолга Амманы туоруур күргэ аһыллыбыт.
  • Саха норуодунай суруйааччыта Николай Лугинов Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ ааты ылбыт.
• Ахсынньы 29 — Дьокуускайга 2 поликлиника саҥа дьиэтин үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйбыттар. Бу Кальвица уулуссатыгар тутуллубут дьиэҕэ 5 нүөмэрдээх куорат балыыһата үлэлээбитэ, билигин Дьокуускай куорат мэдиссиинэҕэ киинэ диэн ааттанар.

Өлбүттэр

• Босиков Николай Афанасьевич (18.12.1931—2008) — поэт, сэһэнньит.
• Тохсунньу 22 — Хит Леджер — Австралия артыыһа уонна клипмейкерэ. Өлбүтүн кэннэ 2009 сыллаахха Оскар бириэмийэтин киниэхэ анаабыттара.

• Сэтинньи — Горбунов Леонтий Герасимович - Социалистическэй үлэ Геройа, шахтер.
• Сэтинньи 1 — Кузьмин Вадим Романович (1948 - 2008), техника наукаларын доктора, профессор, СӨ НА академига.