Тыва

Тыва Өрөспүүбүлүкэтэ


Тыва Өрөспүүбүлүкэтин былааҕа	Тыва Өрөспүүбүлүтэтин гербэтэ

Киин куората

Кызыл

Иэнэ

168 600 км²

Дьонун ахсаана

308 500 (2006)

Федеральнай уокуруга

Сибирскай

Экономическай оройуона

Сибирскай

Ил тыла

Тыва тыла, Нуучча тыла

Председатель
Правительства

Шолбан Кара-оол

Председатель
Законодательной палаты Великого Хурала

Василий Оюн

Кэм зоната

MSK+6 (UTC+9, сайын UTC+10)

Тыва, официальнай аата Тыва Өрөспүүбүлүкэтэ — Арассыыйа Федерациятын субъега. 1961 с. Тыва АССР тэриллибитэ. 1991 Тыва Республиката.

Илин Сибиир соҕуруу өттүгэр сытар. Киин куората — Кызыл.

Тыва илин уонна соҕуруу өттүнэн Монголиялыын быысаһар, хоту өттүнэн — Красноярскай кыраайдыын, хотугулуу-арҕаа Хакасиялыын, уонна Бурятияны, Иркутскай уобалаһы кытта арҕаа өттүттэн.

Тайаан сытар иэнэ 168,6 тыһ. км² — Федерацияҕа бу көрдөрүүтүнэн 24-с миэстэни ылар.

Устуоруйата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Былыргыы кэмэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Таңды Урянхай[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Сүрүн ыстатыйа: Тыва Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ

Тыва АО[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмүн 1944 сыл алтынньы 11 күнүнээҕи Тываны ССРС састаабыгар ылар туһунан ыйааҕа (1944)

1944 сыл атырдьах ыйын 17 күнүгэр Тыва Народнай Өрөспүүбүлүкэтин Оччугуй Хураалын VII сиэссийэтигэр ТНР Сэбиэскэй Сойуус састаабыгар автономиялаах уобалас быһыытынан киирэрин туһунан быһаарыы ылыныллыбыт. Ол туһунан көрдөһүү ССРС Үрдүкү Сэбиэтигэр ыытыллыбыт.

1944 сыл алтынньы 11 күнүгэр ССРС Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмэ көрдөһүүнү ылынан киллэрэр туһунан ыйаах таһаарбыт уонна РСФСР Үрдүкү Сэбиэтигэр Тыва Народнай Өрөспүүбүлүкэтин РСФСР састаабыгар автономиялаах уобалас быһыытынан ыларга этии киллэрбит.

РСФСР Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмэ 1944 сыл алтынньы 14 күнүнээҕи ыйааҕынан Тыва автономиялаах уобалаһын быһыытынан бэйэтигэр ылбыт.

1961 сыл алтынньы 10 күнүгэр уобалас статуһа АССР-га диэри үрдэтиллибит.

Тыва АССР[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Билиҥҥи кэм[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Дьоно-сэргэтэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Дьонун ахсаана[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Дьонун ахсаана 308,5 тыһ. киһи (2006), плотноһа - 1,8 киһ./1 км² (2006),

Этнос[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Омуктара:

тывалар — 77 %
нууччалар — 20,1 %
атыттар — 2,9 % (2002 с. биэрэпис түмүгүнэн).

Урбанизация[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Куорат олохтоохторун бырыһыана - 51,5 % (2006). Куораттара: Кызыл, Ак-Довурак, Туран, Чадан, Шагонар

3 тыһыынчаттан ордук олохтоохтоох нэһилиэнньэлээх пууннар
2007 сыл тохсунньу 1 күнүнээҕи туругунан

Кызыл	108,3	Тээли	3,8 (2003)
Ак-Довурак	13,8	Хову-Аксы	3,7 (2005)
Шагонар	11,3	Сукпак	3,7 (2003)
Каа-Хем	10,4	Самагалтай	3,5 (2003)
Чадан	10,0	Чаа-Холь	3,5 (2003)
Туран	5,3	Балгазын	3,4 (2003)
Кызыл-Мажалык	5,0 (2003)	Хандагайты	3,2 (2003)
Сарыг-Сеп	4,6 (2003)	Бай-Хаак	3,1 (2003)
Мугур-Аксы	4,0 (2003)	Суг-Аксы	3,1 (2003)