Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ

Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ — Саха Өрөспүүбүлүкэтин сайдыытыгар, туругуруутугар үрдүк өҥө иһин иҥэриллэр ытык аат. Ытык аат туһунан Балаһыанньа Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин 1996 сыллааҕы алтынньы 9 күнүнээҕи ПП 360-I №-дээх «О Положении о звании "Почетный гражданин Республики Саха (Якутия)"» Уурааҕынан бигэргэтиллибит.^[1]
Ытык аат Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр — балаҕан ыйын 27 күнүгэр — түбэһиннэрэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Президенын Ыйааҕынан иҥэриллэр.

Ытык аат иҥэриллэр тирэҕэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Аат Российскай Федерация гражданнарыгар иҥэриллэр.

а) Саха Өрөспүүбүлүкэтин социально-экономическай, научно-техническай, гуманитарнай уонна культурнай сайдыытыгар уһулуччулаах өҥө иһин;

б) өрөспүүбүлүкэни, норуоттар доҕордоһууларын бөҕөргөтүүгэ ураты ситиһии иһин;

в) аҕа дойдуну, дьоҥҥо-сэргэҕэ бэрээдэги тутуһууну көмүскээһиҥҥэ хорсун быһыы иһин.

Ытык аатынан наҕараадаламмыттарга[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Наҕарааданы бигэргэтэр докумуон уонна түөскэ кэтэр анал бэлиэ туттарыллар.
Үлэлээбэт, пенсиялээх ытык дьоҥҥо хас ый аайы 15 000 солкуобай харчынан төлөнөр.

Ытык бэлиэ дьүһүнэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Бэлиэ 26 мм диаметрдаах төгүрүмтэ. Икки өттүттэн иилии эргийэринэн томтоҕор. Сирэй өттө күннүү төгүрүк, киининэн бриллианнар иҥиннэриллибиттэр (8 бриллиант төгүрүмтэлии кыйа, 1 — ортотугар).
Бэлиэ кэлин өттүгэр томтоҕор биэс устуруокалаах быһаарар сурук баар «ПОЧЕТНЫЙ ГРАЖДАНИН РЕСПУБЛИКИ САХА (ЯКУТИЯ)».
Бэлиэ иилиллэр үүтүнэн 28 мм усталаах 17 мм кэтиттээх тэлимниир былаах ойуулаах колодканы кытта силбиһэр. Колодка ис өттө Саха Өрөспүүбүлүкэтин былааҕыгар дьүөрэлээн эмальларынан бүрүллүбүт. Колодка кэлин өттүгэр бэлиэни иилэргэ аналлаах ыстаал иилинньэ баар.
Бэлиэ хас биирдии чымпыга 925° солотуулаах үрүҥ көмүстэн оҥоһуллубут.

Ытык дьон[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

№№	Аата	Ытык бэлиэ иҥэриллибит кэмигэр солото, үлэтэ	Саха Өрөспүүбүлүкэтин Президенын (Ил Дарханын) Ыйааҕа	#
1	Сивцев Дмитрий Кононович — Суорун Омоллоон	Саха норуодунай суруйааччыта, Социалистическай Үлэ Геройа	24.04.1997
2	Каримова Салима Сафиевна	Социалистическай Үлэ Геройа	24.04.1997
3	Десяткин Тарас Гаврилович	Социалистическай Үлэ Геройа, «Золото Якутии» акционернай компания генеральнай директора	20.04.1998
4	Кычкин Егор Дмитриевич	Государственнай тутуу бэтэрээнэ	28.10.1998
5	Новгородова Екатерина Иннокентьевна	Социалистическай Үлэ Геройа	07.04.1999
6	Иванов Климент Егорович	ОАО Национальнай нефтегазовай компания «Саханефтегаз» президенэ	26.09.2000
7	Ильина Анегина Егоровна	Саха Өрөспүүбүлүкэтин Государственнай опера уонна балет театрын ырыаһыта	26.09.2000
8	Осипов Афанасий Николаевич	Российскай Федерация норуодунай худуоһунньуга, ССРС художестволарын Академиятын дьиҥнээх чилиэнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин духуобунаһын Академиятын президенэ	26.09.2000
9	Подойницын Иван Иванович	А. С. Пушкин аатынан государственнай академическай Нуучча драматическай театрын директора	26.09.2000
10	Рожин Иннокентий Васильевич	Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үөһээ Дьааҥы орто оскуолатын директора	26.09.2000
11	Кочнев Михаил Пантелеймонович	Государственнай тутуу бэтэрээнэ	30.10.2000
12	Шевченко Юрий Леонидович	Российскай Федерация доруобуйа харыстабылын министерствотын миниистирэ	14.11.2000
13	Федоров Михаил Михайлович	Юриспруденция бэтэрээнэ	18.11.2000
14	Штыров Вячеслав Анатольевич	«АЛРОСА» акционернай компания президенэ	06.01.2001
15	Шойгу Сергей Кужугетович	Российскай Федерация гражданскай оборонатын дьыалаларыгар, суһал түбэлтэлэр уонна айылҕа быһылааннарын содулларын суох оҥоруу министерствотын миниистирэ	28.09.2001
16	Мамедов Алиш Забид-Оглы	ОАО «Якутцемент» генеральнай директора	26.10.2001
17	Бессонов Георгий Евдокимович	Социалистическай Үлэ Геройа	02.11.2001
18	Андросов Николай Егорович	Анаабыр улууһун дьаһалтатын баһылыга	20.11.2001
19	Петрова Варвара Андреевна	Ньурба улууһун дьаһалтатын баһылыга	20.11.2001
20	Сукуев Семен Павлович	Муома улууһун дьаһалтатын баһылыга	20.11.2001
21	Шадрин Алексей Алексеевич	Чурапчы улууһун дьаһалтатын баһылыга	21.11.2001
22	Сухомясов Иван Гаврильевич	Российскай Федерация нолуоктарга уонна хомуурдарга министерствотын Саха Өрөспүүбүлүкэтинээҕи Салалтатын салайааччыта	14.12.2001
23	Михайлова Евгения Исаевна	Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин министерствота, министр	22.12.2001
24	Алексеев Василий Гаврилович	Саха Өрөспүүбүлүкэтин айылҕа харыстабылыгар министерствотын миниистирэ	22.12.2001
25	Борисов Николай Федорович	Юриспруденция бэтэрээнэ	30.12.2001
26	Николаев Николай Васильевич	ГП «Сахателеком» генеральнай директора	17.01.2002
27	Николаев Михаил Ефимович	Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы Президенэ	27.01.2002
28	Овчинникова Александра Яковлевна	Государственнай тутуу бэтэрээнэ	14.04.2002
29	Кривошапко Галина Михайловна	Российскай Федерация үтүөлээх артыыһа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа	24.09.2002
30	Прокопьев Юрий Николаевич	Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэн представителлэрин Палататын экономическай, инвестиционнай политикаҕа, оҥоруулаах күүстэр тарҕанан турууларыгар Комитетын бэрэссэдээтэлэ	24.09.2002
31	Ларионов Владимир Петрович	Россия билимин Академиятын Сибиирдээҕи салаатын Дьокуускайдааҕы билимин киинин Президиумун бэрэссэдээтэлэ, техническай билимнэр доктордара, Россия билимин Академиятын академига	17.04.2003
32	Долженко Юрий Анатольевич	«Ленское государственное бассейновое управление водных путей и судоходства» федеральнай государственная тэрилтэ салайааччыта	23.09.2003
33	Захаров Петр Иванович	Саха Өрөспүүбүлүкэтин доруобуйа харыстабылын министерствотын Национальнай киинин 1 №-дээх Республиканскай балыыһа кардиохирургия салаатын сэбиэдиссэйэ, медицина билимнэрин кандидата	23.04.2004
34	Горохова Евдокия Николаевна	Государственнай тутуу бэтэрээнэ, Саха АССР Үрдүкү Сүбэтин Президиумун Бэрэссэдээтэлэ (1979—1985), Октябрьскай Революция, Үлэ Кыһыл Знамятын уонна «Бочуот Бэлиэтэ» уордьаннар кавалердара, Саха Өрөспүүбүлүкэтин оруотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ	21.09.2004
35	Павлов Павел Павлович	Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа	26.04.2005
36	Демьянов Иван Кириллович	«АЛРОСА» акционернай компания вице-президенэ	31.08.2005
37	Самсонов Николай Георгиевич	М. К. Аммосов аатынан Саха государственнай университет филологическай факультетын нуучча тылыгар кафедратын профессора	26.09.2005
38	Сергеев Михаил Семенович	Социалистическай Үлэ Геройа, Российскай Федерация үтүөлээх тутааччыта	26.04.2006
39	Федосеева Светлана Александровна	Саха Өрөспүүбүлүкэтин билимин Академиятын Арктика археологиятыгар уонна киһи палеоэкологиятыгар Киинин директора, история билимнэрин доктора	26.04.2006
40	Григорьева Люлия Николаевна	Государственнай тутуу бэтэрээнэ, Саха АССР Үрдүкү Сүбэтин Президиумун бэрэссэдээтэлэ (1985—1989), Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ	25.09.2006
41	Соломонов Никита Гаврилович	М. К. Аммосов аатынан Саха государственнай университетын зоология кафедратын профессора, Россия наукатын Академиятын чилиэн-корреспондена, биология билимнэрин доктора	17.10.2006
42	Оконешникова Анастасия Петровна	М. К. Аммосов аатынан Саха государственнай университет социальнай уонна этническай психологиятын кафедратын профессора, уйулҕа үөрэҕин факультетын декана, уйулҕа үөрэҕин билимнэрин доктора	17.10.2006
43	Шадринов Николай Васильевич	Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ытык Сүбэтин бэрэссэдээтэлэ	13.04.2007
44	Яковлев Юрий Петрович	Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа; Кыһыл Сулус, Ленин уордьаннар кавалердара; Российскай Федерация үтүөлээх пилота	25.09.2007
45	Спиридонов Михаил Федорович	Өрүс флотун бэтэрээнэ; Социалистическай Үлэ Геройа; Үлэ Кыһыл Знамятын, Ленин уордьаннарын кавалердара; Российскай Федерация транспорын үтүөлээх үлэһитэ	25.09.2007
46	Андросов Иван Степанович	ОАО «Якутпроект» генеральнай директора, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх архитектора, Российскай Федерация ытык архитектора	25.09.2007
47	Протопопова Нина Иннокентьевна	«Кэскил», «Юность Севера» оҕо хаһыаттарын сүрүн редактора; «Бочуот Бэлиэтэ» уонна Норуоттар доҕордоһууларын уордьаннар кавалердара; Российскай Федерация культуратын үтүөлээх үлэһитэ; Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ; Саха Өрөспүүбүлүкэтин журналистикаҕа государственнай бириэмийэтин лауреата	23.04.2008
48	Босиков Василий Афанасьевич	Культура бэтэрээнэ, Российскай Федерация культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ, П. А. Ойуунускай аатынан государственнай бириэмийэ лауреата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин музыка Үрдүкү оскуолатын ректор-консультана	23.09.2008
49	Лугинов Николай Алексеевич	саха норуодунай суруйааччыта, Россия суруйааччыларын Сойууһун хос бэрэссэдээтэлэ, Российскай Федерация культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин духуобунаһын Академиятын вице-президенэ	08.12.2008
50	Тарасов Савва Иванович	Саха норуодунай поэта, Российскай Федерация культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Россия суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ	23.04.2009
51	Игнатьев Иннокентий Гаврилович	Государственнай тутуу бэтэрээнэ, Саха АССР Министрдэрин Сэбиэтин постояннай представителэ (1972—1992), «Бочуот Бэлиэтэ» уордьан кавалера, Российскай Федерация культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Дьокуускай куорат ытык киһитэ	23.09.2009
52	Донской Феодосий Семенович	Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа; II ст. Аҕа дойду сэриитин, Норуоттар доҕордоһуулара уордьаннар кавалердара; Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ; экономика билимнэрин кандидата	22.04.2010
53	Мунхалов Афанасий Петрович	Искусство уонна культура Арктика государственнай институтун дьүһүннүүр искусствотыгар кафедратын профессора, декана; Российскай Федерация норуодунай худуоһунньуга; П. А. Ойуунускай аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Государственнай бириэмийэтин лауреата	23.04.2010
54	Шарин Николай Иванович	Саха АССР үөрэҕин министерствотын миниистирэ (1962—1981); Российскай Федерация оскуолатын үтүөлээх учуутала; Үлэ Кыһыл Знамятын, Норуоттар доҕордоһууларын, «Бочуот Бэлиэтэ» уордьаннар кавалердара; Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ	23.09.2010
55	Кривошапкин Андрей Васильевич	Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай депутата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха норуодунай суруйааччыта	01.11.2010
56	Бондарь Александр Васильевич	Транспорт тутуутун бэтэрээнэ, Социалистическай Үлэ Геройа, Ленин уордьанын кавалера	25.04.2011
57	Миронов Дмитрий Николаевич	Саха Өрөспүүбүлүкэтин Конституционнай суутун Бэрэссэдээтэлэ, юридическай билим доктора, Российскай Федерация үтүөлээх юриһа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ	23.09.2011
58	Борисов Андрей Саввич	Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын уонна ил сайыннарыытын миниистирэ; Российскай Федерация норуодунай артыыһа; Российскай Федерация искусствотын үтүөлээх деятелэ; Саха Өрөспүүбүлүкэтин искусствотын үтүөлээх деятелэ; ССРС, Российскай Федерация уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин Государственнай бириэмийэлэрин лауреаттара	28.11.2011
59	Попова Марина Константиновна	Суорун Омоллоон аатынан Саха государственнай опера уонна балет театрын ырыаһыта, Саха норуодунай артыыһа, П. А. Ойуунускай аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Государственнай бириэмийэтин лауреата	25.04.2012
60	Аммосова Лена Максимовна	Үлэ бэтэрээнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, М. К. Аммосов аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин государственнай тутууга Государственнай бириэмийэ лауреата, техника билимнэрин кандидата	21.09.2012
61	Готовцев Михаил Николаевич	«Удьуор» бааһынай хаһаайыстыба баһылыга, Үлэ Албан аатын уордьанын үс степеннэрин кавалера, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Ю. Н. Прокопьев аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин бириэмийэтин лауреата	25.04.2013	^[2]
62	Черов Иван Данилович	«Строительно-производственная фирма «Черов и К» тэрилтэ директора	26.09.2013
63	Филиппов Ким Никитич	11 №-дээх «Таба-Яна» тыа хаһаайыстыбатын кооперативын (Усуйаана улууһа) табаһыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин государственнай бириэмийэтин тыа хаһаайыстыбатын уобалаһыгар лауреата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна	24.04.2014	^[3]
64	Корнилова Зоя Афанасьевна	Ил Түмэн II, III, IV, РСФСР Үрдүкү Сүбэтин XII, Российскай Федерация ГД Федеральнай Мунньаҕын II ыҥырыыларын депутата	26.09.2014	^[4]