Иһинээҕитигэр көс

Олунньу 13

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт

Олунньу 13 диэн Григориан халандаарыгар сыл 44-с күнэ. Сыл бүтүө 321 күн (ордук хонуктаах сылга 322 күн) баар.

  • 1241 — Байдаар баһылыктаах монгуоллар этэрээттэрэ Краков бойобуодата баһылыктаах поляк рыцардарын уонна ополчениены Турско-Вельке сэлиэнньэ анныгар үлтүрүппүт.
  • 1575Польша бүрүстүөлүттэн күрээбит Генрих III Франция хоруолунан бэргэһэлэммит.
  • 1633Галилео Галилей Риимҥэ инквизиция суутугар тиийбит.
  • 1849 — Митрополит Андрей Чагуна баһылыктаах дэлэгээссийэ Австрия импэрээтэригэр Франц Иосиф I Трансильвания, Баната уонна Буковина румыыннарын аатыттан Румыын наассыйатын билинэрин ирдиир петицияны туттарбыт.
  • 1890 (урукку истиилинэн олунньу 1) — Дүпсүн улууһугар сыаркап приходун оскуолата аһыллыбыт.
  • 1913 — 13-с Далай-лаама Тибиэт Манчжуурдар динаастияларыттан тутулуга суоҕун туһунан биллэрбит. Бу кэнниттэн Тибиэт 40-ча сыл тутулуга суох дойду быһыытынан олорбута.
  • 1921Орто Халымаҕа I Халыматааҕы уезднай ревкомнар сийиэстэрэ буолбут, олунньу 16 күнүгэр түмүктэммит. Сийиэскэ булт-балык тэрээһинэ, үүт фермаларын тэрийии, электростанция, мас эрбиир уонна кирпииччэ собуоттарын, балыыһалар тутуулара ырытыллыбыттар.
  • 1923Иван Строд кыһыл этэрээтэ Амма өрүһүн хочотугар киирэн Саһыл Сыһыы диэн сиргэ үрүҥнэри кытары кыргыспыт. Аатырбыт 18 хонуктаах Саһыл Сыһыы көмүскээһинэ саҕаламмыт.
  • 1931Ииндийэ киин куората Калькуттаттан Саҥа Делигэ көспүт.
  • 1945Аан дойду иккис сэриитэ: Кыһыл аармыйа Будапешт куораты ылбыт, ньиэмэс уонна венгр сэриилэрэ бэриммиттэр.
  • 1956Антарктидаҕа «Мирнэй» диэн сэбиэскэй станция үлэтин саҕалаабыт.
  • 1960Франция ядернай дэлби тэптэрии тургутуутун оҥорон, ядернай сэрии сэптээх төрдүс дойду буолбут.
  • 1984 — ССКП КК Генеральнай сэкиритээринэн Константин Черненко талыллыбыт. Кини бу солоҕо биир сыл кэриҥэ 1985 сыл кулун тутар 10 күнүгэр диэри олорбута.
  • 2004 — Астрофизиктар аан дойдуга саамай улахан алмааһы булбуттар, ол үрүҥ карлик сулус BPM 37093 эбит. Сулуһу Beatles бөлөх ырыатыгар холоон «Люси» диэн ааттаабыттар.
  • 2008Австралия премьер-миниистирэ Кевин Радд Австралия төрүт олохтоохторун уонна "уоруллубут көлүөнэлэр" иннилэригэр судаарыстыба буруйдааҕын билиммит уонна алы буолалларыгар көрдөспүт.
  • 2023
    • "Сахалыы" диэн ааттаах саха тылын саҥа үөрэтэн эрээччилэргэ анаммыт төлөпүөҥҥэ туруоруллар сэмсэни ааптардар Лилия уонна Ньургун Бэчигэннэр уонна оҥорорго кыттыбыт дьон Өрөспүүбүлүкэ Пресс-Киинигэр Дьокуускайга көрдөрбүттэр[1].
    • Ил Дархан Айсен Николаев Төрүт тыллар күннэрин бэлиэтиир Опера уонна балет тыйаатырыгар буолбут тэрээһиҥҥэ тыл этэригэр "Барҕарыы" пуондата тылы өйүүр тэрээһиннэри үбүлүөн сөбүн туһунан эппит.
    • Өксөкүлээх аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтэ, Олоҥхо Ассоциацията, "Ийэ тыл" түмсүү Саха тылын күнүн бэлиэтээһини тэрийбиттэр. Яна Байгожаева өйүгүнэн Виктор Лебедев үбүлээн "Саха тылын туруулаһыытын иһин" түмэт бириэмийэ (Ҥ дорҕоон бэлиэтэ) туттарыллыбыт — Куорсуннаахха, Санаайаҕа, Анатолий Бурнашевка.
    • Сунтаар улууһугар Төрүт тыл сылын биллэрбиттэр. Муус устарга тылга сыһыаннаах улуустааҕы улахан сугулааны ыыппыттар.
  • 1993 — Иван Кульбертинов — аатырбыт снайпер, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, сэрии саамай бэргэн снайпердарыттан биирдэстэрэ (487 өстөөҕү кыдыйбыта ааҕыллыбыт).


  1. Российская газета: Появилось первое мобильное приложение для изучения якутского языка
  2. Гавриил Иннокентьевич Адамов-Сайдам // Чурапчы – уран тыл биһигэ : антология / хомуйан оҥордо М. Н. Кузьмина. – Чурапчы, 2019 (Дьокуускай). – С. 35-38.