1960

1960 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 1 — "Мирнинский рабочий" хаһыат бастакы нүөмэрэ тахсыбыт. Мирнэй куоратыгар нуучча тылынан нэдиэлэҕэ түөртэ тахсар.
• Тохсунньу 19 — Дьоппуон уонна Америка Холбоһуктаах Штааттара Хардарыта куттал суох буолуутун туһунан дуогабар түһэрсибиттэр. Бу кыттыгастыы дуогабар билиҥҥээҥҥэ диэри күүһүгэр сылдьар.
• Тохсунньу 22 — Билиҥҥи Мирнэй улууһун хоту өттүгэр Сохсолоох үрэҕэр «Айхал» диэн ааттаммыт кимберлиит туруупката булуллубут. Кэлин манна Айхал бөһүөлэгэ тутуллубута.
• Тохсунньу 23 — Океанологтар Жак Пикар уонна Дон Уолш «Триест» диэн батискаф иһигэр олорон Чуумпу далайга баар Мариана суолаҕар рекорд буолбут 10916 м дириҥҥэ түспүттэр.
• Тохсунньу 25 — ССРС-ка ГУЛАГ (Главное управление исправительно-трудовых лагерей, трудовых поселений и мест заключения) сабыллыбыт.

Олунньу

• Олунньу 8 — Голливудка «Айхал аллеятыгар» бастакы 8 сулус олордуллубут.
• Олунньу 13 — Франция ядернай дэлби тэптэрии тургутуутун оҥорон, ядернай сэрии сэптээх төрдүс дойду буолбут.
• Олунньу 25 — Владимир Монастырев — 2003 сылтан Гуманитарнай чинчийии институутугар саха тылын быһаарыылаах тылдьытын секторын сэбиэдиссэйэ (2010 сылтан — лексикография сектора), филология билимин хандьыдаата.

Кулун тутар

• Кулун тутар 10 — Канаада индеецтэрэ куоластыыр быраабы ылбыттар.
• Кулун тутар 13 — "Эдэр коммунист" хаһыат сүрүн эрэдээктэринэн Дмитрий Пухов анаммыт.

Муус устар

• Муус устар 21 — Бразилия саҥа киин куоратынан онно анаан тутуллубут Бразилиа буолбут. Куорат түөрт сыл иһигэр архытыактар Оскар Нимейра салалтатынан тутуллубута

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 4 — ССРС-ка харчыны уларытыы туһунан уураах ылыныллыбыт. Ол уурааҕынан саҥа 1961 сылтан саҥа солкуобай олоххо киирбит. "Урукку" 10 солкуобай биир саҥа солкуобайга тэҥнэспит.

• Ыам ыйын 22 — "Улуу Чиили сирин хамсааһына" — 9.5 магнитудалаах аан дойду историятыгар саамай модун күүстээх сир хамсааһына буолбут. Мантан үөскээбит цунами Соҕуруу Америка кытылыттан Чуумпу акыйаан бары муннугар диэри тиийбит.

• Ыам ыйын 27 — Туурсуйаҕа байыаннай переворот буолбут.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 8 — Лев Троцкайы өлөрбүт Рамон Меркадер Кириэмилгэ Сэбиэскэй Сойуус дьоруойун сулуһун туппут.

• Бэс ыйын 19 — Тустуук, хапсаҕайга икки төгүллээх өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ Үөгэн нэһилиэгиттэн төрүттээх Михаил Толбонов Томпо оройуонун спартакиадатыгар кыайбыт.
• Бэс ыйын 22 — ССРС уонна Кытай официальнайдык сыһыаннарын быспыттар. Бу иннинэ ССРС хомуньуус баартыйатын баһылыга Никита Хрущёв Кытай хомуньуус баартыйатын баһылыган Мао Цзэдуну сталинист диэн ааттаабыта, ынарааҥҥыта Хрущебу ревизионист диэбитэ.

От ыйа

• От ыйын 12 — «Орлёнок» диэн РСФСР сүрүн пионер лааҕыра олохтоммут.

Атырдьах ыйа

• Атырдьах ыйын 3 — Нигер Францияттан тутулуга суох буолбут.

• Атырдьах ыйын 19
  • Свердловскай аттыгар суулларыллыбыт АХШ U-2 үспүйүөн сөмүлүөтүн лүөччүгэ Фрэнсис Пауэрс сууттаммыт, уон сыл хаайыыга ууруллубут.
  • «Спутник-5» космос хараабыла арбыытаҕа тахсыбыт. Бу хараабылынан Белка уонна Стрелка диэн ыттар куйаарга көппүттэр уонна этэҥҥэ Сиргэ төннүбүттэр. Куйаартан тыыннаах төннүбүт бастакы харамай буолбуттар.

• Атырдьах ыйын 20 — Космостан аан бастаан тыыннаах харамайдар — Белка уонна Стрелка диэн ыттар — этэҥҥэ төннөн кэлбиттэр.

• Атырдьах ыйын 25
  • Римҥэ XVII Олимпиада саҕаламмыт.
  • ССРС Кытай салайааччыьын Мао Цзэдуну догматизмҥа буруйдаабыт.

• Атырдьах ыйын 30 — Татаар бэйиэтин Габдуллаа Тукаай Казань куоракка туруоруллубут мэҥэтэ РСФСР култуурунай баайын эбийиэгинэн биллэриллибитэ.

Балаҕан ыйа

• Балаҕан ыйын 10 — XVII сайыҥҥы Олимпийскэй оонньууларга марафоҥҥа сенсациялаах кыайыыны атах сыгынньах сүүрбүт Эфиопия спортсмена Абебе Бикила ылбыт. Кини "хара Африкаттан" сылдьар бастакы олимпийскай чөмпүйүөн буолбута.
• Балаҕан ыйын 14 — Ньиэп экспорттыыр дойдулар организациялара (ОПЕК) төрүттэммит. Онно киирбиттэр: Ирак, Иран, Кувейт, Сауд Арабията уонна Венесуэла. Организация сүрүн сыала-соруга — ньиэп сыанатын хонтуруоллааһын.

• Балаҕан ыйын 24 — Аан дойдуга бастакы атомнай авианосец USS Энтерпрайз ууга түһэриллибит. Билигин маннык авианосецтар АХШ аан дойду далайыгар баһыйар күүс буоларын хааччыйаллар.

• Балаҕан ыйын 26 — Куба баһылыга Фидель Кастро ХНТ устуоруйатыгар саамай уһун тылы эппит — 4 чаас 29 мүнүүтэ.

Алтынньы

• Алтынньы 12 — ССРС баһылыга Никита Хрущев ХНТ-га аатырбыт тыл этиитэ. Филипиин этиитин утары саҥара туран, уутугар-хаарыгар киирэн, бачыыҥкатын устан остуолу тоҥсуйбут.
• Алтынньы 31 — Бүлүү өрүһүгэр ГЭС тутуллан бүппүт.

Ахсынньы

• Ахсынньы 14 — ЮНЕСКО Үөрэҕирии эйгэтигэр дискриминацияны утары охсуһуу туһунан конвенцияны ылыммыт.

Төрөөбүттэр

• Романова Евдокия Петровна - саха живописеһа
• Сабырык (Родионов Константин Константинович) - Мэҥэ-Хаҥалас биллиилээх кыраайы үөрэтээччитэ

• Тохсунньу 2 — Ариадна Борисова — суруйааччы, тылбаасчыт, СӨ култууратын туйгуна.

• Тохсунньу 11 — Готовцева Лина Митрофановна — сомоҕо домохтору үөрэтэр саха лингвист учуонайа, филологическай билим кандидата.
• Тохсунньу 26 — Нина Васильева — Саха Сирин норуоттарын култуураларын уонна итэҕэлин устуоруйатыгар биллибит специалист, устуоруйа билимин хандьыдаата.

• Олунньу 1 — Афанасий Егоров — «Күөх өрөспүүбүлүкэ» уопсастыбаннай тэрилтэ салайааччыта, хас да «Эксмо» кыһаҕа тахсыбыт кинигэлэрдээх суруйааччы.
• Олунньу 25 — Монастырев Владимир Дмитриевич — филология билимин кандидата.

• Кулун тутар 3 — Петр Баснаев — П. А. Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатырын артыыһа, тыйаатыр уонна киинэ артыыһа.
• Кулун тутар 27 — Баснаев Петр Николаевич — П. А. Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын артыыһа, театр уонна киинэ артыыһа

• Муус устар 1 — Сергей Семенов, Эдьигээҥҥэ — гепатиттары чинчийэр учуонай, мэдиссиинэ билимин дуоктара.

• Муус устар 11 — Попова Лилия Леонидовна - саха живописеһа.
• Муус устар 23 — Христофорова-Сидельникова Матрёна Иннокентьевна — П. А. Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырын артыыһа.
• Муус устар 28 — Избекова Евдокия Игнатьевна — филология билимин кандидата.

• Бэс ыйын 16 — Быганова Вера Ивановна — филология билимин хандьыдаата.

• Атырдьах ыйын 3 — Александр Борисов (2019 өлб.) — СӨ судаарыстыба уонна түмэт дьайыксыта, П.И. Дудкин аатынан СӨ Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата, СӨ сибээһин үтүөлээх үлэһитэ.

• Балаҕан ыйын 2 — СӨ үтүөлээх бырааһа, РФ дорубуйатын харыстабылын туйгуна Инна Мулина.
• Балаҕан ыйын 3 — Роман Готовцев — норуот маастара, норуоттар ыккардыларынааҕы кылаастаах хомус ууһа.
• Балаҕан ыйын 3 — Наталья Охлопкова — СӨ үтүөлээх экэнэмииһэ, СӨ НА акадьыамыга, РАЕН акадьыамыга, экэниэмикэ билимин дуоктара.
• Балаҕан ыйын 8 — Василий Нестеров — СӨ үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, СӨ үөрэҕириитин туйгуна.
• Балаҕан ыйын 9 — Ермолаев Семен Никонович (Сиэн Өкөр) — драматург, киносценарист, суруйааччы, суруналыыс.

• Алтынньы 27 — Валерий Шадрин — эбэҥки бастакы композитора, СӨ үтүөлээх диэйэтэлэ, СӨ култууратын туйгуна.
• Алтынньы 30 — Диего Марадона — Аргентина футболиһа уонна тренерэ, аан дойду чөмпүйүөнэ (1986).

• Ахсынньы 18 — Валерий Луковцев — өр сыллар тухары (2020 сылга диэри) «Бичик» кинигэ кыһатын сүрүн эрэдээктэрэ, Баайаҕа нэһилиэгин (Таатта улууһа), Мэҥэдьэк нэһилиэгин (Ньурба улууһа) уонна Таатта улууһун Ытык киһитэ.

Өлбүттэр

• Муус устар 7 — Дмитрий Гулиа (1874 төр.), Абхазия народнай бэйиэтэ, абхаз литэрэтиирэтин төрүттээччи.

• От ыйын 27 — Носов Михаил Михайлович (1887 — 1960), Саха норуодунай худуоһунньуга, чинчийээччи-этнограф.
• Балаҕан ыйын 9 — Решетников Петр Михайлович (11.06.1915—09.09.1960) — Саха театрын артыыһа, киинэ артыыһа.
• Балаҕан ыйын 22 — Архип Кудрин — Абаҕыыныскай — саха бэйиэтэ, тылбаасчыт.
• Балаҕан ыйын 29 — Тыко Вылка (нууччалыы аата — Илья Константинович Вылка) — дьураак (ненец) худуоһунньуга, кэпсээнньитэ, литератууратын төрүттээччитэ, салайааччы, уопсастыбаннай диэйэтэл.