Атырдьах ыйын 22

Атырдьах ыйын 22 диэн Грегориан халандаарыгар сыл 234-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 235-c күнэ). Сыл бүтүө 131 күн баар.

Бэлиэ күннэр

Арассыыйаҕа былаах күнэ

Түбэлтэлэр

• 1663 — Алексей Михайлович ыраахтааҕы сымыйа манньыат кутааччылары ойохторун-оҕолорун кытта Сибииргэ төннүбэттии олохсута ыытар туһунан ыйаах таһаарбыт.
• 1795 — Францияҕа конвент III сыллаах Конституция диэни бигэргэппит, бу докумуон киһи барыта быыбарга кыттар быраабын аан бастаан кэрэһилээбит.
• 1864 — Бастакы Женева конвенцията түһэрсиллибит. Судаарыстыбалар сэриигэ бааһырбыт уонна ыалдьыбыт саллааттар уонна медиктэр көмүскэллээх буолуохтаахтарыгар сөбүлэспиттэр. Ону кытары Аан дойдутааҕы Кыһыл Кириэс уонна Кыһыл Ый хамсааһыннара тэриллибит.
• 1898 — Саха Сирин күбүрүнээтэрэ тойонугар Иркутскайга дьахтар прогимназиятын гимназияҕа кубулутар туһунан көрдөһүү суруйбут. Сотору буолан баран сөбүлэҥ бэриллибит.
• 1910 — Дьоппуон Кэриэйэни аннексиялаабыт. Бу оккупация кэмигэр Кэриэйэ экэниэмикэтэ сайдыбыта, дьон олоҕун уһуна 23,5 сылтан 43-кэ диэри уһаабыта, начаалынай үөрэҕирии киллэриллибитэ биллэр. Ол эрэн дьоппуоннар ассимиляция бэлиитикэтин ыыппыттара эмиэ биллэр, холобура, кэриэй дьонун дьопуоннуу аат ылыналларыгар күһэйбиттэр эбит. Оккупация 1945 сыллаахха түмүктэммит.
• 1918 — Поручик Гордеев быһылыктаах үрүҥ этэрээт Дьокуускай куоратын иккистээн ылбыт. Куоракка большевиктары уонна кинилэри өйөөччүлэри утары репрессиялар саҕаламмыттар. Репрессия кэмигэр 50-чэ киһи суута-сокуона суох ытыллыбыт, ону кытары элбэх киһи Иркутскайга ыытыллыбыттар: Былатыан Ойуунускай (Слепцов), Максим Аммосов, Исидор Барахов (Иванов), Степан Васильев, Дора Жиркова, К.С. Середкина, В.Д. Чаплинский, М.М. Виленская уо.д.а.
• 1921 — РСФСР иһинэн Коми (Зыряннар) автономиялаах уобаластара тэриллибит.
• 1922 — Норуот хамыһаардарын Сэбиэтэ (Совнарком) оскуолаларга барытыгар саха тылын үөрэтии туһунан Уураах таһаарбыт.
• 1989 — Литва өрөспүүбүлүкэни Сэбиэскэй Сойуус аннексиялаабытын сокуоннайа суоҕунан биллэрбит.
• 1989 — Казаах тыла Казахстаааҥҥа судаарыстьыбаннай тыл буолбут.
• 2004 — Арассыыйаҕа льготаны монетизациялыыр (льгота оннугар харчы төлүүр) туһунан сокуон ылыллыбыт.
• 2008
  • XXIX Олимпиадаҕа Ньурбаттан төрүттээх боксер Георгий Балакшин боруонса мэтээли ылбыт.
  • Анголаҕа АЛРОСА Сауриму куорат аттыгар гидроэлектростанцияны арыйбыт. Бу ГЭС "Катокаҕа" алмаас хостонуутун түргэтэппитэ.
• 2011 — Дьокуускайга Сибиир, Уһук Илин куораттарын мээрдэрэ Япония Арҕаа Кытылын мээрдэрин кытта XXIII көрсүһүүлэрэ аһыллыбыт. Японияттан Хагодатэ, Акита, Юрихондзе, Ниигата, Цубамэ, Дзеэцу, Тояма, Такаока, Цуруга, Майдзуру, Арассыыйаттан Хабаровскай, Биробиджан, Благовещенскай, Камчааткатааҕы-Петропавловскай, Находка, Соҕуруу Сахалинскай, Улан-Удэ уонна Владивосток куораттар бэрэстэбиитэллэрэ кэлбиттэр. Туризм уонна көлө сайдыытын туһунан кэпсэппиттэр.
• 2012 — Арассыыйа Аан дойдутааҕы эргиэн тэрилтэтигэр киирбит.

Төрөөбүттэр

• 1874 — Макс Шелер — ниэмэс идеалист-бөлүөһүөгэ, аксиологияны, билии-көрүү социологиятын уонна философия антропологиятын туспа дисциплина быһыытынан төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ.
• 1904 — Дэн Сяопин — кытай бэлиитигэ уонна реформатора, Кытай Хомуньуус Баартыйатын диэйэтэлэ, 1970-с уонна 1980-с сылларга дойду дьиҥнээх салайааччыта. Кини салайыытынан Кытай экэниэмикэтэ балысхан сайдыы суолугар турбута.
• 1934 — Василий Яковлев (22.08.1934—26.01.1994) — бэйиэт, суруйааччы, тылбаасчыт. Кини «Кытта кырдьыбыт тэҥкэ тиит» кэпсээнинэн аан дойдуга аатырбыт «Тойон кыыл» киинэ уһуллубута.

Өлбүттэр

• 1966 — былыргы нострат тылы сөргүппүт лингвист Владислав Иллич-Свитыч өлбүт (1934 төр.).
• 1991 — ССРС ис дьыалатын миниистирэ Борис Пуго бэйэтигэр тиийинэн өлбүт (1937 төр.).
• 1993 — Динмухамед Кунаев (1912 төр.), Казаах ССР КК бастакы сэкиритээрэ (1960—1962, 1964—1986).