Дьоппуон

Дьоппуон
日本国
Nipponkoku
Дьоппуон 日本国; Nipponkoku
	Өрөгөй ырыата: Kimi ga Yo (君が代?); ; ;
	Location of Japan
Киин куората; (уонна саамай улахан куорат)	Токио; 35°41′N, 139°46′E
Ил тыла	Дьоппуон тыла
Олохтоохтор ааттара	Дьоппуоннар
Дьаhалтата	Парламент демократията уонна конституция монархията
Formation
Иэнэ
Олохтоохторо
БИО (АКП)	2007 estimate
БИО (номинал)	2007 estimate
Дьини	38.1 (2002)
КСИ (2021)	▲ 0.925 (high) (19th)
Валюта	International Symbol ¥ Pronounced (Yen); Japanese Symbol 円 Pronounced (En); (JPY)
Кэм зоната	JST (UTC+9)
Ил домен	.jp
Телефон кода	+81

Дьоппуон (дьоп. 日本 Нихон эбэтэр Ниппон, официаллык 日本国 Ниппон-коку эбэтэр Нихон-коку) диэн Илин Азия арыы дойдута. Чуумпу океаҥҥа баар. Арҕаа Соҕуруу Кэриэйэлиин, Кытайдыын уонна Россиялыын, соҕуруу Тайуанныын кэккэлэhэр. Атыннык «Тахсар күн дойдута» диэн ааттыыллар. Дьоппуон архипелага 3,000 тахса арыыттан турар. Олортон саамай бөдөҥнөрө: Хонсү, Һоккайдо, Күшу уонна Шикоку (дойду кураанах сирин 97 %).

Дьоппуон дойдутугар сүрүн омук — дьоппуоннар.

Аата

«Дьоппуон» диэн нуучча тылыттан киирбит (Япония) сахалыы уларытыллыбыт тыл, экзоним буолар. Дьоппуоннар бэйэлэрин дойдуларын "Ниппон" эбэтэр "Нихон" диэн ааттыыллар - бу тыллар 日本 икки иероглифтарынан суруллаллар. Дьоппуоннар бэйэлэрин нихондзин (日本人), оттон тылларын нихонго (日本語) диэн ааттыылар. Дойду официаллык аата - "Нихон коку" эбэтэр "Ниппон коку" (日本国).

Нихон диэн "күн дойдута" диэн тылбаастанар, мантан Дьоппуон сирин "Күн тахсыытын дойдута" диэн ааттыыллар. Маннык кытайдар былыр Дьоппуон сирин аатаабыттара, тоҕо диэтэххэ, Дьоппуон Кытайтан илин сытара. Кытай тылыгар Дьоппуон Жибень (кытайдыы: 日本, пиньинь: Rìběn) диэн ааҕыллара. Бастаан Европа дьоно Дьоппуон туһунан Кытай нөҥүө билбиттэрэ, ол иһин билигин аан дойдуга тарҕамммыт Дьоппуон сирин аата (Япония, Japan, Japón, Giaoppone, Japão) кытайдыы Жибэнь диэн тылтан тахсыбыт.

Экономиката

Дьоппуон диэн аан дойду биир ордук баай дойдута. Дьон орто хамнаhа иккис миэстэни ылар, АХШ кэнниттэн. Аан дойдуга биллэр корпорациялар бааллар — Toyota, Honda, Panasonic, Sony, GP, Morgan, Docono NTT, Mazda, Lexus, Nissan, Toshiba, Vao, Funai уо.д.а.

2009 сыл бүтүүтэ Япония ВВП номинальнай суолтатынан аан дойдуга иккис миэстэни ылбыта (АХШ кэнниттэн), ол аата 5 трлн доллартан тахса АХШ, ол гынан баран, экспертэр көрдөрүүлэринэн, 2010 сыл атырдьах ыйыгар Кытай экономиката Японияны баһылаабыта; уонна атыылаһыллар дьоҕурдаах (АХШ уонна Кытай кэнниттэн). Баан өҥөлөрө, страховкалааһын, баайга- дуолга, транспорка, розничнай атыы- эргиэн, телекоммуникация уонна тутуу былдьаһыыта дойду экономикатыгар улахан оруолу ылаллар. Япония бөдөҥ производственнай кыамталаах, онно механическай транспортнай средствоны, электрониканы, станоктары, ыстаалы, суднолары, химическэй веществоны, текси уонна аһылык бородууктатын хас да бөдөҥ оҥорон таһаарааччылара бааллар. Өҥө сектора ис валовой бородуукта үс чиэппэрэ буолар.

2007 сыллааҕы туругунан Япония туһаныллыбыт ВВП 19- с миэстэҕэ тиксибитэ. Биг- Мака индексациятын быһыытынан, рабочайдар аан дойдуга саамай үрдүк хамнаһы ылаллар. Японияҕа үлэтэ суох буолуу таһыма намыһах (2,4% 2019 сыл балаҕан ыйыгар). Бөдөҥ компаниялар Toyota, NTT DoCoMo, NTT DoCoMo, Cananda, Hony, Sony, Nipon Steel, Tepon Steel, Teponsui уонна 711. Маны таһынан аан дойдуга рынок капитализациятыгар аан дойдуга иккис миэстэни ылар аҕыйах бөдөҥ баан уонна Токиотааҕы фондовай биржа баар. 2006 сыллаахха Япония 326 компаниялара форумҥа 2000 киирбиттэрэ,ол аата испииһэк 16,3%^[1].

2009 сыллаахха Япония бизнеһи чэпчэки атлетикаҕа салайыы индексыгар 13 миэстэ уонна экономика көҥүлүн индексациялааһыҥҥа 19 миэстэ буолбута (отучча Азия дойдуларын ортолоругар). Японияҕа Капитализм элбэх уратылаах, холобур, дойду экономикатыгар биллэр- көстөр оруолу ылар. Ону тэҥэ биир уонна биир хампаанньаҕа үлэһити тыыннаах хаалларыы эмиэ тарҕанна. Япония компаниялара "Toyota" курдук компаниялар салайар ньымаларынан биллэр. Кэнники кэмҥэ Япония бу нуорматтан хас да көспүтэ.

Дьоно сэргэтэ

2009 сыллаахха Дьоппуоҥҥа 127,47 мөл киһи олороро. 2007 сыл даннайдарынан 89,07% дьоппуон дьоно куораттарга олороро. ^[2]. Дьоппуон обществота тылынан да, культуранан да биир соҕус састааптаах, аҕыйах омук үлэһиттэритэрдээх^[3]. Национальнай меньшинствалар рүкү, Дьоппуон кэриэйдэрэ, Кытай, Филиппина, Бразилияттан төрүттээх буолаллар. 2005 сыллаахха дойдуга 1,56 мөл омук дьоно баар этэ^[4]. Дьоппуон дойдутун Россияттан элбэх киһи сылдьаллара элбээбит, ол курдук 2002 сыллаахха 36 693 киһи кэлэ сылдьыбыт^[5].

Административнай тыырыллыыта

Сүрүн ыстатыйа: Дьоппуон префектуралара

Сүрүн ыстатыйа: Дьоппуон провинцияларын испиэһэгэ

Билиҥҥи Дьоппуон 47 префектуралардаах.Меджи периодын иннинэ (1868-1912), дойду провинцияларга арахсар этэ, билигин префектураларга кубулуйбут.

Һоккайдо 1. Һоккайдо	Тохоку 2. Аомори 3. Ивате 4. Мияги 5. Акита 6. Ямагата 7. Фукушима	Канто 8. Ибараки 9. Точиги 10. Гунма 11. Сайтама 12. Чиба 13. Токио 14. Канагава	Чубу 15. Ниигата 16. Тояма 17. Ишикава 18. Фукуи 19. Яманаши 20. Нагано 21. Гифу 22. Шизуока 23. Айчи
Кансай 24. Мие 25. Шига 26. Киото 27. Осака 28. Һего 29. Нара 30. Вакаяма	Чугоку 31. Тоттори 32. Шимане 33. Окаяма 34. Һирошима 35. Ямагучи	Шиикоку 36. Токушима 37. Кагава 38. Эхиме 39. Кочи	Куйшу уонна Окинава 40. Фукуока 41. Сага 42. Нагасаки 43. Кумамото 44. Оита 45. Миязаки 46. Кагошима 47. Окинава

Спорт

Дьоппуоҥҥа араас традиционнай спорт көрүҥнэрэ бааллар, ол курдук сумо, дзюдо, карате, уонна кендо. Арҕаа дойдулартан кэлбит спорт көрүҥнэрэ эмиэ олус киэнҥник тарҕаммыт, ол курдук, бейсбол, футбол, гольф уонна хайыһар.^[6]

Быһаарыылар

↑ Японияҕа үлэ ылар ордук
↑ Япония. Министерство иностранных дел Российской Федерации (6 мая 2009). Тургутулунна 23 Тохсунньу 2010. Төрүт сириттэн архыыптанна 21 Атырдьах ыйын 2011.
↑ Burgess, Chris. 'Multicultural Japan' remains a pipe dream(ааҥл.). The Japan Times (27 марта 2007). Тургутулунна 23 Тохсунньу 2010. Төрүт сириттэн архыыптанна 21 Атырдьах ыйын 2011.
↑ Population of Japan 2005. Chapter 11. Population of foreign residents(ааҥл.). Японское бюро статистики (2005). Тургутулунна 23 Тохсунньу 2010. Төрүт сириттэн архыыптанна 21 Атырдьах ыйын 2011.
↑ Akaha, Tsuneo, Vassilieva, Anna. The russian presence in Japan: Case studies in Hokkaido and Niigata(ааҥл.). Monterey Institute of International Studies, Monterey, California (2002). Тургутулунна 23 Тохсунньу 2010. Төрүт сириттэн архыыптанна 21 Атырдьах ыйын 2011.
↑ Nussbaum, Louis-Frédéric. (2005). «Sports» in Japan Encyclopedia, pp. 905—907.

Бу географияҕа туһунан сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн биэрэн Бикипиэдьийэҕэ көмөлөһүөххүн сөп.

[1] Японияҕа үлэ ылар ордук

[2] Япония. Министерство иностранных дел Российской Федерации (6 мая 2009). Тургутулунна 23 Тохсунньу 2010. Төрүт сириттэн архыыптанна 21 Атырдьах ыйын 2011.

[3] Burgess, Chris. 'Multicultural Japan' remains a pipe dream(ааҥл.). The Japan Times (27 марта 2007). Тургутулунна 23 Тохсунньу 2010. Төрүт сириттэн архыыптанна 21 Атырдьах ыйын 2011.

[4] Population of Japan 2005. Chapter 11. Population of foreign residents(ааҥл.). Японское бюро статистики (2005). Тургутулунна 23 Тохсунньу 2010. Төрүт сириттэн архыыптанна 21 Атырдьах ыйын 2011.

[5] Akaha, Tsuneo, Vassilieva, Anna. The russian presence in Japan: Case studies in Hokkaido and Niigata(ааҥл.). Monterey Institute of International Studies, Monterey, California (2002). Тургутулунна 23 Тохсунньу 2010. Төрүт сириттэн архыыптанна 21 Атырдьах ыйын 2011.

[6] Nussbaum, Louis-Frédéric. (2005). «Sports» in Japan Encyclopedia, pp. 905—907.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]