1910

1910 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 13 — Нью-Йоркка аан дойду устуоруйатыгар бастакы аһаҕас араадьыйа эфирэ буолбут. Метрополитен-операттан Cavalleria rusticana уонна Pagliacci диэн опералар тыыннаах толоруулара трансляцияламмыттар.

Олунньу

• Олунньу 6 — Аатырбыт атыыһыт Николай Эверстов — Сэрбэкэ 50 тыһыынча солкуобайы уган Куорат общественнай баанын арыттарбыт.

Кулун тутар

• Кулун тутар 3 — түүр тылларын аатырбыт чинчийээччитэ Сергей Малов Кытай Ганьсу провинциятыгар Алтун йаруг диэн ааттанар былыргы уйгуурдуу суруллубут буддизм итэҕэлин толору тиэкиһин булбут.
• Кулун тутар 8 — Социалистыы Интернационал (Копенгаген) быһаарыытынан кулун тутар 8 күнэ Аан дойдутааҕы дьахтар күнүнэн биллэриллибит.
• Кулун тутар 10 — Кытайга кулуттааһын бобуллубут.
• Кулун тутар 28 — Францияҕа бастакы ууттан көтөр уонна ууга түһэр Fabre Hydravion гидросамолету Анри Фабр көтүппүт.

Муус устар 11

• Муус устар 11 — Дьокуускайга ибир ардах түспүт.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 25 — Парижка Игорь Стравинскай «Жар-птица» балетын премьерата буолбут, бу балет композиторга биллиини аҕалбыта.
• Бэс ыйын 27 — III Дуума Столыпин суруйбут аграрнай сокуоннарын бигэргэппит.

От ыйа

• От ыйын 30 — Арассыыйа Импиэрийэтин бөдөҥ бааннарыттан биирдэстэрэ Нуучча-Азия баанын устааба бигэргэммит. Дьокуускайга филиаллаах этэ. Дьиэтэ билигин да Киров уулуссатыгар турар.

Атырдьах ыйа

• Атырдьах ыйын 22 — Дьоппуон Кэриэйэни аннексиялаабыт. Бу оккупация кэмигэр Кэриэйэ экэниэмикэтэ сайдыбыта, дьон олоҕун уһуна 23,5 сылтан 43-кэ диэри уһаабыта, начаалынай үөрэҕирии киллэриллибитэ биллэр. Ол эрэн дьоппуоннар ассимиляция бэлиитикэтин ыыппыттара эмиэ биллэр, холобура, кэриэй дьонун дьопуоннуу аат ылыналларыгар күһэйбиттэр эбит. Оккупация 1945 сыллаахха түмүктэммит.
• Сэтинньи 18 — сүүһүнэн суфражисткалар Лондоҥҥа дьахтар быыбардыыр быраабын туруулаһан марш оҥорбуттар. Сорохторун полиция кырбаабыта биллэн, былаастар дьон-сэргэ хараҕар мөлтөх туруктаммыттара.
• Сэтинньи 20 — Миэксикэҕэ былаас утары өрө туруу буолбут. Бу түмүгэр генераал Порфирио Диас былааһа сууллубут, кини оннугар Франсиско Мадера бэрэсидьиэн буолбут. Билигин хас сыл аайы бу күн Мексикаҕа Өрөбөлүүссүйэ күнэ бэлиэтэнэр.
• Ахсынньы 3 — Парижтааҕы автосалоҥҥа айааччы Жорж Клод бастакытын аныгы неон сырдатыытын көрдөрбүт.

Төрөөбүттэр

• Оллонов Дмитрий Данилович (1910 - 1983), майор, сэрии кыттыылааҕа.
• Тарабукин Николай Саввич (1910—14.12.1950) — эбээн литературатын төрүттээччитэ, суруйааччы
• Черканов Алексей Николаевич (1910—23.02.1967) — Социалистическай Үлэ Геройа, шахтер.
• Тохсунньу 4 — Дуткин Петр Иванович (04.01.1910—1973) — Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
• Тохсунньу 6 — Мария Бурцева — саха бастакы идэтийбит суруналыыс дьахтара, «Кыым» хаһыакка үлэлээбитэ.

• Кулун тутар 23 — Акира Куросава — аатырбыт киинэ режиссера.

• Муус устар 2 — Виктор Стрельцов, Саха Сиригэр Алдан көмүһү хостуур бириискэлэригэр үлэлии сылдьан 1941 сыллаахха Кыһыл Аармыйаҕа ыҥырыллыбыт Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа (1943).
• Муус устар 16 — Всеволод Дадыкин (1910—1977), үүнээйини чинчийбит биолог учуонай, 1952—1957 сыллардаахха Саха сиринээҕи Наука киинин салайааччыта.

• Муус устар 16 — Дадыкин Всеволод Петрович (1910 - 1977), учунай, сыллардаахха Саха сиринээҕи Наука киинин салайааччыта.

• Ыам ыйын 10 — Ньурба Куочай нэһилиэгэр Александровка сэлиэнньэҕэ Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Николай Чусовской (26.07.1977 өлб.) төрөөбүт. ЯНВШ-ны бүтэрэн баран онно сулууспалаабыт, онтон Омскайдааҕы байыннай училищеҕа үөрэммит. Аҕа дойду улуу сэриитигэр 1945 сыллаахха аатырбыт Зеелов үрдэллэрин ылыыга аата-суола сураҕырбыта. Майор Чусовской сатабыллаах хамаандалааһынынан батальона өрүһү туораан, уулуссаҕа кыргыһыылар түмүктэригэр Зеелов куораты ылбыта.

• От ыйын 5 — Чурапчыга Прокопий Гуляев (1978 өлб.) — Социалистыы Үлэ Дьоруойа, горняк.
• От ыйын 26 — Семен Яковлев — Биллиилээх иннэһит, Сунтаар улууһун бочуоттаах гражданина, доруобуйа харыстабылыгар эҥкилэ суох 65 сыл үлэлээбит тыа фельдшерэ.
• От ыйын 27 — Петр Барашков (21.03.1990 өлб.) — саха тылын фонетикатын уонна түөлбэ тылын чинчийбит учуонай, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ.

• Ахсынньы 12 — Григорьев Спиридон Алексеевич (12.12.1910—1986) — саха бастакы театральнай режиссера, РСФСР норуодунай артыыһа.

Өлбүттэр

• Муус устар 21 — "Том Сойеры" суруйбут АХШ суруйааччыта Марк Твен

• Ыам ыйын 27 — Роберт Кох, ньиэмэс бырааһа уонна микробиолога, Нобель бириэмийэтин лауреата (1843 төр.)

• От ыйын 24 — Архип Куинджи, худуоһунньук. Ыйы ойуулуурунан аатырар этэ.

• Сэтинньи 20 — Лев Толстой, (1828 төр.), суруйааччы, нуучча литэрэтиирэтин классига.