1909
| Сыллар |
|---|
| 1905 1906 1907 1908 — 1909 — 1910 1911 1912 1913 |
| Уоннуу сыллар |
| 1870-с 1880-с 1890-с — 1900-с — 1910-с 1920-с 1930-с |
| Үйэлэр |
| XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
1909 сыл.
Туох буолбута
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Олунньу
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Олунньу 6 — Петербургтан Саха уобалаһын күбүрүнээтэрэ Иван Крафт Дьокуускай куоратын кулубатыгар Павел Юшмановка тэлэгирээммэ ыыппыт. Онно Крафт куоракка элэктириистибэни киллэрэргэ анаан 100 тыһыынча солкуобайы иэс ылбытын туһунан эппит.
- Муус устар 14 — Осман импиэрийэтигэр киирэр Киликияҕа эрмээннэри өлөртөөбүттэр.
Ыам ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Ыам ыйын 15 — К. А. Волоссович экспедицията Нуучча Устьетыгар тиийбит. Онно олорон Улахан-Сис хайаны чинчийбит, онтон муора кытылынан Дьааҥы өрүскэ барбыт.
- Ыам ыйын 19 — атыыһыт А. И. Громованы кытары Дьокуускайтан Өлүөнэ төрдүгэр Булуҥҥа диэри таһаҕаһы таһарга сөбүлэҥҥэ илии баттаммыт. Бу кэмҥэ Өлүөнэҕэ уонна Витимҥэ 40-ча борохуот баара, хас да чааһынай пароходстволар үлэлииллэрэ.
Бэс ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Бэс ыйын 10 — Канберра куорат олохтоммут — Австралия Союһун киинэ.
- Бэс ыйын 10 — Устуоруйаҕа бастакы SOS сигналы "Славония" диэн ааттаах Улуу Британия суудуната Азор арыыларыттан ыыппыт. Бу суудунаҕа айаннаан испит дьон бары быыһаммыттар.
- Бэс ыйын 13 — Арассыыйа импиэрийэтин Дуумата Финляндияны нууччатытыыны күүһүрдэр туһунан сокуон ылбыт.
- Бэс ыйын 30 — В. Никифоров-Күлүмнүүр «Манчаары түөкүн» драматын бастакы туруоруута. Бу айымньы бикитиэкэҕэ баар.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Тохсунньу 9 — Юрий Шафер — Дьокуускайдааҕы Космофизическэй чинчийии уонна аэрономия институтун төрүттээбит физика-математика билимин дуоктара, ССРС билимҥэ уонна техникаҕа Государственнай бириэмийэтин лауреата, Аҕа дойду Улуу сэриитин кытыылааҕа.
- Тохсунньу 13 — Попов Василий Николаевич (1909 - 1984), олоҥхоһут, ырыаһыт.
- Тохсунньу 15 — Иосиф Туманов (дьиҥнээх араспаанньата — Туманишви́ли) — сэбиэскэй артыыс, тыйаатыр уонна маассабай туруоруу биллиилээх режиссера, уһуйааччы, ССРС народнай артыыһа (1964).
- тохсунньу 25 — Таллан Бүрэ (Ефрем Степанович Сивцев) — Саха суруйааччыта Нам улууһугар төрөөбүт.
- Олунньу 3 — Избеков Иоаким Дмитриевич - Уустаах Избеков - аатырбыт артыыс, драматург, хореограф, мас ууһа.
- Олунньу 28 — Добрынин Прокопий Иванович — Саха сириттэн төрүттээх бастакы идэтийбит скульптор.
- Кулун тутар 29 — Гавриил Сивцев (1975 өлб.) — Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала, 1979 сыллаахха Дьокуускайга тахсыбыт "Сахалыы кылгас тылдьыт" ааптара.
- Муус устар 7 — Леонид Васильевич Киренскэй — чинчийээччи, академик, Саха Сириттэн төрүттээх дьоннортон бастакынан академик аатын ылбыт киһи
- Бэс ыйын 10 — Марха улууһун II Бордоҥ нэһилиэгэр Степан Бордонскай — «Кыым» 1938-39 сс. эрэдээктэрэ, Саха АССР Араадьыйатын 1952-53 сс. бэрэстээтэлэ, хомуньуус баартыйа диэйэтэлэ. Кэлин Хакасияҕа уонна Чита куоракка үлэлии сылдьыбыта.
- Балаҕан ыйын 6 — Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Лорин М. В. төрөөбүт (1909—1985).