От ыйын 29

От ыйын 29 диэн Григориан халандаарыгар сыл 210-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 211-c күнэ). Сыл бүтүө 155 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Баабыр аан дойдутааҕы күнэ (ааҥл. International Tiger Day) — баабыры харыстыырга болҕомто тардар күн. 2010 сыллаахха Петербурга буолбут "Тигриный саммит" диэн ааттаммыт аан дойдутааҕы таһымнаах мунньахха олохтоммута
• Ииндийэ Ииндийэ — Мохун Баган күнэ (Mohun Bagan). 1911 сыллаахха Мохун Баган (Калькутта) кулууп хамаандата Ииндийэ футболун куубагар аҥылычааннар хамаандаларын кыайбыта. Бу кыайыы Ииндийэ төрүт олохтоохторун сүргэтин көтөхпүтэ, дойду босхолоноругар кылааты киллэрбитинэн билиниллэр.
• Молдавия Молдавия — Конституция күнэ
• Румыния Румыния — Өрөгөй ырыатын күнэ
• Норвегия Норвегия, Фарер арыылара Фарер арыылара — Сибэтиэй Олаф күнэ
• Сан-Марино Сан-Марино — Орто үйэлэр күннэрэ
• Таиланд Таиланд — Тай тылын күнэ

Түбэлтэлэр

• 1014 — Византия-Болгария сэриилэрэ: Клейдион аттынааҕы кыргыһыыга Византия импэрээтэрэ Василий II Болгария аармыйатын бүтэһиктээхтик үлтүрүппүт. Мантан сылтаан Болгария ыраахтааҕыта Самуил сүрэҕинэн ыалдьыбыт уонна алтынньы 6 күнүгэр өлбүт.
• 1148 — Крестоносецтар Дамаскай куораты ыла сатаан баран хоттороллор. Манан Иккис Кириэстээх бохуот түмүктэнэр.
• 1836 — Парижка Триумф аркатын үөрүүлээхтик аспыттар. Бу арканы 1806 сыллаахха Наполеон кыайыыларын уруйдаан тутан саҕалаабыттар эрээри, 20 сылынан биирдэ бүтэрбиттэр.
• 1899 — Бастакы Гаагатааҕы конвенция ылыныллыбыт.
• 1900 — Италия хоруолун Умберто I анархист Гаэтано Бреши өлөрбүт.
• 1907 — Роберт Баден-Пауэлл Англияҕа Браунси арыыга оҕолорго анаан бастакы скауттар лааҕырдарын арыйбыт. Бу лааҕыр скауттар хамсааһыннарын саҕалаабыта.
• 1937 — Кытай Илин Хэбэй диэн судаарыстыбатын (дьоппуоннар Кытай илин өттүгэр тэрийэ сылдьыбыт дойдулара) киин куоратыгар Тунчжоуга (билигин Пекин оруйуона) аармыйа дьоппуоннары утары өрө турбут, кытай саллааттара элбэх дьоппуон саллаатын уонна гражданскайдары (ол иһигэр кэриэйдэри) өлөрбүттэр, куоракка 60 эрэ дьоппуон тыыннаах хаалбыта.
• 1938 — Хасаан күөлгэ Сэбиэскэй Сойуус сэбилэниилээх күүстэрэ уонна Япония аармыйатын кыргыһыылара саҕаламмыт. Атырдьах ыйын 9 күнүгэр диэри буолбута.
• 1942 — Суворов уордьана олохтоммут. Сэрии кэмигэр сатабылларын көрдөрбүт генералларга уонна эписиэрдэргэ биэрэллэрэ.
• 1948 — Олимпиада: XIV Оонньуулар: Иккис аан дойду сэриититтэн сылтаан 12 сыл ыытыллыбатах оонньуулар Лондоҥҥа арыллыбыттар.
• 1957 — Атом энергиятыгар аан дойдутааҕы ааҕыныстыба (МАГАТЭ) тэриллибит.
• 1958 — Сэбиэскэй Сойуус Сир бастакы спутнигын орбитаҕа таһаарбытын кэннэ эһиилигэр АХШ-га Национальнай Аэронавтикаҕа уонна Космоска Администрация (НАСА) тэриллибит.
• 1978 — суруйааччы Сэмэн Данилов бу күн бэйэтин күннүгэр суруйбут бэлиэтээһиниттэн: «... Бурятияттан өлөн-быстан кэлэн олоробун. Омугун уратытын сүтэрэн бүтэн эрэр дьон аймаҕы илэ көрөн, санаам айманан, сүрэҕим сүһүрэн кэллим. Бүрээттэр бэйэлэрэ итини улаханы сүтэрэн эрэр курдук санамматтар быһыылаах. Истэрэ — тот, дьоннуу дьиэлээхтэр-уоттаахтар, санныларыгар дьоннуу таҥастаахтар. Онтон ордук кинилэргэ туох да наадата суох. Алдьархайа ити баар. Аччыгыйдар алдьархайбыт...».
• 1981 — Лондоҥҥа принц Чарльз уонна леди Диана уруулара буолбут. Уруу сиэрин-туомун телетрансляциятын аан дойду үрдүнэн 700 мөлүйүөнтэн тахса киһи көрбүт.
• 1985 — Михаил Горбачёв Сэбиэскэй Сойуус ядернай дэлби тэптэриини барытын тохтоторун туһунан биллэрбит. Мораторий 1986 сыл тохсунньу 1 күнүгэр диэри биллэриллибит.
• 1988 — Канаада ЮАР-тан сылдьар спортсменнары уонна тренердары дойдуга киллэрбэт буолбут. Бу быһаарыы ЮАР дьону тириилэрин өҥүнэн араарарыттан сылтаан ылыныллыбыта.
• 1996 — Microsoft саҥа операционнай систиэмэни Windows NT 4.0 көрдөрбүт.
• 2009 — Дьокуускайга ЮНЕСКО иһинэн ыытыллыбыт «Циркумполярная цивилизация в музеях мира: вчера, сегодня, завтра» диэн норуоттар ыккардыларынааҕы кэмпириэнсийэҕэ араас түмэллэргэ харалла сытар саха култууратыгар сыһыаннаах экспонааттар каталогтара тахсар буолуоҕа диэн этиллибит.
• 2010 — Өймөкөөҥҥө куйаас буолан температура +34,6 тиийбит. Урут хаһан да дойдуга маннык итии бэлиэтэнэ илигэ.
• 2014 — Өлүөхүмэ улууһун Олом сэлиэнньэтиттэн түөрдүгэр сылдьар кырачаан Карина Чикитова сүтэн хаалбыт. Ийэтэ аҕатын кытта барсыбыта буолуо, оттон аҕата ийэтин кытта хаалбыта буолуо дии санаабыттар, ыал аҕата үс хонон баран үлэтиттэн төннөн кэлбитигэр биирдэ оҕо сүппүтэ биллибит. Оҕону сүппүтэ 12-с хонугар биирдэ атырдьах ыйын 9 күнүгэр булбуттара. Тымныы түүннээх тыаҕа үс саас 8 ыйдаах оҕо хайдах тыыннаах хаалбыта дьону барытын сөхтөрбүтэ.

Төрөөбүттэр

• 1817 — Иван Айвазовскай (1900 өлб.), нуучча маринист худуоһунньуга.
• 1888 — Владимир Зворыкин (1982 өлб.), нуучча инженерэ, телевидениены айааччылартан биирдэстэрэ. Муром куорат атыыһытын уола. Аан дойду бастакы сэриитигэр сибээскэ сулууспалаабыта. Өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн Сибииргэ үрүҥнэр баһылаан олордохторуна онно араадьыйаны хааччыйыыга үлэлээбитэ, тас дойдуларга сылдьан араадьыйа саппаас чаастарын атыылаһара. 1919 сыллаахха АХШ-ка командировкаҕа сылдьар кэмигэр Колчак хотторон, Арассыыйаҕа төннөр кыаҕа суох буолбута, онон онно олохсуйа хаалбыта. 1929 сыллаахха кинескобу, 40-с сылларга өҥнөөх тэлэбиисэри оҥорбута.
• 1900 — Эйвинд Юнсон (1976 өлб.), швед суруйааччыта уонна публициһэ, Нобель бириэмийэтин лауреата (1974). Сэрии кэмигэр нацизмы утарар хаһыат таһаарар этэ. Айымньыларыгар тоталитаризмы утарбыта, киһи көҥүлүн туойбута.
• 1965 — Нам улууһугар ХИФУ юридическэй факультетын дэкээнэ Рум Ушницкай.

Өлбүттэр

• 1889 — Ибрай Алтынсарин — хаһаах уопсастыбаннай диэйэтэлэ, сырдатааччыта, Казахстааҥҥа элбэх оскуоланы арыйбыта.
• 1890 — Винсент ван Гог, Недерланд постимпрессионист уруhуйдьута.