1900
Тас көрүҥэ
Сыллар |
---|
1896 1897 1898 1899 — 1900 — 1901 1902 1903 1904 |
Уоннуу сыллар |
1870-с 1880-с 1890-с — 1900-с — 1910-с 1920-с 1930-с |
Үйэлэр |
XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
Туох буолбута
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Тохсунньу
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Тохсунньу 2 — Чикаго ханаала аһыллыбыт. Бу ханаал хараабыллар Улуу күөллэр уонна Миссисипи өрүс ыккардыларыгар устууларын хааччыйбыта уонна санитарнай суолталааҕа: ханаал тутуллуон иннинэ Чикаго куорат канализациятын уута Мичиган күөлгэ түһэрэ.
- Тохсунньу 5 — Ирландия националистарын баһылыга Джон Эдвард Редмонд Британияны утары өрө турууга ыҥырбыт.
- Тохсунньу 13 — Чиэхтэр омугумсуйууларын суох гынаары Франц Иосиф ыраахтааҕы Австро-Венгрия аармыйатын тылынан ньиэмэс тыла буолар диэн ыйаах таһаарбыт.
Олунньу
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Олунньу 7 — Кытайтан көспүт иммигрант Сан-Франциско куоракка бубоннаах чумаанан ыалдьыбыт. Калифорнияҕа түөрт сыл тухары барбыт чумаа хамсыга саҕаламмыт.
- Олунньу 9 — «Дэвис кубога» турнир олохтоммут — эр дьоҥҥо тиэннискэ саамай бөдөҥ хамаанданан күрэхтэһии.
Кулун тутар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Кулун тутар 7 күнүттэн ыам ыйын 6 күнүгэр (урукку ааҕыыннан олунньу 23 — муус устар 23) диэри «Саха уобалаһын туора урдустарын олохторун-дьаһахтарын уонна салаллыыларын уларытыы туһунан» («О преобразовании устройства и управления инородцев Якутской области») диэн ааттаах Саха уобалаһын бырабылыанньатын мунньаҕа буолбут.
- Балаҕан ыйын 27 — Чурапчы улууһун Арыылаах орто оскуолата аһыллыбыт. Манна бастакы үөрэнээччилэр истэригэр Иван Николаевич Винокуров — кэлин САССР Совнаркомун бэрэстээтэлэ, Алексей Федотович Бояров — кэлин үөрэх уонна доруобуйа харыстабылын наркома, биллиилээх тылбаасчыт бааллар эбит.
- Сэтинньи 9 — Арассыыйа сүүс тыһыынчалаах аармыйата Маньчжурияны бүүс бүтүннүүтүн ылбыт.
Муус устар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Муус устар 7 сыллаахха Дьокуускайга кулун тутар 7 күнүттэн ыам ыйын 6 күнүгэр (урукку ааҕыынан олунньу 23 — муус устар 23) диэри «Саха уобалаһын туора урдустарын олохторун-дьаһахтарын уонна салаллыыларын уларытыы туһунан» («О преобразовании устройства и управления инородцев Якутской области») диэн ааттаах Саха уобалаһын бырабылыанньатын мунньаҕа буолбут.
- Муус устар 14 — Парижка Бүтүн аай дойдутааҕы быыстапка аһыллыбыт. Бу быыстапкаҕа икки саха киһитэ саха култууратын билиһиннэрбиттэрэ: учуутал Дмитрий Сивцев уонна 57 саастаах Сунтаар урукку кулубата Георгий Терешкин. Быыстапка сэтинньи 12 күнүгэр диэри үлэлээбитэ. Сахалар от ыйын 20 чыыһылатын эргин Германияннан эргийэн Парижка тиийбиттэрэ, онно уон хомуттара, саха сайыҥҥы уонна кыһыҥҥы таҥастарын кэтэн көрдөрөллөр, Сивцев боронсуустуу кэпсиир эбит[1].
- Муус устар 30 — Гавайи арыыларын АХШ бэйэтигэр сыһыарбыт.
Ыам ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Ыам ыйын 6 — Дьокуускайга кулун тутар 7 күнүттэн ыам ыйын 6 күнүгэр (урукку ааҕыыннан олунньу 23 — муус устар 23) диэри «Саха уобалаһын туора урдустарын олохторун-дьаһахтарын уонна салаллыыларын уларытыы туһунан» («О преобразовании устройства и управления инородцев Якутской области») диэн ааттаах Саха уобалаһын бырабылыанньатын мунньаҕа буолбут.
- Ыам ыйын 14 — Парижка Иккис Олимпиада саҕаламмыт.
Бэс ыйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Бэс ыйын 21 — Боксердар өрө туруулара: Кытай Цыси дьахтар ыраахтааҕы ыйааҕынан АХШ-ка, Британияҕа, Германияҕа, Францияҕа уонна Японияҕа сэриини биллэрбит.
Ахсынньы
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Ахсынньы 14 — Квант механикатын төрөөбүт күнэ: ньиэмэс учуонайа Макс Планк хара эттик сандаардыытын сокуонун туһунан дакылаат аахпыт.
- Ахсынньы 24 — кыраныысса таһыгар «Искра» бастакы нүөмэрэ тахсыбыт — РСДРП бүтүн Арассыыйатааҕы бастакы хаһыата.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Алексеев Семен Григорьевич — Уустарабыс, олоҥхоһут.
- Алексеев, Роман Петрович — Бөҕө Арамаана (1900—1977), олоҥхоһут, ырыаһыт.
- Фаткулов Нургали Гизетович, 1938—1940 сыллардаахха Саха АССР Совнаркомын бэрэсэдээтэлэ.
- Старостин Семен Константинович – Одьоо Ыстаарыһын (1900—1975) — уустук, чаҕылхай олоҕу олорбут саха киһитэ.
- Олунньу 12 — Паулин Арвед Вольдемарович (1900—2000)
- Ыам ыйын 26 — Цытович Николай Александрович, учуонай, геомеханик, инженер геолог, ССРС НА чилиэнэ-корреспондена. 1947—1953 сыллардаахха ССРС НА Саха сиринээҕи филиалын Президиумун бэрэссэдээтэлэ.
- От ыйын 6 — Зверев Сергей Афанасьевич-Кыыл Уола (1900—1973) — олоҥхоһут, РФ культураҕа үтүөлээх үлэһитэ, Саха Республикатын искусствоҕа үтүөлээх диэйэтэлэ, 1939 с. СССР суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.
- Ахсынньы 23 — Семен Алексеев-Уустарабыс — олоҥхоһут, Горнай улууһун Ытык киһитэ.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Сардаана Боякова. Учитель Д.Д. Сивцев - представитель Якутской области на Всемирной Парижской выставке 1900 г. // Внешние связи Якутии сквозь призму времени. : Сборник статей. — Якутск, 2019. — С. 48-54.