1978 сыл

1978 сыл.

Туох буолбута

Муус устар

• Муус устар 14 — Грузин тылын судаарыстыбаннай статуһун уларытыыны утаран Тбилисигэ демонстрация буолбут. ССРС салалтата 1977 сыллаахха ылыныллыбыт ССРС Конституциятыгар олоҕуран грузин тылын судаарыстыбаннай статуһун суох гыныан баҕарбыта. Элбэх дьон утарбытын иһин тыл статуһа оннунан хаалбыта. Бу күн Грузияҕа 1990 сыллаахха Тыл күнүнэн биллэриллибитэ.
• Муус устар 29 — Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ "Ханидо уонна Халерха" ааптарыгар Семен Куриловка уонна Ньурбаттан төрүттээх Дьокуускай билиҥҥи киинин сүрүн дьиэлэрин ("Лена" гостиница, ЛОРП дьиэтэ, Өксөкүлээх киинэ, АЛРОСА дьиэтэ уо.д.а.) бырайыактаабыт архитекторга Дмитрий Саввиновка анаммыт.
• Муус устар 29 — Данияҕа суутунан өлөрүүнү суох гыммыттар.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 3 — Бастакы спам электрон сурук АХШ арҕаа кытылын ARPANET ситимин бары аадырыстарыгар тарҕаммыт.
• Ыам ыйын 4 — ЮАР сөмүлүөттэрэ Ангола соҕуруу өттүгэр лааҕырга саба түспүттэрин түмүгэр 600-чэ киһи өлбүт.
• Ыам ыйын 31 — Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин 8-с уочарата суох сиэссийэтигэр саҥа Конституция ылыныллыбыт.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 23 — Кырыымҥа Муса Мамут диэн киһи былаас кырыым татаардарын атаҕастыырын утаран бэйэтин умаппыт. Аҕыйах хонон баран балыыһаҕа өлбүт. Ол тухары кэмсиммэтин этэ сыппыт.

От ыйа

• От ыйын 5 — ССРС-ка КГБ Миниистирдэр сэбиэттэригэр бас бэриммэт буолбут.
• От ыйын 25 — Англияҕа бастакы "пробирка оҕото" Луиза Джой Браун төрөөбүт.
• От ыйын 29 — суруйааччы Сэмэн Данилов бу күн бэйэтин күннүгэр суруйбут бэлиэтээһиниттэн: «... Бурятияттан өлөн-быстан кэлэн олоробун. Омугун уратытын сүтэрэн бүтэн эрэр дьон аймаҕы илэ көрөн, санаам айманан, сүрэҕим сүһүрэн кэллим. Бүрээттэр бэйэлэрэ итини улаханы сүтэрэн эрэр курдук санамматтар быһыылаах. Истэрэ — тот, дьоннуу дьиэлээхтэр-уоттаахтар, санныларыгар дьоннуу таҥастаахтар. Онтон ордук кинилэргэ туох да наадата суох. Алдьархайа ити баар. Аччыгыйдар алдьархайбыт...».

Атырдьах ыйа

• Атырдьах ыйын 9 — Саха сиригэр сир аннынааҕы ядернай дэлби тэптэриилэртэн саамай улаханнара 22 килотонналаах «Кратон-4» оҥоһуллубут. Кэбээйи бөһүөлэгиттэн 30 км арҕаа сытар Бадарааннаах диэн күөл таһыгар 560 миэтэрэ дириҥҥэ сир баайын уөрэтэр сыаллаах сейсмозондирование оҥороору дэлби тэптэриллибит, саахал тахсыбатах.
• Атырдьах ыйын 12 — Дьоппуон уонна Кытай эйэ уонна доҕордоһуу дуогабарын түһэрсибиттэр. Дьоппуон сэрии кэмигэр Кытайга оҥорбут хоромньутун суотугар улахан репарация төлөөн саҕалаабыт. Бу репарация чэрчитинэн Дьоппуон 30 сыл кэриҥэ Кытай инфраструктуратын сайыннарбыт уонна технологиянан көмөлөспүт.

• Атырдьах ыйын 24 — Саха сиригэр сир аннынааҕы саахаллаах ядернай дэлби тэптэриилэртэн биирдэстэрэ 19 килотонналаах «Кратон-3» оҥоһуллубут. Мирнэй улууһун Айхал бөһүөлэгиттэн 39 км илин диэки Марха өрүһүн кытылыгар 577 метр дириҥҥэ сир хаҕын дириҥник үөрэтэр сыаллаах сейсмозондирование оҥороору дэлби тэптэриллибит. Сыыһа дьаһаныы түмүгэр радиациялаах былыт салгыҥҥа көппүт уонна экспедиционнай лааҕыры бүрүйбүт. Бу кэмҥэ ардыы турар буолан тула өттүннэҕи территория радиациянан киртитиллибит. Лааҕыр дьоно тута күрээбиттэр, оттон Саха сирин дьоно-сэргэтэ бу быһылаан туһунан 12 сылынан биирдэ 1990 сыллаахха билбиттэрэ.

Алтынньы

• Алтынньы 8 — Мирнэй улууһугар Орто Ботуобуйа ньиэптээх сиригэр 1530 миэтэрэ дириҥҥэ 15 килотонналаах «Вятка» ядернай дэлби тэптэрии буолбут. Бу ньиэптээх сиргэ уопсайа 7 ядернай дэлби тэптэрии буолбута, сыаллара — ньиэп хостонуутун чэпчэтии.
• Алтынньы 16 — Поляк Иоанн Павел II Рим папата буолбут. Бу бүрүстүөлгэ 1523 сылтан ыла аан бастан Италияҕа төрөөбөтөх киһи олорбут.
• Алтынньы 26 — Доруобуйа аан дойдутааҕы тэрилтэтэ (ВОЗ, WHO) уоспа вируһа айылҕаҕа симэлийбитин туһунан биллэрбит. Бу вакцинация биир улахан кыайыыта буолар.

Ахсынньы

• Ахсынньы 6 — Испанияҕа референдумнаан саҥа конституцияны ратификациялаабыттар.
• Ахсынньы 15 — Кытай уонна АХШ дипломатическэй сыһыаны көннөрөргө сөбүлэспиттэр. Бу саҕана ССРС уонна Кытай ыккардыларынааҕы сыһыан тыҥаан турар этэ. Инньэ гынан АХШ уонна Кытай Сэбиэскэй Сойууһу утары куомуннаспыттар. Бу түгэн Тымныы сэрии түмүгүн быһаарбыт дииллэр.

• Ахсынньы 27 — Испанияҕа саҥа конституция олоххо киирэн Франсиско Франко диктатурата тохтообут.

Төрөөбүттэр

• Тохсунньу 2 — Афанасий Поскачин — боксаҕа Арассыыйа чөмпүйүөнэ (2001).
• Тохсунньу 7 — Александр Иннокентьевич Самсонов — Айыы Уола (7.1.1978 — 12.10.1998) — саха эстрадатын ырыаһыта
• Тохсунньу 22 — Нестерова Елена Васильевна — филологическай билим кандидата
• Тохсунньу 25 — Владимир Зеленскай — Украина артыыһа, сценариһа, продюсера, телеведущайа, Украина 6-с бэрэсидьиэнэ (2019 сылтан ыла).

• От ыйын 30 — Филиппова Виктория Викторовна — аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар устуоруйалар үөрэтэр чинчийээччи, история билимин кандидата,

Өлбүттэр

• Малгина Феврония Николаевна (1888 - 1978)
• Виктор Афанасьевич Саввин (14.03.1908—1978) — Саха АССР үтүөлээх артыыһа, Саха АССР народнай артыыһа, РСФСР үтүөлээх артыыһа
• Яковлев Петр Ионович (22.02.1921—1978) — биллиилээх ыанньыксыт, Социалистическай Үлэ Геройа
• От ыйын 4 — Софронеев Петр Спиридонович (12.07.1919—04.07.1978) — сахалар устуоруйаларын үөрэтэр чинчийээччи, историческай билим кандидата.
• Сэтинньи 27 — Сэмэн Данилов - Семен Петрович Данилов - саха норуодунай поэта.