1958 сыл

1958 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 9 — ССРС совмина Новосибирскайдааҕы судаарыстыбаннай университеты арыйар туһунан уураах таһаарбыт.
• Тохсунньу 28 — Данияҕа Lego хампаанньа оонньуур кубиктарын аныгы конструкциятын патеннаабыт.

Олунньу

• Олунньу 1 — Бастакы Америка аргыһа «Эксплорер-1» ситиһиилээхтик космоска таһаарыллыбыт.
• Олунньу 12 — Кытайга Кэскилгэ баараҕай ойуу бэлиитикэтин иһинэн тыа хаһаайыстыбатыгар буортулаах үөннэри утары охсуһуу хампаанньата саҕаламмыт. Ол курдук күтэрдэри, бырдаҕы, сахсырҕаны уонна барабыайдары кыдыйарга быһаарыллыбыт. Бу хампаанньа кытай омугар ыар түмүктээх буолбута — 20-тэн 40 мөлүйүөҥҥэ диэри киһи өлбүтэ.
• Олунньу 21 — Англия уруһуйдьута Джеральд Холтом эйэ им бэлиэтин айбыт.

Кулун тутар

• Кулун тутар 27 — Никита Хрущев ССРС совминын бэрэстээтэлэ буолбут.

Муус устар

• Муус устар 13 — АХШ пианиһа Ван Клиберн Москубаҕа буолбут Чайковскай аатынан бастакы күрэскэ гран-прины ылбыт.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 8 — ССРС футболга хамаандата аан дойду чөмпүйэнээтигэр аан бастаан кыттыбыт, Англиялыын оонньоон 2:2 тэҥнэспит.
• Бэс ыйын 16 — Имре Надь, Пал Малетер уонна Венгрия 1956 сыллааҕы өрө туруутун атын баһылыктара суутунан өлөрүллүбүттэр.

• Бэс ыйын 29 — Бразилия аан бастаан футболга аан дойду чөмпүйүөнэ буолбут. Билиҥҥи туругунан Бразилия аан дойду чөмпүйэнээттэригэр биэс төгүл бастаабыта, бу курдук көрдөрүүлээх атын дойду суох.

От ыйа

• От ыйын 7 — Аляска судаарыстыбаннаһын туһунан сокуоҥҥа АХШ бэрэсидьиэнэ Дуайт Д. Эйзенхауэр илии баттаабыт. Онон 1959 сыл тохсунньу 3 күнүгэр Аляска туспа конституциялаах, сууттаах, полициялаах, нолуоктаах 49-с штаат буолбут.
• От ыйын 29 — Сэбиэскэй Сойуус Сир бастакы спутнигын орбитаҕа таһаарбытын кэннэ эһиилигэр АХШ-га Национальнай Аэронавтикаҕа уонна Космоска Администрация (НАСА) тэриллибит.

Атырдьах ыйа

• Атырдьах ыйын 9 — Кытайга Мао Цзэдун "Баараҕай көҥү көтүү" диэн ааттаммыт реформатын саҕалаабыт. Бу реформа сатамматаҕа, улахан алдьархайга тиэрдибитэ. 1958 сылтан 1962 сылга диэри официальнай дааннайынан 45 мөл. тахса киһи сутаан өлбүтэ.
• Атырдьах ыйын 11 — Дьокуускайга Саха АССР производительнай күүстэрин сайыннарыы туһунан мунньах аһыллыбыт.
• Атырдьах ыйын 28 — Бүлүүтээҕи ГЭС тутулларын туһунан ССРС миниистирдэрин сэбиэтэ быһаарыныы ылыммыт. Тутуу 1959 сыллаахха саҕаламмыта уонна 1978 сыллаахха түмүктэммитэ.

Алтынньы

• Алтынньы 18 — Эдуард Пекарскай 100 сааһын бэлиэтээһиҥҥэ Венгрияҕа «Саха тылын тылдьытын» 13-с таһаарыыта тахсыбыт.

Сэтинньи

• Сэтинньи 28 — Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтэ "Ньурбаҕа нефтебаза тэрийэр туһунан" уураах ылыммыт.
• Сэтинньи 28 — Чад, Конго уонна Габон Франция импиэрийэтин иһинэн автономнай өрөспүүбүлүкэ буолбуттар.

Ахсынньы

• Ахсынньы 18 — аан дойдуга бастакы сибээс спутнига Project SCORE орбитаҕа таһаарыллыбыт.
• Ахсынньы 24 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин уурааҕынан 8 сыллаах орто үөрэх баар буолбут, дойду үрдүнэн ПТУ-лар ситимнэрэ үөскээбит.

Болдьоҕо чопчуланыахтаах

• Соторутааҕыта реабилитацияламмыт Ойуунускай айымньыларын 7 туомнаах хомуурунньугуттан бастакы туома тахсыбыт. Сэттис туома 1962 сыллаахха тахсыбыта. Таһаарар хамыыһыйа бэрэстээтэлинэн Кулантай буолбута.

Төрөөбүттэр

• Тохсунньу 17 — Худогизов Кирилл Афанасьевич, биллиилээх сири олохтооччу.
• Тохсунньу 18 — Махарова (Кузьмина) Наталья Владимировна, медицина билимнэрин доктора.
• Тохсунньу 21 — Горохов Василий Алексеевич, Усуйаана улууһун Силээннээх нэһилиэгин кулубата.

• Олунньу 1 — Геннадий Алексеев — 2003-2011 сылларга СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэстээтэлин бастакы солбуйааччыта, Хотугу Сулус уордьан кавалера.

• Олунньу 9 — Пинигина Мария Джумабаевна, XXIV Олимпийскай оонньуулар чемпионнара, спорт үтүөлээх маастара.
• Олунньу 10 — Мамедов Алиш Забид оглы, Саха Сирин политига.
• Олунньу 27 — Романов Алексей Семенович, СӨ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, Арассыыйа бочуоттаах кинематографииһа.

• Кулун тутар 23 — Чурапчы улууһун Чурапчы нэһилиэгэр Терентий Ермолаев — Саха сирин судаарыстыбаннаһын чинчийбит учуонай, устуоруйа билимин хандьыдаата.

• Муус устар 22 — Лена Керемясова, суруналыыс, ырыаһыт, "Саха" НКИХ продюсера.

• Ыам ыйын 21 — Дьокуускайга Надежда Федулова (Надежда Сайсарская), гобеленщик-худуоһунньук, живописец, 1993 с. РФ Худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ.

• Бэс ыйын 10 — Үөһээ Бүлүүгэ биллиилээх педагог дьиэ кэргэнигэр Дьокуускай куораттааҕы национальнай гимназия өр сыллаах дириэктэрэ, философия билимин хандьыдаата Николай Чиряев төрөөбүт (2018 с. өлб.).
• Бэс ыйын 12 — Надежда Васильева — саха тылын лиэксикэтин синонимнарын чинчийэр учуонай, филология билимин хандьыдаата.
• Бэс ыйын 20 — Бороҕоҥҥо Александр Мигалкин (2012, ахсынньы 1 өлб.) — саха уонна Арассыыйа бэлиитигэ уонна дипломаата, 1999—2006 сылларга СӨ тас сибээһин миниистирэ, Монголия Эрдэнэт куоратыгар Арассыыйа генеральнай консула.

• Атырдьах ыйын 8 — Ким-Кимэн Александр Николаевич, Саха Сирин общественнай деятелэ.
• Атырдьах ыйын 29 — Майкл Джексон — аан дойду аатырбыт ырыаһыттарыттан биирдэстэрэ, АХШ артыыһа.

• Балаҕан ыйын 8 — Ньургун Багдарыые Сүлбэ уола — Саха сирин топонимнарын (сирдэр, уулар ааттарын) үөрэтэр чинчийээччи, филология билимин хандьыдаата, Багдарыын Сүлбэ улахан уола.
• Балаҕан ыйын 11 — Терехов Семен Иннокентьевич, Саха сирин политига.
• Балаҕан ыйын 11 — Татьяна Аргунова — саха уонна нуучча тылларын бииргэ туттууну үөрэтэр чинчийээччи, филология билимин хандьыдаата.

• Сэтинньи 3 — Маргарита Васильева — 1994 сылтан ыла Опера уонна балет тыйаатырын солбуйааччы дириэктэрэ.
• Сэтинньи 10 — Светлана Мухоплева — саха уос номоҕун чинчийэр филология билимин хандьыдаата, доцент.

Өлбүттэр

• Алтынньы 18 — Местников Василий Васильевич (1908—1958), ССРС норуодунай артыыһа.

• От ыйын 22 — Михаил Зощенко (1894 төр.) — нуучча сэбиэскэй суруйааччыта, драматург, сценарист уонна тылбаасчыт. Нуучча литэрэтиирэтин классига.

• Балаҕан ыйын 1 — Михаил Габышев (1902 с. т.) — ил дьайыксыта, учуонай, экэниэмикэ билимин дуоктара, коллекционер.

• Ахсынньы 1 — Елизабет Ператрович, (1911-1958) — АХШ-ка Аляска төрүт олохтоохторун бырааптарын иһин туруулаһааччы, омугунан тлинкит.