Алтынньы 13

Алтынньы 13 диэн Григориан халандаарыгар сыл 286-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 287-c күнэ). Сыл бүтүө 79 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Былыргы сахалар бу күннэргэ Хаардьыт күнүн, ол аата кыс хаар түһүүтүн бэлиэтииллэрэ. Ый Дьыл оҕуһугар (нууч. Телец, уонна ол сулус бөлөҕөр киирэр Үргэлгэ) киирэрэ, Чаҥыйдаан Хотун хотуттан чугаһыыр диэн буолара. Аныгы кэмҥэ, бэлиэтииргэ судургу буоллун диэн, Хаардьыт күнүн бүгүн алтынньы 13 күнүгэр бэлиэтэнэр
• ХНТ ХНТ — Алдьархайдар сэрэхтэрин уҕарытыы аан дойдутааҕы күнэ. 1990–1999 сылларга алтынньы иккис сэрэдэтигэр "айылҕа саахалларын сэрэҕин уҕарытыы" курдук бэлиэтэнэрэ, 1999 сыллаахтан чопчу алтынньы 13 күнүгэр бэлиэтэнэр буолбута уонна айылҕа эрэ буолбакка, элбэх дьон олоҕор уонна туругар суоһуур быһылааннарга барыларыгар туһуламмыта. Сүрүн соруга — быһылаан буолар түгэнигэр дьон тугу гыныахтааҕын билиэхтээх, оччоҕо элбэх киһи быыһаныан сөп
• Азербайдьан Азербайдьан — Азербайджан тимир суолун үлэһиттэрин күнэ
• Бурунди Бурунди — Рвагасоре күнэ. Луи Рвагасоре диэн ыраахтааҕы уолун 1961 сыллаахха өлөрбүт күннэригэр бэлиэтэнэр
• Польша Польша — Биэксэл күнэ (Dzień Ratownictwa Medycznej), 2006 сыллаахтан судаарыстыба сокуонунан бэлиэтэнэр
• Таиланд Таиланд — Полиция күнэ
• Япония Япония (Сикокучуо, Эхимэ провинция) — Дои тайкомацури (алтынньы 13–15), үүнүү өлгөм буоларыгар сиэр-туом толороллор

Түбэлтэлэр

• 1307 — Франция хоруола Кэрэ Филипп (Филипп IV) тамплиердар уордьаннарыгар киирэр рыцардары хаайбыт.
• 1675 — Нидерланды физигэ Христиан Гюйгенс сиэп чаһытын патеннаабыт. Маннык чаһыны кинини кытта тэҥҥэ Англия учуонайа Роберт Гук айбыта.
• 1860 — Билиҥҥээҥҥэ диэри баар саамай эргэ үөһэ халлаантан түһэриллибит хаартыска (аэрофото) Бостон куоракка (АХШ) салгын шаарыттан оҥоһуллубут.
• 1881 — Аныгы сөргүтүллүбүт иврит тылынан бастакы кэпсэтии буолбут. "Аныгы иврит аҕата" Элиэзер Бен-Йехуда доҕотторун кытары кэпсэппит. Сотору кэминэн дьэбириэйдэр Палестинаҕа көһүүлэрэ саҕаламмыта, онно тиийбит дьон урукку тылларыттан аккаастанан саҥа сөргүтүллүбүт иврит тылыгар көспүттэрэ. Билигин иврит — Израиль судаарыстыбаннай тыла.
• 1884 — Дойдулар ардыларынааҕы меридианнарга конференция Лондоҥҥа баар Гринвич обсерваториятын меридиана нулевой буоларыгар быһаарбыт.
• 1904 — Зигмунд Фрейд «Түүлү анаарыыта» (The Interpretation of Dreams) бэчээккэ тахсыбыт.
• 1917 — Португалияҕа Фа́тима куоратыгар үс оҕо тылын истэн мустубут 70 000 киһи «Күн дьиктитин» көрбүттэр.
• 1921 — Сэбиэскэй өрөспүүбүлүкэлэр Карс эйэ сөбүлэҥэр илии баттаан Соҕуруу Хапхааска Туурсуйаны кытта кыраныыссаны бигэргэппиттэр.
• 1923 — Турция киин куората Истанбултан Анкараҕа көһөрүллүбүт.
• 1929 — Ола оройуоннааҕы исполкома Илиҥҥи Эбээн (Нагаевтааҕы) культбааза тутар туһунан быһаарыныы ылыммыт. Мантан Магадаан куорат тутуллуута саҕаламмыт.
• 1943 — Аан дойду иккис сэриитэ: маршал Пьетро Бадольо Италия Германияҕа сэриини биллэрбитин туһунан эппит.
• 1944 — Аан дойду иккис сэриитэ: Сэбиэскэй аармыйа Риганы ылбыт.
• 1945 — Өрөбөлүүссүйэ иннинээҕи Бүлүү уокуругун дөкүмүөннэрин суох гыныыны утаран саха биллиилээх учуонайа Георгий Башарин Саха АССР НКВД-тын архыыбын сулууспатыгар сурук суруйбут.
• 2009 — «Саха сирин виртуозтара» (Виртуозы Якутии) ансамбль Алын Новгород Кириэмилин кэнсиэртиир саалатыгар кэнсиэр биэрбит.

Төрөөбүттэр

• 1885 — Вигго Брун — Норвегия математига.
• 1925 — Маргарет Тэтчер — Улуу Британияҕа бастакынан премьер-миниистир буолбут дьахтар, 1979-1990 сылларга үлэлээбит. Хос аата — "Тимир леди".

Өлбүттэр

• 1943 — Фёдор Попов — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, сахалартан бастакы Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа (1944).