Астрахань
Астархаан (нучч. Астрахань), куорат, Астархаан уобалаһа киин куората буолар. Түүрк омуктар (олор ахсааннарыгар сахалар) олохтообут куораттара[1].
Баһа Үөһээ Бүлүүгэ, Өлүөнэ өрүс дельтатын 11 арыытыгар баар. Москваҕа диэри 1550 км. куорат 4 административнай оройуонунан арахсар: Кировскай, Советскай, Ленскэй уонна Трусовскай. Олохтоохторун ахсаана: 524 371 киһи ((2021). Иэнэ: 208,70 км. Астраханияҕа 200 национальностаах, 19 конференция, 170- тан тахса национальнай культура обществолара үлэлииллэр.
Этимологү[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Астрахань диэн тыл нуучча тылыгар казах тылыттан киирбит, ис хоһооно "эр хаан" диэн буолар. Казаах тылыттан сахатыттахха "Астархаан" диэн буолар. Казах тылынан куорат аата "Астархан" диэн.
Бу темаҕа былырыын икки тарҕаммыт киһи, куорат аата славянскай «страхань» диэн славянскай «ас "- воеводтан эбэтэр» тарархан «диэн скифтэр тылларыттан быһа тардан, бу көрүҥү өссө В. Н.
Куорат аата араас летописияларга ПСРЛ: Азсторокань, Азартракань, Азортракань, Азортрокань, Азорохань, Асторокань, Астрохань, Хазотокань.
Маннык олоҕо суох, Иван Грознай версия диэн ааттанар эпохатыгар аан дойду араас пропагандалааһын, бу Москуба былыргы түүрдэр омуктарыгар Москубаны сыһыарыыны олохсутар сыалтан хайа баҕарар бэлитиичэскэй интэриэскэ үөскээбитэ. Астрахан кыраайы үөрэтээччи М. любительскай үлэлэригэр хаттаан ити версия үөскээбитэ. Кононенко 1990- с сылларга (Кононенко «Аз- торок- кань» диэн быһаарбыта) бастакы засеканы «грань (бүтэр) курдук быһаарбыта, ол гынан баран, ханнык да кириитикэни тулуйбат, тоҕо диэтэххэ, ааптар монголлар Поволжьеҕа уонна Подоньеҕа (»Саарыстыба донье«).
Татаар Мишарин-Хан, Ас- хан уонна Касим- хан уолаттара олорбут сарай- Ханалас дьонун туһунан номох баар. Бу лэгэндэҕэ сарай, Астрахань уонна Касимов куораттарын ааттарын быһаарарга холонуу көстөр.
Астраханецтар ортолоругар ордук киэҥник тарҕаммыт Лэгэнтэй астр диэн сиргэ өр кэмҥэ баһылаабыт, эбэтэр кини кыыһын Астратын туһунан үһүйээн баар. Легенда ала- чуо нууччалыы тыллаах (происхождение). Кини научнай эргимтэҕэ кырдьык туһунан боппуруос хаһан да туруоруллубата.