1921 сыл
Перейти к навигации
Перейти к поиску
Сыллар |
---|
1917 1918 1919 1920 — 1921 — 1922 1923 1924 1925 |
Уоннуу сыллар |
1890-с 1900-с 1910-с — 1920-с — 1930-с 1940-с 1950-с |
Үйэлэр |
XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ |
1921 сыл.
Түбэлтэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Олунньу 6 — Түүн Дьокуускайга губчека саха буржуазнай националистарын, офицердар уонна кулактар саагыбардарын арыйбыт, 300-400 киһи хаайыллыбыт, 32 киһи расстрелламмыт. Кэлин Иван Строд ахтыытынан, бу курдук ЧК суоһумар быһыылара уонна атын да бэлиитикэҕэ сыыһалар оччотооҕу үчүгэйэ суох быһыыны-майгыны эбии тыҥаппыттар. Бу сыл күһүнүгэр Саха уобалаһыгар өрө туруу саҕаламмыта.
- Олунньу 13 — Орто Халымаҕа I Халыматааҕы уезднай ревкомнар сийиэстэрэ буолбут, олунньу 16 күнүгэр түмүктэммит. Сийиэскэ булт-балык тэрээһинэ, үүт фермаларын тэрийии, электростанция, мас эрбиир уонна кирпииччэ собуоттарын, балыыһалар тутуулара ырытыллыбыттар.
- Кулун тутар 19 — Сибревком уурааҕынан Приморскай кыраайын Охотскай уонна Камчатка уездтара Саха күбүөрүнэтин састаабыгар киллэриллибиттэр.
- Кулун тутар 25 — Дьокуускайга I Саха күбүөрүнэтээҕи РКСМ (комсомол) конференцията буолбут. Күбүөрүнэтээҕи комитет талыллыбыт, комитет сэкирэтээрэ — Рая Цугель. Бу күн Саха сирин комсомолун төрүттэммит күнүнэн ааҕыллар.
- Муус устар 26 — Сиббюро мунньаҕар Саха сирин автономиятын туһунан Былатыан Ойуунускай дакылаатын истибиттэр. Сол күн Москубаҕа Наркомнац Иосиф Сталиҥҥа Максим Аммосов автономия боппуруоһугар этиитин билиһиннэрбит.
- Атырдьах ыйын 18 — Корнет Михаил Коробейников баһылыктаах үрүҥ офицердар бөлөхтөрө Дьокуускайтан күрээбит. Балаҕан ыйын бүтүүтүгэр бу этэрээт Ньылхаҥҥа тиийбит. Онно Сэбиэскэй былааһы утары өрө турар туһунан кистэлэҥ кэпсэтии ыыппыттар.
- Алтынньы 6 — Владивостоктан ыытыллыбыт есаул Валериан Бочкарёв үрүҥ этэрээтэ Охотскайы ылбыт. Бочкарёв баандата Халымаҕа уонна Чукоткаҕа икки сыл тухары аҥардастыы айбардаабыта.
- Алтынньы 18 — Саха сиригэр маҥнайгы профессиональнай хор тэриллибит.
- Сэтинньи 4 — Дьокуускай уеһыгар бандьыыттааһын тэнийбитинэн сибээстээн Илин Эҥэр буоластарыгар уонна Маайаҕа байыаннай балаһыанньа биллэриллибит.
- Сэтинньи 19 — Бандьыыттааһын тэнийбитинэн сибээстээн Дьокуускай куоратыгар осаднай балаһыанньа биллэриллибит.
- Ахсынньы 23 — Манчаары аатынан культурнай-сырдатар уопсастыба тэриллэр, сыала-соруга — "дойду тыыннаах культурнай күүстэрин түмэн народнай масса быыһыгар уопсай үлэ ыытыы". Уопсастыба чилиэннэринэн буолбуттар: Анемподист Софронов - Алампа, П.А. Винокуров, К.А. Сокольников, М.А. Константинов, бэрэстээтэл — Алексей Бояров.
- Ахсынньы 28 — Кыым (хаһыат) аан бастаан "Манчаары" диэн ааттанан тахсыбыта. Редактор — Исидор Барахов. Хаһыат үлэтигэр көхтөөхтүк кыттыбыттара — Былатыан Ойуунускай, Алексей Бояров, Анемподист Софронов - Алампа.
- Ахсынньы 29 — Күн тахсыытыгар Амма улууһун Абаҕатын 200 киһилээх үрүҥ этэрээтэ төгүрүйбүт. Сэлиэнньэ иһигэр олорбут Е. Романченко хамандыырдаах 17 киһилээх кыһыл этэрээт 4,5 чаас тухары 4 атаканы тулуйбут, ол кэннэ үрүҥнэр чугуйбуттар.
Төрөөбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Чарин Иосиф Иосифович (1921—1983) — педагогика билимнэрин кандидата, үөрэх инспектора.
- Тохсунньу 7 — Тимофеев Степан Иванович — поэт, тылбаасчыт
- Тохсунньу 8 — Емельянов Николай Васильевич (08.01.1921—04.03.2000) — филология билимин доктора
- Олунньу 22 — Яковлев Петр Ионович (22.02.1921—1978) — биллиилээх ыанньыксыт, Социалистическай Үлэ Геройа
- Кулун тутар 16 — Крылова Татьяна Ивановна, Саха сирин дьахталларыттан бастакы медицина доктора, профессор,
- Атырдьах ыйын 24 — Жорницкая Мария Яковлевна (24.08.1921—06.09.1995) — история билимин кандидата, Саха АССР үтүөлээх артыыһа.
- Сэтинньи 8 — Петров Дмитрий Дмитриевич (08.11.1921—04.01.1994) — история билимин кандидата, Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ
- Ахсынньы 8 — Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Баатара (Сымах) нэһилиэгэр Попов Фёдор Кузьмич төрөөбүт — сахалартан бастакы Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа, Аҕа дойду улуу сэриитин кыттыылааҕа.
- Ахсынньы 19 — Горковенко Николай Романович — Социалистическай Үлэ Геройа.
Өлбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Короленко Владимир Галактионович
- Олунньу 22 — Барашков Сэмэн Петрович (1876 — 1921), эргинээччи, меценат.
Литература[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Калашников А. А. Якутия. Хроника, факты, события: 1917-1953 г. ч.2. — Дьокуускай: Бичик, 2004.