Эдэр саас (хаһыат)
Эдэр Саас — "Саха сирэ" хаһыат ыччакка аналлаах сыһыарыыта. Төһө да хаһыат иһинэн тахсар хаһыат буоллар, туспа эрэдээксийэлээх, туспа суоллаах-иистээх таһаарыы быһыытынан үлэлээбитэ. Туспа хаһыат быһыытынан тахса сылдьыбыт кэмнээх (2010 сыллаахха). 2023 сылга “Эдэр саас” сыһыарыы “Саха сирэ” хаһыат иһигэр ыйга биирдэ түөрт балаһалаах бэчээттэнэр. Кэрэспэдьиэннэр: Эльдар Садовников, Айтана Аммосова.
Устуоруйата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Бастакы нүөмэрэ 1993 сыл сэтинньи 18 күнүгэр «Саха сирэ» хаһыат иһинэн сыһыарыы быһыытынан тахсыбыта.
Отут сыл иһигэр сэттэ эрэдээктэр салайбыт: Иван Ушницкай, Альберт Соров, Николай Никитин, Данил Макеев, Прокопий Бубякин, Ангелина Васильева, Надежда Самсонова.
Өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр-көстөр суруналыыстар Сардаана Баснаева, Вера Макарова, Валентина Бочонина, Любовь Готовцева, Александр Тарасов, Екатерина Бястинова, Алексей Федотов, Руслан Платонов, Ангелина Васильева, Никита Аргылов, Ульяна Евсеева, Ульяна Захарова, Виктория Федотова, Ирина Бодруг уо.д.а. үлэлээбиттэрэ.
Тахсыаҕын бастакы нүөмэрдэриттэн “Хараҥа хос”, “Сулустуун кэпсэтии”, “Сүрэх кистэлэҥэ”, “Дууһа кыланыыта”, “Суорҕан анныгар” рубрикалардаах. 1994 сыл тохсунньутуттан «Доҕордоһуу-билсиһии кулууба» («ДБК») рубрика үлэлээн барбыта. Бу рубрика оччотооҕу сибээс сайдыбатах кэмигэр элбэх сулумах киһини холбообута, билсиһиннэрбитэ.
«Эдэр саас» хаһыат тэриллиэҕиттэн араас тэрээһиннэри, дьону хамсатар, түмэр шоулары ыытарынан аатырбыта. Аан бастаан «Эдэр саас» күннэрэ Уус Алдаҥҥа, аатырар-сураҕырар Мүрү алааһыгар 1994 сыл бэс ыйыгар буолбуттара. 1995 сыллаахха аан бастаан хаһыат түөрт улууһу сөмөлүөтүнэн, теплоходунан кэрийэ сылдьан уоттаах-күөстээх күннэри ыыппыта, саха эстрадатын сулустарын биир сыанаҕа мунньан шоулары тэрийбитэ. Бу Саха сиригэр хаһан да буола илик сонун көстүү этэ.
1995 сыллаахха “Эдэр саас” хаһыат 52 тыһыынчаттан тахса тиражтана сылдьыбыта. Бу сахалыы тыллаах хаһыакка билигин да куоһарылла илик рекорд буолар. 1996 сыллаахха Ыччат сылыгар уонна аныгы олимпийскай оонньуулар 100 сылларыгар анаан Дьокуускайга Кыайыы 50 сылын аатынан успуорт дыбарыаһыгар «Эдэр саас» хаһыат 100-с нүөмэрэ тахсыытыгар аналлаах «Сүүс-шоу» ыытыллыбыта.
1998 сылтан хаһыат Ыччат министиэристибэтин кытта ыкса үлэлээн саҕалаабыта. Оччотооҕу миниистир Николай Якомин бары өттүнэн өйөөбүтэ, сүбэ-ама буолбута.
2000-с сыллар саҕана хаһыат «Музыка эйгэтигэр», «Омук сирэ — саха хараҕынан», «Тус санаа», «Ыччат уонна итэҕэл», «Ыччат уонна экология», «Куорсун», «Эн саастыылааҕыҥ», «Айылҕаттан айдарыылаахтар», «Ыччат уонна бырамыысыланнас», «Поп-кулууп» о.д.а. саҥа рубрикалара дьон сэҥээриитин ылбыттара. 2003 сыл муус устар 2 күнүгэр эрэдээксийэ «Дьикти саас – «Эдэр саас» диэн ааттаах Далан үөрэнээччилэрин кытары көлүөнэлэр көрсүһүүлэрин тэрийбитэ. 2004 сылга хаһыат иһигэр балаһалары бүк тутан, кыракый кинигэ таһаарар буолбуттара. «Астан уонна амсай», «Быйаҥнаах үүнүүнү», «Фэн-шуй дьикти абылаҥа», «Балыгы астааһын», «Иккистээн туһаҕа таһаарыы», «Күһүҥҥү киһи күлбүтүнэн», «Сайыҥҥы биир күн кыһыны аһатар», «Итэҕэй-итэҕэйимэ», «Бырааһынньыктааҕы остуолга», о.д.а.
2008 сыллаахха ыччат оту кэбиһиигэ «От-шоу» күрэхтэһиитэ аан бастаан тэриллэн, Амма улууһугар ыытыллыбыта. Кэлин иккитэ Хаҥалас, Бүлүү, Горнай, Уус Алдан, Чурапчы, Мэҥэ Хаҥалас, Амма улуустарыгар ыытыллыбыта.
2010 сыллаахха хаһыат сурутууга туспа индекстэнэн тахса сылдьыбыта. “Эдэр саас” хаһыат 2011 сылтан саҕалаан Ыччат ыһыаҕын пресс-киинин тэрийэр.
2013 сылтан “Эдэр саас” туох-баар социальнай ситимнэргэ көхтөөх үлэтин саҕалыыр. Интэриниэт ситимигэр бэйэтин ааҕааччыларын булар. 2015 сыллаахха хаһыат видео-сурунаал көрүҥүнэн үлэтин саҕалыыр.
2016 сыллаахха сэтинньигэ бастакынан сахалыы сонуну суруйар Edersaas.ru саайт төрүттэммитэ. 2017 сыл өрөспүүбүлүкэҕэ Ыччат сыла этэ. Онон сибээстээн бу сыл устата “Эдэр саас” хаһыат, саайт уонна өҥнөөх сурунаал киэбинэн тахса сылдьыбыта. 2017 сыллаахха хаһыат эрэдээксийэтэ Сочига ыытыллыбыт Ыччат уонна устудьуоннар аан дойдутааҕы бэстибээллэригэр кыттыбыта, Саха сирин дэлэгээссийэтин пресс-киинин үлэлэппитэ.
Edersaas.ru саайт өрөспүүбүлүкэҕэ 2017 сыл түмүгүнэн бастыҥ үлэлээх таһаарыы буолбута. 2017 сыллаахха “Эдэр саас” хаһыат эрэдээксийэтэ “Сыл бастыҥ пресс-киинэ” бириэмийэни Ыччат баалыгар туппута.
“Эдэр саас” хаһыат эрэдээксийэтэ ыччакка анаан өй оонньууларын ыытара, кэлин ол саайтка тургутук быһыытынан тахсар буолбута[1].
Хаһыат СЫП бырайыакка кыттыыта[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
2009 сыллаахха “Саха ыччатын – бырамыысыланнаска” бырайыак тэриллибитэ, 19 төгүл үрдүк тэрээһиннээхтик ыытыллыбыта. 10-11 кылаас үөрэнээччилэрэ Ленскэй, Мииринэй, Нерюнгри, Алдан, Дьокуускай, Мэҥэ Хаҥалас промышленнай эбийиэктэринэн эспэдииссийэлэргэ айаннаабыттара. “СЫП” бырайыак иһинэн 10 сыл устата 400-чэ оҕо кыттыбыта. Онтон үгүстэрэ тиэхиньиичэскэй үөрэх кыһаларын бүтэрэн, Саха сиригэр бырамыысыланнас сайдыытыгар үлэлии сылдьаллар. 20. 2012 сыл ахсынньытыгар “Саха ыччатын — бырамыысыланнаска” бырайыакка кыттыбыт оҕолор пуорумнара Москваҕа уонна Санкт-Петербурга ыытыллыбыта. 2018 сыллаахха “Саха ыччатын – бырамыысыланнаска” бырайыак ыыра кэҥээн, “Саха ыччатын – производствоҕа” диэн ааттаммыта. Сүүрбэ оҕо “Восточнай” космодромҥа эспэдииссийэнэн тиийбиттэрэ.