Адыыг тыла

Адыыг тыла — адыыг омуктар тыллара.

Адыыг тыла абхааз-адыыг (арҕаа-кавказ) тыллар кэргэннэригэр киирэр.

Арассыыйаҕа Адыгеяҕа, Краснодаар кыраайын Лазаревскай уонна Туапсе оройуоннарыгар тарҕаммыт; ону таһынан Турцияҕа, Сирияҕа, Ливияҕа, Эгиипэккэ, Иорданияҕа балайда киэҥник, оттон Израильга уонна атын дойдуларга аҕыйахтык тарҕаммыт.

Арассыыйаҕа бу тылынан 117 489 киһи саҥарар (2010).

Алпабыыт

Адыыг тылын алпабыыта уонна буукубалар ааттара:

А а а	Б б бы	В в вы	Г г гы	Гу гу гуы	Гъ гъ гъы	Гъу гъу гъуы	Д д ды
Дж дж джы	Дз дз дзы	Дзу дзу дзуы	Е е йэ	(Ё ё) йо	Ж ж жы	Жъ жъ жъы	Жъу жъу жъуы
Жь жь жьы	З з зы	И и йы	Й й йы кІаку	К к* кы	Ку ку куы	Къ къ къы	Къу къу къуы
КІ кІ** кІы	КІу кІу кІуы	Л л лы	Лъ лъ лъы	ЛІ лІ лІы	М м мы	Н н ны	О о*** уэ
П п пы	ПІ пІ пІы	ПІу пІу пІуы	Р р ры	С с сы	Т т ты	ТІ тІ тІы	ТІу тІу тІуы
У у уы	Ф ф фы	Х х хы	Хъ хъ хъы	Хъу хъу хъуы	Хь хь хьы	Ц ц цы	Цу цу цуы
ЦІ цІ цІы	Ч ч чы	ЧІ чІ чІы	Ш ш шы	Шъ шъ шъы	ШІ шІ шІы	ШІу шІу шІуы	Щ щ щы
(Ъ ъ) пытэ тамыгь	Ы ы ы	(Ь ь) шъэбэ тамыгь	Э э э	(Ю ю) йыу	(Я я) йа	I Іы	Іу Іыу

Адыыг алпабыытыгар 64 буукубалаах: 7 аһаҕас дорҕоонноох уонна 57 бүтэй дорҕоонноох. ё, к, ъ, ь, ю, я буукубалар киирии тылларга туттуллаллар; «о» буукуба уэ/эу, кІ>чІ дифтону биэрэр. Урут алпаабыкка щІ, щІу буукубалар киирэллэр эбит. Адыыг тылыгар дорҕооннору (фонемалары) бэлиэтииргэ нуучча буукубалара туттуллаллар. Эбии биир буукуба туттуллар: I («палочка»).

Тыл дорҕооннорун сөпкө биэрэргэ (гортанных, губных, смычных, щелевых, боковых) «у», «ь», «ъ», «I» буукубалары кытта атын буукубалар холбуу туттуллаллар: гу, гь, гьу, къ, къу, кІ, кІу, жъ, жъу, шъ, шъу, шІ, шІу уо.д.а. Бу холбуу буукубалар тус туһунан дорҕоону (фонеманы) бэлиэтииллэр, холобур саха тылыгар: нь, дь курдук.

Кириллица	Омуктар ыккардыларынааҕы Фонетика Алпабыыта	Саҥарыыта	Тыллар
А а	aː		ачъэ, апчъы
Б б	b		баджэ́, бэ
В в	v		кэнау
Г г	ɣ		гыны́, чъыгы
	ɡ
Гу гу	ɡʷ		гу, гущыӀ
Гъ гъ	ʁ		гъатхэ́, гъэмаф
Гъу гъу	ʁʷ		гъунэ́гъу, гъунджэ
Д д	d		дыджы́, дахэ
Дж дж	dʒ		джан, лъэмыдж
Дз дз	dz		дзыо, дзын
Дзу дзу	dzʷ		хьандзу, хьандзуачӀ
Е е	e ja aj		ешэн, еплъы́н
(Ё ё)	o jo		ёлк
Ж ж	ʒ		жэ, жакӀэ
Жъ жъ	ʐ		жъы, жъажъэ
Жъу жъу	ʐʷ		жъун, жъуагъо
Жь жь	ʑ		жьыбгъэ, жьау
З з	z		занкӀэ, зандэ
И и	i ə jə		ихьан, икӀыпӀ
Й й	j		йод, бай
К к	k		кнопк, ручк
Ку ку	kʷ		кушъэ, ку
Къ къ	q		къалэ, къэкӀон
Къу къу	qʷ		къухьэ, къушъхьэ
КӀ кӀ	kʼ kʼʲ tʃʼ		кӀымаф, кӀыхьэ (кӀ, шкӀэ)
КӀу кӀу	kʷʼ		кӀун, кӀуакӀэ
Л л	l		лы, кӀалэ
	ɮ		блы
Лъ лъ	ɬ		лъэбэкъу, лъащэ
ЛӀ лӀ	ɬʼ		лӀы, лӀыгъэ
М м	m		мэзы́, мэлы
Н н	n		нэ, ны
О о	o w wa aw		мощ, коны (о, осы, ощхы)
П п	p		пэ, сапэ
ПӀ пӀ	pʼ		пӀэ, пӀэшъхьагъ
ПӀу пӀу	pʷʼ		пӀун, пӀур
Р р	r		рикӀэн, риӀон
С с	s		сэ, сэшхо
Т т	t		тэтэ́жъ, тэ
ТӀ тӀ	tʼ		тӀы, ятӀэ
ТӀу тӀу	tʷʼ		тӀурыс, тӀурытӀу
У у	u w		ушхун, убэн
Ф ф	f		фыжьы́, фэен
Х х	x		хы, хасэ
Хъ хъ	χ		хъыен, пхъэн
Хъу хъу	χʷ		хъун, хъурай
Хь хь	ħ		хьэ, хьаку
Ц ц	ts		цагэ, цы
Цу цу	tsʷ		цуакъэ, цу
ЦӀ цӀ	tsʼ		цӀынэ, цӀыфы
Ч ч	tʃ kʲ		чэфы, чэты
ЧӀ чӀ	tʃʼ		чӀыпӀэ, чӀыфэ
Чъ чъ	tʂ		чъыгай, чъыӀэ
Ш ш	ʃ		шы, шыблэ
Шъ шъ	ʂ		пшъашъэ, шъабэ
Шъу шъу	ʂʷ		шъугъуалэ, шъукъакӀу
ШӀ шӀ	ʃʼ		шӀын, шӀэны́гъ
ШӀу шӀу	ʃʷʼ		шӀуцӀэ, шӀуфэс
Щ щ	ɕ		щагу, щатэ
(Ъ ъ)	″
Ы ы	ə		ыкӀи, зы
(Ь ь)	′
Э э	a		этаж, нэнэжъ
(Ю ю)	u ju		Юсыф, Юныс
Я я	jaː		яй, ябгэ
Ӏ	ʔ		Ӏэ, кӀасэ
Ӏу	ʔʷ		ӀукӀэн, Ӏусын, Ӏудан

Кириллица	Омуктар ыккардыларынааҕы Фонетика Алпабыыта
Гъу гъу	ʁʷə
Гъо гъо	ʁʷa
Жъу жъу	ʐʷə
Жъо жъо	ʐʷa
Ку ку	kʷə
Ко ко	kʷa
Къу къу	qʷə
Къо къо	qʷa
КӀу кӀу	kʷʼə
КӀо кӀо	kʷʼa
Шъу шъу	ʂʷə
Шъо шъо	ʂʷa
Ӏу	ʔʷə

Диалект буукубата

Кириллица	Омуктар ыккардыларынааҕы Фонетика Алпабыыта	Саҥарыыта	Тыллар
Гь гь	ɡʲ		гьанэ, гьэгун
Кь кь	kʲ		кьэт, кьэхьы, жакьэ
СӀ сӀ	sʼ		сӀэ, шӀусӀэ
ФӀ фӀ	fʼ		фӀы, фӀыцӀэ
Ху ху	xʷ		хуабэ, махо, хужьы
Чу чу	tʃʷ		чуакъо, чу
ЩӀ щӀ	ɕʼ		щӀалэ
Ӏь	h	Ӏьыгь, Ӏьыдэдэм, дэӀьэ

Адыыг тылынан «Адыгэ макъ» («Адыыг куолаһа») хаһыат тахсар.