Ыам ыйын 17
Ыам ыйын 17 диэн Григориан халандаарыгар сыл 137-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 138-c күнэ). Сыл бүтүө 228 күн баар.
Бэлиэ күннэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
ХНТ — (МСЭ) Сибээс уонна информационнай уопсастыба күнэ (урут «Информационнай уопсастыба күнэ», Телекоммуникация аан дойдутаҕҕы күнэ диэн аатынан бэлиэтэнэрэ).
Гомофобияны уоннаа трансфобияны кытта охсуһуу аан дойдутааҕы күнэ (IDAHOT)[1][2].
Аргентина — Байыаннай флот күнэ
Латвия — Баһаарынай уонна быыһааччы күнэ
Норвегия — Конституция күнэ
Канаада — Гражданство күнэ
Кууба (дойду) — Аграрнай реформа күнэ
Нигерия — Конституция күнэ
Германия — Аҕа күнэ[3].
Япония — Тосегу бэстибээл (паланкиннар икки күннээҕи параадтара) [4]
Түбэлтэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1642 — Билиҥҥи Канаада сиригэр французтар түүлээх атыылаһар уонна католицизмы тарҕатар соруктаах Монреаль куораты олохтообуттар. Монреаль билигин аан дойду французтуу тыллаах 3 бөдөҥ куоратын ахсааныгар киирэр.
- 1656 — Арасыыйа Швецияҕа сэриини биллэрбит. Ол сайын Ливонияҕа киирбит үс аармыйаттан биирдэстэрин ыраахтааҕы Алексей Михайлович бэйэтинэн салайбыта. Арассыыйаны Венаҕа ордууланан олорор Габсбурдар династиялара өйөөбүтэ, эбиитин кини өттүгэр Дания сэриилэспитэ. Ол эрээри үс сыл тухары сэриилэһэн ким да улахан кыайыыны ситиспэтэҕэ. 1658 сыллааҕы эйэ сөбүлэҥин түмүгэр Арассыыйа Ливония кыра сирдэрин бэйэтигэр холбообута эрээри, 1661 сыллаахха төттөрү биэрэргэ күһэллибитэ.
- 1792 — Чаллах мас күлүгэр 24 брокер мустаннар Нью-Йорк биржатын олохтуурга быһаарыныы ылбыттар. Билигин ол брокердар мустубут сирдэрин оннугар Уолл-стрит баар.
- 1861 — Шотландияттан төрүттээх физик Джеймс Максвелл ньыматынан оҥоһуллубут бастакы өҥнөөх хаартысканы Лондоҥҥа көрдөрбүттэр.
- 1865 — Электросвязь дойдулар ыккардыларынааҕы сойууһа олохтоммут.
- 1885 — Германия Хотугу Саҥа Гвинеяны уонна Бисмарк архипелагын аннексиялаабыт.
- 1911 — Владимир Маяковскай «Мин!» диэн хомуурунньуга тахсыбыт.
- 1916 — Англияҕа аан бастаан сайыҥҥы кэмҥэ көһүү буолбут.
- 1918 — Челябинскай куоракка Владивостокка тимир суолунан айаннаан иһэр чиэхтэр уонна словактар өрө тураллар. Мантан саҕалаан Чехословак корпуһун өрө туруута уонна Арассыыйаҕа Гражданскай сэрии күөдьүйэр.
- 1919 — Сэбиэскэй быраабыыталыстыба сыаркаптар уонна манастыырдар баайдарын-дуолларын национализациялыыр туһунан биллэрбит.
- 1928 — Тохсус олимпиада Амстердаамҥа саҕаламмыт. 46 дойду кыттыбыт.
- 1933 — Германияҕа забастовкалыыр бобуллубут.
- 1934 — Германияҕа дьэбириэйдэр доруобуйаларын страховкалыыр бырааптара быһыллыбыт.
- 1940 — Саха АССР совнаркомун салайбыт Бүлүү куораттан төрүттээх Степан Аржаков ытыллыыга уураахтаммыт бириигэбэрэ сымнатыллан, аҕыс сылга лааҕырга ыытыллыбыта. 1939 сыллаахха «Сүүрбэ биэс киһи процеһыгар» эриллэн сууттаммыта. Ол гынан баран, икки сылынан НКВД сэриитин Дальстройдааҕы байыаннай трибунаала дьыалатын хат көрөн баран, 1942 сыл кулун тутар 5 күнүгэр Аржакову ытан өлөрөргө уурбута. Бириигэбэр тута толоруллубута.
- 1941 — 1934—1938 сыллардаахха Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэстээтэлинэн олорбут Александр Габышев суута буолбут. Троцкайы өйөөтө диэн буруйданан 8 сыл хаайыыга ыытыллыбыт. Ол эрээри 1942 сыллаахха ыам ыйын 21 күнүгэр бириигэбэрэ хос көрүллэн ытарга ууруллубут. Кини Марха улууһун Куочай буолаһын Александровка сэлиэнньэтиттэн төрүттээҕэ.
- 1943 — АХШ Үрдүкү суута дьоппуон төрүттээх гражданнар куоластыыр бырааптарын быһыыны сокуону кэһии диэбит.
- 1954 — АХШ Үрдүкү Суута оскуолаҕа расанан сегрегацияны (ол аата араарыыны) боппут. Бу иннинэ хара тириилээх үөрэнээччилэр туспа үөрэнэллэрэ.
- 1959 — Куубаҕа сири бааһынайдарга түҥэтэр туһунан биллэриллибит.
- 1985 — Ленинградка баартыйа актыыбын мунньаҕар ССКП КК генеральнай сэкиритээрэ Михаил Горбачёв аан бастаан "түргэтээһин" («ускорение») диэн луоһуну туттубут.
- Баартыйа ССРС-ка арыгыны утары охсуһар туһунан быһаарыытын киэҥ эйгэҕэ таһаарбыт. Оччотооҕу Госкомстат биллэрбитинэн бу уурааҕы нэһилиэнньэ 85% өйөөбүтэ.
- 2011 — Александр Подголов СӨ Ыччат бэлиитикэтин уонна спорт миниистиринэн анаммыт.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1749 — Эдуард Дженнер (1823 өлб.), Англия бырааһа, хирург, уоспаны утары быһыыны айбыт киһи.
- 1820 — Сергей Соловьёв (1879 өлб.), нуучча устуоруга, "Арассыыйа былыргы кэмтэн устуоруйата" («История России с древнейших времён») үлэ ааптара.
- 1940 — Кыымчаан Кучу (Климент Ефремов) — саха экстремал сүүрүгэ, география билимин хандьыдаата, Арассыыйа суруналыыстарын Сойууһун чилиэнэ. Аатырбыт сүүрүк 2000 сыллаахха Магадаан уонна Уэлен ыккардыларыгар сураҕа суох сүппүтэ. Улахан уола аҕатын туйаҕын хатаран айанньыт буолбута, кыра уола биллэр урбаанньыт.
- 1950 — Виктор Потапов — Саха сирин үөрэхтээһинигэр бөдөҥ кылааты киллэрбит Арассыыйа Бэдэрээссийэтин уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала, дьоҕурдаах оҕолору көрдүүр уонна сайыннарар Саха Өрөспүүбүлүкэтин «Дьоҕур» уопсастыбатын тэрийээччилэртэн биирдэстэрэ, Өрөспүүбүлэтээҕи лиссиэй учуутала.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1510 — Сандро Боттичелли (1445 төр.), Италия худуоһунньуга.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- ↑ IDAHOT(ниэм.)(суох сигэ — история). Тургутулунна 13 Тохсунньу 2020.
- ↑ All Events, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization(ааҥл.). UNESCO. Тургутулунна 17 Ыам ыйын 2020.
- ↑ Законодательно День отца ввели в стране в 1936 году, и сразу же он был привязан к празднику Вознесения Господня, как противовес церковной традиции.
- ↑ Традиционные праздники и фестивали в Японии