Бэс ыйын 11

Бэс ыйын 11 диэн Григориан халандаарыгар сыл 162-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 163-c күнэ). Сыл бүтүө 203 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Арассыыйа Арассыыйа — Арассыыйаҕа тарҕаммыт склероз күнэ
• АХШ АХШ, Гавайи — Гаваай арыыларыгар Камехамеха күнэ. 1810 сыллаахха Гаваай арыыларын түмпүт Камехамеха I хоруолу ахталлар. Дойдутугар түһээн тиһигин киллэрбитэ, Европаны уонна АХШ штааттарын кытта атыыны-эргиэни саҕалаабыта. Дьиктитэ диэн бу сэрииһит хоруол сэрии кэмигэр көннөрү дьон (ол иһигэр оҕолор, дьахталлар, кырдьаҕастар) эмсэҕэлиэ суохтаахтарын туһунан суругунан сокуон таһаарбыт. Кини тыыннааҕын тухары Гаваай арыылара тутулуга суох этилэр (ол саҕана Полинезия атын арыылара бары холуонньа буолбуттара).
• Европа Европа — Кытархай арыгы күнэ

Түбэлтэлэр

• 978 — Новгород кинээһэ Владимир Святославич варягтар көмөлөрүнэн Киевы сэриилээн ылбыт уонна Русь улуу кинээһин титулун ылыммыт. Уон сыл буолан баран 988 сыллаахха Византияны кытта ситими бөҕөргөтөр соруктаах (ойох ылыы көмөтүнэн) христианствоҕа көспүт.
• 1606 — Василий Шуйскай ыраахтааҕыга бэргэһэлэммит.
• 1733 — Ыраахтааҕы Анна Иоанновна Саха сиригэр ("в Якутском ведомстве") уонна Камчааткаҕа бойобуодалар уонна дьаһаах хомуйааччылар олохтоох дьахталлары уонна оҕолору атыылыылларын истибитин туһунан уонна ол дьону христианствоны ылымматах уонна сүрэхтэммэтэх түгэннэригэр урукку сирдэригэр-уоттарыгар төннөрөргө ыйаах таһаарбыт.
• 1748 — Дания "Хотугу Кириэс" диэн былааҕы ылыммыт. Кэлин манна майгынныыр былаахтары Скандинавия атын дойдулара бары бэйэлэригэр ылыммыттара.
• 1788 — Дьокуускайтан төрүттээх нуучча чинчийээччитэ Герасим Измайлов Аляскаҕа тиийбит. Бу киһи Алеут арыыларын каартаҕа тиспитэ, аатырбыт Джеймс Кууктуун көрсүбүт түгэннээх, Кук киниэхэ октан диэн каарта оҥорорго көмөлөһөр тэрили бэлэхтээбитэ.
• 1872 — Москубаҕа Бастакы бүтүн Арассыыйатааҕы политехническай быыстапка аһыллыбыт. Бу быыстапка матырыйааллара эмиэ бу сылга Политехническай түмэл аһылларыгар туһаныллыбыттар.
• 1918 — казаахтар «Алаш» хамсааһыннара Казахстаан сиригэр сэбиэскэй былаас бары дэкириэттэрин сокуоннайа суоҕунан биллэрбит.
• 1928 — Украинаҕа Саха бастакы лүөччүгэ Өлүөхүмэ Кыыллааҕыттан төрүттээх Алексей Торговкин саахалга түбэһэн өлбүт.
• 1935 — Америкаҕа Эдвин Армстронг FM-араадьыйа айааччыта, бастакы көрдөрүүтүн, иһитиннэриитин оҥорбут.
• 1937 — «Тухачевскай дьыалата» түмүктэммитэ. Буруйданааччылар: Сэбиэскэй Сойуус мааршала М. Н. Тухачевскай, 1-кы раангалаах командарм И. Э. Якир, 1-кы раангалаах командарм И. П. Уборевич, Р. П. Эйдеман, А. И. Корк, Б. П. Фельдман, В. М. Примаков уонна комкор В. К. Путна ытылларга ууруллубуттар уонна бэс ыйын 12 күн түүнүгэр ытыллыбыттар. Итинтэн саҕалаан РККА кэккэтигэр улахан репрессиялар саҕаламмыттар.
• 1938 — Кытай уонна Дьоппуон икки ардыларыгар улахан Ухань кыргыһыыта саҕаламмыт. Манна 4 ыйтан тахса буолбут кыргыһыы түмүгэр дьоппуоннар Ухань куоратын ылбыттар эрээри, олус элбэх сүтүктэммит буолан, Кытайга кимэн киириилэрин бытаардыбыттар уонна сотору кэминэн тохтоппуттар.
• 1940 — Саҥа Зеландия, Австралия уонна Соҕуруу Африка сойууһа Италияҕа сэриини биллэрбиттэр.
• 1942 — ССРС уонна АХШ Ленд-лииһинэн бэйэ-бэйэни хааччыйыы сөбүлэҥэр илии баттаабыттара. Сэрии сылларыгар маннык сөбүлэҥнэри АХШ 42 дойдуну кытта түһэрсибитэ.
• 1963 — АХШ бэрэсидьиэнэ Джон Кеннеди улахан суолталаах Гражданскай быраап сокуонун туһунан биллэрбит. Бу сокуоҥҥа уопсастыбаннай миэстэлэргэ киириигэ, үөрэххэ, үлэҕэ, быыбарга киһи барыта тэҥ бырааптаах, дискриминация суох буолуохтаах диэн этиллибит.
• 1969 — Москубаҕа I Аан дойдутааҕы балет артыыстарын күрэһэ аһыллыбыт.
• 2008 — Дьокуускай аэропуордугар Боинг 747 улахан таһаҕас сөмүлүөтэ түспүт, Линц куораттан (Австрия) 158 ынаҕы аҕалбыт.
  • Канаада премьер-миниистирэ Стивен Харпер Канаада төрүт олохтоохторуттан урут Канаада бырабыыталыстыбата оҕолору интэринээккэ күүһүнэн иитиини тэрийбитин иһин санааҕа тупаттарыгар, алы буолалларыгар көрдөспүт.

Төрөөбүттэр

• 1904 — Николай Павлов-Тыаһыт — репрессияҕа түбэһэн өр сылларга умнууга хаалбыт сэбиэскэй кэмнээҕи Саха суруйааччыта. Ойуунускай огдооботун ойох ылбыта, оҕолорун киһи оҥортообута.
• 1934 — Сольскай Скрябин — сибээс бэтэрээнэ.
• 1937 — Михаил Хатылаев, устуоруйа дуоктара, бэрэпиэссэр. Илин Сибииргэ, ол иһигэр Саха сиригэр 1917-1937 сс. көмүс хостуур бырамыысыланнас сайдыытын чинчийбитэ.
• 1939 — Дмитрий Зверев (08.09.2012 өлб.) — прозаик-публицист. Аатырбыт аҕатын Кыыл Уолун туһунан кинигэлэри таһаартаабыта.
• 1949 — Николай Курилов — дьүкээгир омугуттан бастакы идэтийбит худуоһунньук, ону таһынан бэйиэт, прозаик, драматург, суруналыыс, «Геван» радиостанция үлэһитэ.
• 1951 — Амма Болугуругар бэйиэт Саргы Куо (Саргылаана Гольдерова).

Өлбүттэр

• 1928 — Алексей Торговкин, Өлүөхүмэ Кыыллааҕыттан төрүттээх саха бастакы байыаннай лүөччүгэ, лүөччүк-испытатель (1898 с.т.)
• 1994 — Николай Черскэй (02.02.1905 төр.) — учуонай, ньиэп уонна гаас үөскээбит сирдэр механикаларын чинчийээччи, 1964—1987 сыллардаахха ССРС НА Сибиирдээҕи салаатын Саха Сиринээҕи филиалын Бөрөсүүдьүмүн бэрэстээтэлэ.
• 1988 — Николай Бойлохов (10.03.1929 төр.) — саха биллиилээх мелодиһа.