Бойлохов Николай Иванович

Бойлохов Николай Иванович (10.03.1929—11.06.1988) — саха биллиилээх мелодиһа.

Олоҕун олуктара

1929 сыллаахха кулун тутар 10 күнүгэр Үөһээ Бүлүү оройуонун Дүллүкү нэһилиэгэр колхозтаах дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ.
1946 сыллаахха Далыр сэттэ кылаастаах оскуолатын, онтон Үөһээ Бүлүүгэ киирэн, орто оскуола ахсыс кылааһын бутэрбит.
1950—1953 сс. Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр сулууспалаабыт, кэлээт икки сыл телеграфка үлэлээбит.
1954—1955 сс. комсомол ыҥырыытынан Кэнтиккэ библиотека сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ.
1955—1957 сс. Ворошилов аатынан колхозка биригэдьиирдээбит.
Дьокуускайдааҕы музыка училищетыгар түөрүйэ-композиция кылааһыгар Грант Григоряҥҥа үөрэммитэ. Ыарахан ыарыыттан 1988 сыл бэс ыйын 11 күнүгэр күн сириттэн барбыт.

Айар үлэтэ

50-с сыллар ортолоругар Үөһээ Бүлүүгэ араас талааннаах ыччаттар бааллара. Мелодистар уонна музыканнар Георгий Никифоров, Гаврил Кысылбаиков, Трофим Семенов, Мария Константинова, Владимир Останин, поэттар уонна эдэр ааптардар Петр Тобуруокап, Семен Руфов, Степан Дадаскинов, Александр Николаев күөгэйэр күннэригэр сылдьаллара. Маны таһынан үгүс ахсааннаах олонхоһуттар, талааннаах норуот ырыаһыттара, тойуксуттар, чабырҕахсыттар сир-сир аайы үгүстэрэ. Бу ааттаммыт дьон үтүө сабыдыалларынан Николай Иванович эдэр сааһыттан ырыа, музыка абылаҥар ылларан барбыта. 1957 сыллаахха Петр Тобуруокап тылларыгар «Туллуктуура Маарыйа», Николай Босиков тылларыгар «Алааһым», Дмитрий Таас тылларыгар «Сибэкки» диэн ырыаларга бастакы мелодияларын суруйан кыттан, саха ыччатын I республикатааҕы фестивалыгар улаханнык биһирэммитэ.
1957 сыллаахха Якутскайдааҕы музыкальнай училищеҕа Григорян Грант Арамович дьоҕурдаах оҕолору түмэн үөрэтээри теоретическай-композиторскай салааны туруорсан астарбыта. Бу сабыс-саҥа аһыллыбыт салааҕа композитор талааннаах саха ыччатын муспута: Денис Данилов, Ольга Иванова, Мария Константинова, Тимофей Стручков о. д. а. үөрэммиттэрэ. Николай Бойлохов композиторскай салааҕа үөрэнэ киирбитэ.
Н. И. Бойлохов учуутала уонна доҕоро Г. А. Григорян үтүөкэннээх педагог, кэрэ дууһалаах сэмэй киһи, саха норуотун музыкальнай культуратыгар хаьан да умнуллубат бэлиэ суолу хаалларбыт бөдөҥ композитор этэ.
Музыкальнай училищеҕа үөрэнэ сылдьан, Николай Иванович доҕоро Иван Бубякинныын Г. А. Григорян редакциялааһынынан «Ыччат ыллыыр» диэн ырыа хомуурунньугун бэлэмнээн таһаарбыттара. Онтон 1959 сыллаахха Гаврил Сыромятниковтыын хомуйан «Ырыалар» диэн хомуурунньугу таһаартарбыттара. 1983 сыллаахха табаарыһа Г. Д. Новгородовтыын кыттыһан «Кырачааннар ыллыыллар» диэн кыра саастаах оҕолорго анаан ырыа кинигэтин бэчээттэппиттэрэ. Бу хомуурунньукка Николай Иванович 36 ырыата киирбитэ.
60-с сылларга оройуон культурнай олоҕор биир бэлиэ түгэнинэн Степан Дадаскинов «Уот туһунан тойук» диэн ораториятын туруоруу буолбута. Музыкатын Г. Никифоров, Г. Кысылбаиков, Н. Бойлохов уонна С. Гоголев куолаан суруйбуттара. Ораторияны туруора Дьокуускайтан балетмейстер К. В. Посельская анаан-минээн кэлбитэ уонна оройуон талааннаах ыччаттарын мунньан 40-н тахса хонукка бэлэмнээбитэ. Бу, Бүлүү ГЭҺин тутааччыларыгар анаммыт оратория, III республикатааҕы фестивальга бастакы миэстэни ылбыта. Н. И. Бойлохов үөрэҕин кэнниттэн оҕо музыкальнай оскуолатыгар өр сыл үлэлээбитэ. 1961—1965 сылларга оскуолаҕа директордаабыта.
1967 сыллаахтан оройуоннааҕы Норуот айымньытын дьиэтин директорынан үлэлээбитэ уонна үгүс өрүттээх үлэни ыыппыта.

Ырыалара

• «Туллуктар» (И. Федосеев тыл.)
• «Дорообо, тугутчаан» (Е. Едукин тыл.)
• «Күннэй» (Е. Крылатов тыл.)
• «Тыыннаахтар умнубат сыллара» (Петр Одорусов тыл.)
• «Кыһын тоҕо буоларый?» (Петр Одорусов тыл.)
• «Биһиги мамабыт» (Петр Одорусов тыл.)
• «Сир шарыгар сэбилэнии суох буоллун» (Петр Одорусов тыл.)
• «Төрөөбүт дойдум» (И. Федотов тыл.)
• «Туллуктуура Маарыйа» (П. Тобуруокап тыл.)
• «Эйэ ырыата» (Л. Попов тыл.)
• «Кыайыы күнэ» (А. Николаев тыл.)
• «Арҕаа ааһа турдулар» (М. Хара тыл.)
• «Сааскылаахха кыргыттар» (С. Руфов тыл.)
• «Кыһыл көмүс куоластар» (В. Башарин тыл.)
• «Алааһым» (Н. Босиков тыл.)

Наҕараадалара уонна ытык ааттара

• «Культура туйгуна» Бэлиэ (1987)
• «Үлэ бэтэрээнэ» мэтээл

Сигэлэр

• «Коммунизм сардаҥата» хаһыат, 1989 сыл, кулун тутар 11 к.:Н. И. Бойлохов төрөөбүтэ 60 сылыгар
• Верхневилюйская межпоселенческая централизованная библиотечная система:«Тыыннаахтар умнубат сыллара»
• Верхневилюйская межпоселенческая централизованная библиотечная система:Николай Иванович Бойлохов