Алтынньы 31
Алтынньы 31 диэн Григориан халандаарыгар сыл 304-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 305-c күнэ). Сыл бүтүө 61 күн баар.
Бэлиэ күннэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Хэллоуин түүнэ буолар (католичествоҕа сарсыныгар, ол эбэтэр сэтинньи 1 күнүгэр Бары сибэтиэйдэр күннэрэ - бу күн билиниллибэтэх уонна билиниллибит сибэтиэйдэри барыларын ахталлар)
Арассыыйа — Хамсаныы тылын тылбаасчытын күнэ- Арассыыйа — Силиэстийэ хаайыытын уонна түрмэ үлэһиттэрин күнэ
АХШ — Кыыс скауттар тэрилтэлэрин олохтооччу күнэ. Джульетта Гордон Лоу төрөөбүт күнүгэр бэлиэтэнэр
Бразилия — Сачи күнэ (Бразилия култууратын уонна фольклорун күнэ) "Америка Хеллоуинын" оннугар олохтообуттар
Ииндийэ — Сомоҕолоһуу күнэ
Перу — Креоллар култуураларыгар ананар күн (Día de la Canción Criolla). 1944 сыллаахтан бэлиэтэнэр
Миэксикэ — Өлбүттэр күннэрин бастакы күнэ
Камбодьа — Аҕа хоруол төрөөбүт күнэ
Словения, 
Германия (сорҕото), 
Чиили — Реформация күнэ
Түбэлтэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1517 — Мартин Лютер бэйэтин 95 тезиһин Виттенбергэ сыаркап ааныгар ыйаабыт. Онон католиктар ыккардыларыгар мөккүөрү тардыбыт.
- 1811 — Санкт-Петербург таһыгар Царскай селоҕа Император лиссиэйэ аһыллыбыт — дворяннар оҕолоругар аналлаах үөрэх кыһата. Лиссиэй Александр Пушкин үөрэммит сирэ буоларынан биллэр. 1843 сыллаахха үөрэх кыһата киин куоракка Петербурга көспүт уонна Александровскай диэн буолбут. 1918 сыллаахха Совнарком уурааҕынан сабыллыбыт.
- 1857 — Лаамы байҕалын кытылыгар сытар Үт (Чумикан) сирэ Саха уобалаһыттан Приморье уобалаһыгар бэриллибит. Билигин бу Хабаровскай кыраай сирэ.
- 1913 — АХШ сирин-уотун байҕалтан байҕалга диэри туоруур бастакы шоссе, Линкольн шоссета, аһыллыбыт.
- 1940 — Иккис аан дойду сэриитэ: Британия иһин кыргыһыы түмүктэммит, ол түмүгүнэн ньиэмэстэр арыыга саба түһэллэрин тохтоппуттар.
- 1960 — Бүлүү өрүһүгэр ГЭС тутуллан бүппүт.
- 1961 — Иосиф Сталин өлүгэ Кыһыл болуоссакка баар мавзолейтан таһаарыллыбыт уонна Кириэмил эркинин анныгар көмүллүбүт. Бу саҕана Сталиҥҥа сүгүрүйүүнү утары үлэ барбыта: Сталинград Волгоград буолбута, Сталинабад — Душанбе, дойду үрдүнэн Сталин мэҥэ таастарын көтүрбүттэрэ.
- 1967 — Таас Тумус — Дьокуускай гаас ситимэ үлэҕэ киирбит, Дьокуускайга аан маҥнай гаас кэлбит.
- 1968 — Амматааҕы норуот тыйаатыра аһыллыбыт.
- 1968 — Майа бөһүөлэгин тутуутун сүрүн былаана ылыныллыбыт.
- 2011 — Аан дойду дьонун ахсаана 7 миллиард буолбут.
- 2018 — Ииндийэҕэ аан дойду саамай үрдүк статуята — 240 миэтэрэлээх Сомоҕолоһуу Мэҥэтэ — аһыллыбыт. Бу Валлабхаи Патель диэн Ииндийэ босхолонуутун туһугар турууласпыт норуот биир басханын мэҥэ тааһа.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1711 — Степан Крашенинников — Камчаатканы чинчийээччи.
- 1760 — Хокусай — аатырбыт Дьоппуон уруhуйдьута. Кини саамай биллиилээх үлэтинэн «Фуджи хайа отут алта көстүүтэ» (富嶽三十六景) диэн маска ойууламмыт гравюралар сиэрийэлэрэ буолар.
- 1895 — Дмитрий Муксунов — Саха АССР үтүөлээх учуутала, норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, норуот үөрэҕириитин туйгуна.
- 1950 — Заха Хадид, Ираак уонна Британия архитектора уонна акадьыамыга.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1939 — Былатыан Ойуунускай — революционер, ил уонна баартыйа диэйэтэлэ, Саха сиригэр сэбиэскэй былааһы уонна автономиялаах өрөспүүбүлүкэни олохтоспут киһи, саха литэрэтиирэтин төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ. Кини тэрийсибит тэрилтэлэрэ — Гуманитарнай чинчийии уонна аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар кыһалҕаларын институута, Бичик кинигэ кыһата, Саха сирин суруйааччыларын сойууһа, Саха суругун-бичигин Кэмитиэтэ, ону кытары билигин суох Саха национальнай байыаннай оскуолата (ЯНВШ).
- 1993 — Федерико Феллини — Италия киинэ оҥорооччута, режиссера. Феллини киинэлэрэ фантазияны уонна түүлү холбуур киинэлэр буолаллар.
- 1994 — Ииндийэ баһылыга Индира Ганди өлбүт. Джавахарлал Неру кыыһа этэ.
- 2009 — Цянь Сюэсэнь — кытай учуонайа, чинчийээччитэ, Кытай халлаан куйаарын бырагырааматын төрүттээччи, АХШ куйаар бырагырааматын кыттыылааҕа, Кытай баллистическай ракеталарын оҥорбут киһи.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||