Атырдьах ыйын 16

Атырдьах ыйын 16 диэн Григориан халандаарыгар сыл 228-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 229-c күнэ). Сыл бүтүө 137 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Габон Габон — Тутулуга суох буолуу күнэ (икки күн бэлиэтэнэр). Францияттан 1960 сыл атырдьах ыйын 17 күнүгэр тутулуга суох буолбута
• Доминика Өрөспүүбүлүкэтэ Доминика Өрөспүүбүлүкэтэ — Өрөспүүбүлүкэ сөргүтүллүбүт күнэ
• Италия Италия — Сиенатааҕы Палио — сылга иккитэ буолар ат сүүрдүүтэ
• Кипр Кипр — Тутулуга суох буолуу күнэ (Британияттан 1960 с.)
• АХШ АХШ — Салгын десааннын сэриилэрин күнэ
• Парагвай Парагвай — Оҕо күнэ. 1869 сыллаахха Акоста-Нью аттыгар кыргыһыыга улахан аҥаара 9-15 саастаах оҕолортон турар Парагвай сэриитин Бразилия уонна Аргентина сэриилэрэ кыргыбыттар.
• Япония Япония — Гозан-но Окуриби (五 山 送 り 火), Киото куоракка буолар Обон бэстибээл түмүктүүр күнэ. Киото аттыгар баар хайаларга 5 баараҕай уот оттоллор.

Түбэлтэлэр

• Б.э.и. 1 сыл — Хань импиэрийэтигэр дьиҥнээхтик дойдуну салайан олорор Ван Ман былааһын бөҕөргөтөн маршал аатын ылбыт. Бу иннинэ аҕай өлбүт Ай Хань импэрээтэр оҕото суох этэ.
• 1792 — Максимилиан де Робеспьер Сокуон мунньаҕар Париж коммунатын аатыттан өрөбөлүүссүйэ трибунаалын тэрийэри ирдээбит.
• 1806 — Селенга полкатыттан аҕыс рота Дьокуускайдааҕы уонна Охуоскайдааҕы мушкетердар полкаларын тэрийэргэ араарыллыбыттар.
• 1896 — Канаада арҕаа өттүгэр Клондайк диэн үрэххэ кыһыл көмүс көстүбүт. Элбэх айымньыга, ол иһигэр Джек Лондон кинигэлэригэр ахтыллар «Көмүс үлүскэнэ» саҕаламмыт — сүүс тыһыынча киһи байар абылаҥар ылларан көмүс көрдүү аттаммыт. Бу күн билигин да Доусон куоратыгар киэҥник бэлиэтэнэр.
• 1891 — Цесаревич Николай (кэлин Николай II ыараахтааҕы) 10 ыйдаах Илиҥҥи айана түмүктэммит. Бу айан кэмигэр Японияҕа сылдьан цесаревич быһылааҥҥа түбэспитэ: дьоппуон полицейскайа саабыланнан кэрдэн өлөрө сатаабыта, төбөҕө бааһырдыбыта. Аҕыйах хонугунан 23 сааһын бэлиэтээн баран Владивостокка барбыта. Японияҕа сылдьар кэмигэр илиитигэр татуировка оҥотторбута биллэр. Сорох сылдьыбыт сирдэрэ: Триест (Италия), Эгиипэт, Ииндийэ, Цейлон, Сингапур, Бангкок, Сайгон, Япония, Владивосток, Хабаровскай, Благовещенскай, Иркутскай, Кроасноярскай, Томскай, Тобольскай, Омскай, Оренбург.
• 1918 — Байкал күөлүгэр Чехословак легиона уонна Кыһыл Аармыйа хараабылынан кыргыспыттар. Чехословактар түөрт гаубицалаах икки пароходтара Листвянкаттан кэлэн Мысовскай куораты уонна кыһыллар байыаннай хараабыл оҥостубут "Байкал" ледоколларын ытыалаабыттар. Түмүгэр кыһыллар "Байкал" ледоколлара тимирбит, Мысовскай порда уонна тимир суол вокзала урусхалламмыт.
• 1926 — Бүлүү Дьөккөнүттэн төрүттээх Степан Гоголев Саха АССР юстициятын хамыһаара уонна борокуруора буолар.
• 1930 — Бастакы өҥнөөх уонна саҥалаах ойуулук тахсыбыт. Ойуулугу урут Уолт Диснейы кытта Микки Мауһу уруһуйдаабыт Аб Айверкс (Ub Iwerks) таһаарбыта, ойуулук аата "Fiddlesticks", мусукаан баҕа туһунан.
• 1946 — Калькуттаҕа буолбут дьалхааҥҥа 72 чаас иһигэр 4000 тахса киһини өлөрбүттэр.
• 1971 — Баhрейн Британия протекторатыттан босхоломмут.
• 1975 — Австралия премьер-миниистирэ Гоф Уитлам гуринджи омуктарга сирдэрин төннөрөр сиэрэ-туома ыытыллыбыт. Бу омуктар сирдэрин кэлии үрүҥ дьон 19-с үйэ ортотугар былдьаабыттара. Сирдэрин төннөрөөрү 7 сыл тухары 200 ыал Уэйв-Хилл томторго мустан турууласпыттара. Бу түбэлтэ дьайыытынан 1976 сыллаахха Австралия түмэнэ төрүт омуктар тустарынан сокуон ылыммыта, сиргэ бырааптарын бигэргэппитэ. Билигин бу күн сылын ахсын бэлиэтэнэр.
• 1989 — Дьокуускайга мэдиссиинэ киинин тутар туһунан Саха АССР миниистирдэрин сэбиэтин уурааҕа тахсыбыт. Уураахха "Фарус", "Поленски уонна Золнер" хампаанньалар уонна Австрия "Кредитанштальт" баана ахтыллаллар. Тутуу хантараагын сыаната 895 мөл. Австрия шиллинигэр тэҥнэһэрэ ыйыллар.
• 1994 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнин уурааҕынан "Өлүөнэ туруук хайалара" айылҕа паарката тэриллибит.
• 1997 — Томмокко тимир суол кэлбит.
• 2009 — Дьамайка сүүрүүгэ Усейн Болт Берлиҥҥэ буолбут Чэпчэки атлетикаҕа аан дойду чөмпүйэнээтигэр 100 миэтэрэни 9:58 куоһаран аан дойду рекордун олохтообут.
• 2017 — Аан дойдуга ртуть туттуллуутун аҕыйатар сыаллаах Минамата конвенцията күүһүгэр киирбит.

Төрөөбүттэр

• 1936 — Ньурба Чаппандатыгар Павел Стасов — Саха АССР-га спортивнай ох сааннан ытыыны киллэрбит уонна сайыннарбыт киһи.
• 1949 — Юрий Шейкин — аҕыйах ахсааннаах омуктар муусукаларын үөрэтэр чинчийээччи. АГИКИ преподавателэ.
• 1975 — Анна Данилова — фольклорист учуонай, филология билимин хандьыдаата.

Өлбүттэр

• 1977 — Элвис Пресли — аатырбыт ырыаһыт, музыка суруйааччы.
• 1981 — Томмокко Виктор Захаров (07.02.1901 төр.) — Эмэлдьээктээҕи сүлүүдэлээх сири арыйбыт киһи. Амматтан төрүттээх дьон дьиэ кэргэнигэр Чекунда диэн билигин Хабаровскай кыраайга киирэр сиргэ төрөөбүтэ.
• 2006 — Анастасия Варламова (23.03.1948 төр.) — саха биллиилээх ырыаһыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа.