1896

1896 сыл.

Туох буолбута

• Кулун тутар 1 — Анри Беккерель атомнар радиациялаах үрэллиилэрин арыйбыт.

• Муус устар 6 — былыргы Олимпиаданы Рим ыраахтааҕыта Феодосий I боппута 1500 сыл буолан баран Афина куоракка бастакы аныгы Олимпиада оонньуулара аһыллыбыттар.
• Муус устар 8 — Грецияҕа аныгы кэм I Сайыҥҥы Олимпия онньуулара саҕаламмыттар.
• Муус устар 15 — Афины куоракка Грецияҕа аныгы кэм Бастакы Олимпиада оонньууларын сабыллыыта буолбут.

• Ыам ыйын 11 — Томскайдааҕы технологическай институт олохтоммут (билигин Томскайдааҕы политехническэй университет).
• Ыам ыйын 30
  • Москубаҕа Ходынка хонуутугар Николай II хоруона кэтиитигэр анаммыт күүлэй кэмигэр 1300-тэн тахса киһи (былаастар ааҕыыларынан 1389, оттон атыттар сыанабылларынан 4 тыһыынчаҕа тиийэр киһи) ыгыллан уонна тэпсиллэн өлбүт.
  • Нью-Йорк куоратыгар устуоруйаҕа бастакы массыына саахала буолбут. Массыына уонна бэлисипиэт харсыспыттарыгар бэлисипиэттээх киһи атаҕын тоһуппут.

Сайын

• Бэс ыйын 2 — Улуу Британияҕа Италияттан төрүттээх Гульельмо Маркони араадьыйаҕа патент ылаары сайаапка түһэрбит.
• Бэс ыйын 2 — Боотур Уус улууһугар өр кэмҥэ көскө олорон саха тылын кырамаатыкатын чинчийбит Сергей Ястремскай (1857—1931) босхолонон Иркутскайга, онтон салгыы Одессаҕа көһөн барбыт. Бу Харьков дэбэрээнин уола 1886 с. Саха сиригэр көскө ыытыллыан иннинэ ,устудьуоннуу сылдьан өрөбөлүүссүйэни бэлэмниир үлэҕэ кытынна диэн буруйданан 9 сыл хаатыргаҕа сылдьыбыта. Саха сиригэр уон сыл олорбута.
• Бэс ыйын 3 — Москубаҕа Кытай уонна Арассыыйа импиэрийэтин бырабыыталыстыбалара кистэлэҥ дуогабар түһэрсибиттэр. Ол дуогабарынан Арассыыйа Кытайы Япония сэриилээтэҕинэ көмүскүөх буолбут уонна КВЖД диэн ааттаммыт тимир суолу Манчжурияҕа тутар быраабы ылбыт.
• Бэс ыйын 4 — Генри Форд Ford Quadricycle диэн бастакы бензининэн барар массыынатын оҥорон бүппүт уонна тургутан көрбүт.

• Бэс ыйын 15 — Япония устуоруйатыгар ордук улахан цунами 22 000 тахса киһи олоҕун быспыт.

• Атырдьах ыйын 16 — Канаада арҕаа өттүгэр Клондайк диэн үрэххэ кыһыл көмүс көстүбүт. Элбэх айымньыга, ол иһигэр Джек Лондон кинигэлэригэр ахтыллар «Көмүс үлүскэнэ» саҕаламмыт — сүүс тыһыынча киһи байар абылаҥар ылларан көмүс көрдүү аттаммыт. Бу күн билигин да Доусон куоратыгар киэҥник бэлиэтэнэр.

• Атырдьах ыйын 27 — Англия-Занзибар сэриитэ: устуоруйаҕа саамай кылгас 38-тан 45 мүнүүтэҕэ дылы эрэ уһуннаах сэрии буолбут. Англичаннар Занзибар саҥа султанын сөбүлээбэккэ кини дыбарыаһын хараабыллартан ытыалаабыттар уонна түргэнник бэриннэрбиттэр.

Күһүн

• Алтынньы 30 — Иркутскайдааҕы генерал-губернатор Александр Горемыкин уонна урбаанньыт Николай Глотов Өлүөнэ өрүһүгэр борокуоттары сырытыннарар туһунан бастакы самалык дуогабарга илии баттаабыттар. Бу сөбүлэһии быһыытынан 1897 сыллааҕы навигацияҕа Уус Куттан Саха сиригэр таһаҕас уонна дьон таһыытыгар хааһынаттан төлөбүр 50 737 солк. 50 харч. тахсыа суохтаах эбит.

Төрөөбүттэр

• Субурусскай Николай Дмитриевич (1896 - 1950), сэбиэт диэйэтэлэ, гражданскай сэрии кыттыылааҕа
• Ыам ыйын 18 — Скрябин Адам Васильевич (18.05.1896—1938) — саха бастакы хормейстера.
• Ыам ыйын 30 — Адам Скрябин (1938 с. өлб.) — саха бастакы мелодиһа, музыка диэйэтэлэ, хормейстер. Саха бастакы хуорун уонна хомус ансаамбылын тэрийбитин таһынан Саха национальнай ротатыгар духовой оркестр тэрийбитэ.

• Алтынньы 14 — Константинов Роман Иннокентьевич (14.10.1896—1994) — Саха Сириттэн бастакы Социалистическай Үлэ Геройа.
• Ахсынньы 1 — Георгий Жуков — Аҕа дойду Улуу сэриитин кэминээҕи сэбиэскэй полководец, түөрт төгүллээх Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа.
• Ахсынньы 21 — Гоголев Степан Филиппович - саха бастакы революционердарыттан биирдэстэрэ, бөдөҥ советскай салайааччы.
• Ахсынньы 28 — Васильев Степан Васильевич (1896 - 1943), политик, ил диэйэтэлэ.

Өлбүттэр

• Ахсынньы 10 — Альфред Нобель — Швеция учуонайа, инженера, сэрии сэбин оҥорооччута. Динамиты айбытынан уонна Нобель бириэмийэтин олохтообутунан киэҥник биллэр.