Атырдьах ыйын 17

Атырдьах ыйын 17 диэн Григориан халандаарыгар сыл 229-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 230-c күнэ). Сыл бүтүө 136 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Аргентина Аргентина — Генерал Хосе де Сан-Мартин күнэ. Бу киһи Аргентинаны, Чиилини уонна Перуну босхолообута
• Габон Габон — Тутулуга суох буолуу күнэ (Францияттан, 1960)
• Боливия Боливия — Дуоҕа күнэ
• Индонезия Индонезия — Тутулуга суох буолуу күнэ (Японияттан, 1945)
• Колумбия Колумбия — Инженер күнэ
• Словения Словения — Прекмурье словеннара ийэ омугу кытта хат холбоспут күннэрэ
• Ямайка Ямайка — Маркус Гарви күнэ. 2012 сыллаахтан Ямайкаттан төрүттээх панафриканист, хара националист Маркус Гарви төрөөбүт күнүгэр (1887-1940) бэлиэтэнэр

• Арассыыйа Арассыыйа — Салабаар күнэ

Түбэлтэлэр

• 1502 — Христофор Колумб Гондурас сирин Испания бас билиитинэн биллэрбит.
• 1771 — Англия учуонайа Джозеф Пристли фотосинтез көстүүтүн арыйбыт. Умайыы эбэтэр тыыныы түмүгэр буомурбут салгын күөх үүнээйи дьайыытынан төттөрү тыынарга табыгастаах буоларын бэлиэтии көрбүт.
• 1899 — Саха уобалаһын статистикаҕа кэмитиэтэ «Громов» диэн ааттаах А.И. Громова борохуотунан Иркутскайга 200-чэ экспонааты ыыппыт. Экспонааттар эһиил буолуохтаах Парижтааҕы Аан дойду быыстапкатыгар анаммыттар.
• 1903 — Джозеф Пулитцер суруналыыстарга Пулитцер бириэмийэтин олохтообут.
• 1908 — «Фантасмагория» диэн бастакы ойуулук Парижка көрдөрүллүбүт.
• 1913 — Онтарио штатын (Канаада) үөрэхтээһин департаамена француз тылынан үөрэтиини боппут.
• 1914 — Аан дойду бастакы сэриитэ: Сталлупонен кыргыһыыта — Пруссияҕа Сталлупонен (билигин Нестеров диэн ааттаах) куорат анныгар генерал Герман фон Франсуа хамаандалаах ньиэмэс аармыйата Пауль фон Ренненкампф хамаандалаах нуучча аармыйатын кыайбыт. Бу улахан суолтата суох эрээри, сэрии илиҥҥи фронугар бастакы кыргыһыы этэ.
• 1918 — Бассабыыктар баһылыктарыттан биирдэстэрэ Моисей Урицкайы өлөрбүттэр.
• 1934 — ССРС суруйааччыларын Бүтүн сойуустааҕы бастакы сийиэстэрэ буолбут. Былатыан Ойуунускай бырабылыанньа чилиэнинэн талыллыбыт.
• 1945 — Аан дойду иккис сэриитэ бүтүүтүгэр Индонезия тутулуга суоҕун биллэрбит. Бу дойдуну үйэ кэриҥэ баһылаан олорбут Нидерланды ону билиммэтэх, инньэ гынан 4 сыллаах босхолонуу сэриитэ саҕаламмыт.
• 1955 сыллаахха саха буруйа суох репрессияламмыт элбэх дьонун ааттарын сырдыкка таһаарбыт учуонай Ираида Клиорина толору реабилитацияламмыт. Кини бэйэтэ уонтан тахса сыл лааҕырга, ол кэнниттэн көскө олорбута.
• 1977 — «Арктика» сэбиэскэй атомнай ледокол Хотугу полюска тиийбит.
• 1998 — Сергей Кириенко салайар РФ бырабыыталыстыбата дефолт (ол аата иэһин кэмигэр төлүүр кыаҕа суоҕун туһунан) биллэрбит уонна солкуобай куурсун өйүүр бэлиитикэтин тохтоппут. Арассыыйа саамай дириҥ кириисистэриттэн биирдэстэрэ саҕаламмыт. Бу төрүөтүнэн аһара улахан бүддьүөт ороскуота (Госдума сарбыйартан аккаастаммытын түмүгэр) уонна аан дойдуга ньиэп сыаната түһүүтэ, Азияҕа 1997 сыллааҕы кириисис буолбуттар.
• 1999 — Туурсуйаҕа Измит диэн сиргэ сир хамсааһына буолбут, 17 тыһыынча киһи өлбүт.
• 2009 — Хакасияҕа Саян-Шушенскай быһыкка саахал буолбут, 75 киһи өлбүт.
• 2016 — Атырдьах ыйын 17-21 күннэригэр IV Дьокуускайдааҕы аан дойдутааҕы киинэ бэстибээлэ буолбут. 12 дойдуттан 60 киинэ кыттыбыт. Үс Саха сиригэр уһуллубут киинэ кыайыылаах буолбут: "Мой убийца" (Костас Марсан), "Феррум" (Прокопий Бурцев), "24 снега" (Михаил Барынин).

Төрөөбүттэр

• 1938 — Иван Негенбля, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх диэйэтэлэ, устуоруйа билимин хандьыдаата, публицист.
• 1942 — Муслим Магомаев (2008 өлб.), ССРС, Азербайджан уонна Арассыыйа ырыаһыта, ССРС норуодунай артыыһа.

Өлбүттэр

• 1972 — Байкаалга тыыта түҥнэстэн Александр Вампилов (1937 төр.), драматург. Аҕатын — бүрээт учууталын — панмонголизмҥа буруйдаан 1938 сыллаахха суутунан ытан өлөрбүттэрэ.