1972

1972 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 11 — Илин Пакистан аатын Бангладеш диэҥҥэ уларыппыт.

Олунньу

• Олунньу 21 — Сэбиэскэй «Луна-20» космос хараабыла Ыйга түспүт.

Муус устар

• Муус устар 10
  • Бактериялаах сэрии сэбин бобуу туһунан аан дойдутааҕы Конвенцияҕа илии баттаммыт.
  • Кытайга Шаньдун провинциятыгар тутуу кэмигэр алҕас бамбуукка суруллубут кинигэлэри былыргы көмүүттэн булбуттар, ол кинигэлэр истэригэр Сунь-Цзы «Сэрии ускуустубата» уонна сүтэ сылдьыбыт Сунь Бин байыаннай тарактаата бааллара.
• Муус устар 19 — Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреаттарынан ырыаһыт Анегина Ильина уонна үҥкүүһүт Геннадий Баишев буолбуттар.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 4 — 1971 сыллаахха Канаадаҕа олохтоммут «Долгуну көтөҕүмэ» экология кэмитиэтэ аатын «Гринпис пуондата» диэҥҥэ уларыппыт.
• Ыам ыйын 14 — Литваҕа Каунас куоракка Роман Каланта диэн эдэр киһи дойдутун оккупациялааһыны утаран бэйэтин уматыммыт.
• Ыам ыйын 15 — Москубаҕа аан бастаан Николай Якутскай "Көмүстээх үрүйэ" сэһэнинэн уһуллубут "Тайна предков" уус-уран киинэ көстүбүт. Сценарийын 1966 сыллаахха Лев Габышев суруйбута, онтун Таджикфильмҥа үлэлиир артыыска уонна режиссерга Марат Арыповка көрдөрбүтэ, киинэни устуу үлэтэ 1969 сыллаахтан саҕаламмыта. Сүрүн оруоллары саха артыыстара оонньообуттара.
• Ыам ыйын 15 — Рюкю арыылара Японияҕа төннөрүллүбүттэр, 1945 сыллаахха АХШ ылбыта.
• Ыам ыйын 22 — Ричард Никсон Москубаҕа тиийбит. ССРС-ка сылдьыбыт АХШ иккис бэрэсидьиэнэ буолбут.
• Ыам ыйын 26 — ССРС уонна АХШ баллистическай ракетаттан хаххалыыр сэрии сэбин (ПРО) хааччахтыыр туһунан дуогабар түһэрсэллэр.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 4 — Бэйиэт Иосиф Бродскай ССРС-тан эмиграциялыырга күһэллибит. АХШ-ка тиийэн ааҥыл тылын баһылаабыта, университеттарга нуучча литэрэтиирэтин кууруһун сүүрбэттэн тахса сыл аахпыта, ааҥыллыы суруйбут эсселара хоһооннорунааҕар кырата суохтук аан дойдуга биллибиттэрэ, литэрэтиирэ бириэмийэтигэр тиксибиттэрэ. Ааҥыллыы суруйбут хоһоонноро уонна хоһооннорун тылбааһа "ааҥыл просодиятын кэҥэттилэр, маны соҕотох киһи оҥорбута суох, холобур Набоков сатаабатаҕа" диэн кириитиктэр билинэллэр. 1987 сыллаахха литэрэтиирэҕэ Нобель бириэмийэтин ылбыта. 1996 сыллахха 56 сааһыгар сүрэҕинэн өлбүтэ.

• Бэс ыйын 20 — ССКП КК уонна ССРС Миниистирдэрин сэбиэтэ "Ыччат бүттүүнэ орто үөрэхтэниитигэр көһүү түмүктэниитин уонна орто оскуола салгыы сайдыытын туһунан" уураах таһаарбыттар («О завершении перехода ко всеобщему среднему образованию молодёжи и дальнейшем развитии общеобразовательной школы»). Булгуччулаах орто үөрэххэ көһүүгэ уонна оскуоланы бары өттүнэн хааччыйыыга олук буолбут докумуон.

От ыйа

• От ыйын 8 — АХШ бэрэсидьиэнэ Никсон ССРС Америкаттан 3 сыл иһигэр 750 мөлүөйүөн дуолларга бурдук атыылаһыа диэн биллэрбит.
• От ыйын 11 — Саахымакка аан дойду чөмпүйүөнэ Борис Спасскай уонна ол титулу былдьаһааччы Бобби Фишер ыккардыларыгар матч бастакы онньуута саҕаламмыт.
• От ыйын 30 — Красноярскайдааҕы ГЭС үлэтин саҕалаабыт.

Атырдьах ыйа

• Атырдьах ыйын 11 — Вьетнам сэриитэ бүтүүтүн саҕана АХШ аармыйатын бүтэһик чаастара Соҕуруу Вьетнамтан барбыттар.
• Атырдьах ыйын 14 — Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтин уурааҕынан Дьокуускайга Өрөспүүбүлүкэтээҕи физико-математическай оскуола (РФМШ) тэриллибит, билигин — Өрөспүүбүлүкэтээҕи лицей.
• Атырдьах ыйын 31 — Арҕаа Германия Мюнхеныгар Олимпийскай оонньууларга Дмитрий Коркин иитиллээччитэ Роман Дмитриев көҥүл тустууга кыһыл көмүс мэтээли ылбыт.

Балаҕан ыйа

• Балаҕан ыйын 6 — Мюнхеҥҥэ арааб террористарын илиититтэн 9 Израиль олимпиеһа уонна ньиэмэс полицейскайа өлбүттэр. Өссө икки киһи бастакы саба түһүү кэмигэр бу иннинэ өлөрүллүбүттэр.
• Балаҕан ыйын 14 — Риим паапата Павел VI католик аҕабыыттар оройдорун хорунан тонзура оҥостор үгэстэрин тохтоппут. Бу үгэс V-с үйэттэн ыла булгуччулаах этэ.

Сэтинньи

• Сэтинньи 8 — АХШ-ка Home Box Office (HBO) төлөбүрдээх тэлэбиидэнньэ ситимэ баар буолбут.

Ахсынньы

• Ахсынньы 11 — Ыйга сылдьыбыт киһилээх хараабыллартан бүтэһигэ Аполлон-17 Ый ньууругар олорбут.
• Ахсынньы 17 — ССРС 50 сыла туолуутун бэлиэтээн Норуоттар Доҕордоһууларын уордьана олохтоммут. Бу уордьанынан Саха судаарыстыбаннай университета (билигин ХИФУ) наҕараадаламмыта. 1994 сыллаахха Доҕордоһуу уордьанынан солбуллубут.

Төрөөбүттэр

• Тохсунньу 22 — Николаев Айсен Сергеевич, саха политига, 2012 сылтан Дьокуускай куорат администрациятын баһылыга.
• Ыам ыйын 23 — Найк Борзов, рок-музыкант, бэйиэт, ырыаһыт, ырыалар ааптардара.

• Алтынньы 17 — Эминем — АХШ рэпера, артыыс уонна продюсер. «Грэмми» бириэмийэ 11 төгүллээх хаһаайына.
• Ахсынньы 23 сыллаахха Кириэс Халдьаайыга (Томпо) Сергей Баланов — саха тыйаатырын уонна киинэтин артыыһа.

Өлбүттэр

• Харитонов Иона Матвеевич — Саахардаах (1889 - 1972), олҥхоһут.
• Тохсунньу 13 — Харитонов Лука Никифорович (1901 - 1972), филология доктора, профессор

• Ыам ыйын 6 — Виктор Драгунскай (1913 төр.), оҕо сэбиэскэй суруйааччыта.

• Атырдьах ыйын 17 — Байкаалга тыыта түҥнэстэн Александр Вампилов (1937 төр.), драматург. Аҕатын — бүрээт учууталын — панмонголизмҥа буруйдаан 1938 сыллаахха суутунан ытан өлөрбүттэрэ.