Кулун тутар 6
Тас көрүҥэ
Кулун тутар 6 диэн Григориан халандаарыгар сыл 65-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 66-c күнэ). Сыл бүтүө 300 күн баар.
Бэлиэ күннэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Европа — Европаҕа сиэрдээх дьон күнэ. Бу күн сэриилэр кэмнэригэр уонна тоталитаризм бүрүүкээн турбут кэмигэр атын дьону быыһыыр үлэнэн дьарыктаммыт дьону ахталлар
- Норфолк арыы — Олохтонуу күнэ (1788 сыл). Бу Австралияттан арҕаа сытар дьоҕус арыы. Австралия бэйэтин салайынар соҕотох тас сирэ, Австралия генерал-күбүрүнээтэрэ икки сылга биирдэ аныыр администратора салайар, сокуон ылынар ассамблеялаах, Үрдүкү Сууттаах
- Гана — Тутулуга суох буолуу күнэ (Британияттан, 1957 сыллаахха)
Түбэлтэлэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Б.э.и. 12 сыл — Рим импэрээтэрин Авгуһу Улуу Понтифик диэн ааттаабыттар.
- 632 — Ислаамы олохтооччу Муһаммед тиһэх арахсар тылын эппит (хутба, хутбатуль вада).
- 1454 — Отут сыллаах сэрии: Пруссия Конфедерациятын дэлэгээттэрэ Польша хоруолугар Казимир IV бирисээгэ биэрбиттэр, кини Тевтон рыцардарын утары охсуһууну салайар.
- 1521 — Фернан Магеллан хараабыла Гуамҥа тиксибит.
- 1640 (уруккуннан олунньу 25) — Стольниктар Петр Головин уонна Матвей Глебов уонна дьяк Е. Филатов Парфен Ходыревка Дьокуускай остуруогун атамаан Осип Галкиҥҥа биэрэр туһунан "память" (бирикээс) суруйбуттар. Бирикээскэ тэргэннэр, аманааттар, приход-ороскуот кинигэлэрэ, харчы уонна хаһаас, сулууспалаахтар испииһэктэрэ ахтыллар[1].
- 1665 — Лондоҥҥа Хоруол билимин уопсастыбатыгар «Хоруол уопсастыбатын бөлөһүөпүйэҕэ үлэлэрэ» сурунаал бастакы нүөмэрин кытта билиһиннэрбиттэр. Бу аан дойдуга саамай кырдьаҕас билим сурунаала.
- 1868 — Дмитрий Менделеев Россия химия уопсастыбатыгар Периодтаах таабылын бастакы барылын көрдөрбүт.
- 1882 — Серб хоруоллуга сөргүтүллүбүт.
- 1899 — Bayer хампаанньа «Аспирин» диэн эргиэн мааркатын регистрациялаабыт.
- 1913
- Ургааҕа Монголияҕа бастакы хаһыат тахсыбыт. Аата — «Новое зерцало».
- Арассыыйа импиэрийэтигэр ыраахтааҕы Романовтар дьиэлэрин 300 сыла.
- Санкт-Петербург Казанскай собуоругар 300 сылы бэлиэтээһин кэмигэр анньыһыыга 34 киһи өлбүт.
- 1917 — Финляндия автономията сөргүтүллүбүтүн туһунан Манифест тахсыбыт.
- 1922 — Нестор Каландаришвили уонна кини штабын дьоно Табаҕа уонна Төхтүр икки ардыларыгар тоһуурга түбэһэн өлбүттэр. Сарсыарда 5 чааска Каландаришвили Төхтүртэн арахпыт, онтон 9 чааска Дьокуускайга Табаҕаттан илдьит киһи кэлэн быһылаан туһунан биллэрбит. Табаҕаттан 8 биэрэстэлээх сиргэ өрүс тас үөһүн (протока) икки кытылыгар оҥоһуллубут тоһуурга 100 кэриҥэ киһилээх, 100-чэ сыарҕалаах эшелон түбэспит. Быыһаммыт дьон сабаҕалааһыннарынан үрүҥнэр ахсааннара 300-тэн тахса үһү.
- 1933 — Улуу депрессия: АХШ бэрэсидьиэнэ Франклин Д. Рузвельт «баан уоппускатын» биллэрэн, АХШ бааннарын барыларын сабан кэбиспит, үп хамсааһынан тохтоппут.
- 1951 — Тымныы сэрии: АХШ-ка Этель уонна Юлиус Розенбергтары сууттааһын саҕаламмыт.
- 1953 — Георгий Маленков Иосиф Сталин оннугар Сэбиэскэй Сойуус Хомуньуус баартыйатын бастакы сэкиритээринэн буолбут.
- 1957 — Гана Сахаараттан соҕуруу сытар Африка сирдэригэр Британияттан тутулуга суох бастакы дойду буолбут.
- 1975 — пассажирдары таһар Як-42 сөмүлүөт бастакы көтүүтэ.
- 1990 — ССРС дьокутааттарын сийиэһэ бас билии бары көрүҥүн билиммит (бу иннинэ дойдуга чааһынай бас билии суоҕа). Ол эрээри сири бас билии уруккутун курдук судаарыстыбаҕа хаалбыт.
Төрөөбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1475 — Микеландьело, Италия уруhуйдьута, скульптора, архитектора, бэйиэтэ уонна инженера.
- 1929 — Сунтаар Хаҥалаһыгар Уйбаан Нуолур (19.01.1999 өлб.) — бэйиэт, суруйааччы, учуутал.
- 1931 — Ньурба улууһугар Валерий Кочнев — Саха өрөспүүбүлүкэтигэр спорт уонна физкультура хамсааһынын устуоруйатын, итиэннэ саха төрүт оонньууларын чинчийбит учуонай, ХИФУ преподавателэ, педагогика билимин дуоктара, профессор.
- 1941 — Хомус Уйбаан — Хомус Аан дойдутааҕы тэрилтэтин генеральнай сэкирэтээрэ, РФ уонна CӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, ССРС НА СС үтүөлээх бэтэрээнэ, ХИФУ профессора, филология билимин дуоктара.
- 1980 — Георгий Балакшин — Европа, Арассыыйа боксаҕа хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ, XXIX Олимпийскай оонньууларга (Пекин, 1980) боруонса мэтээллээх боксёр, международнай кылаастаах спорт маастара, спорт үтүөлээх маастара.
Өлбүттэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- 1956 — Дьуон Дьаҥылы (27.02.1914 төр.) — бэйиэт уонна тылбаасчыт, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа,
- 1985 — Дмитрий Красильников (25.12.1920 төр.) — физик-учуонай.
- 2001 — Бүөтүр Тобуруокап (25.10.1917 төр.), Саха народнай бэйиэтэ, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.
|
- ↑ РГАДА. Фонд 117. Якутская приказная изба. Стб.115?