Алтынньы 20

Алтынньы 20 диэн Григориан халандаарыгар сыл 293-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 294-c күнэ). Сыл бүтүө 72 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Саха Өрөспүүбүлүкэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтэ — Ийэ күнэ. СӨ бэрэсидьиэнин Ыйааҕынан 1993 сыл балаҕан ыйын 2 к. олохтоммута. Алтынньы үһүс баскыһыанньатыгар бэлиэтэнэр (сылыттан көрөн алтынньы 15—21 күннэриттэн биирдэстэригэр түбэһэр)
• Арассыыйа Арассыыйа — Аҕа күнэ (алтынньы үһүс өрөбүлүгэр 2021 сылтан бэлиэтэнэр)
• Дойдулар ардыларынааҕы Авиадиспетчер күнэ
• Дойдулар ардыларынааҕы Повар күнэ
• Аан дойдутааҕы Остеопороз утары охсуһуу күнэ
• Арассыыйа Арассыыйа — Байыаннай связист күнэ
• Вьетнам Вьетнам — Вьетнам дьахтарын күнэ
• Гуатемала Гуатемала — Өрөбөлүүссүйэ күнэ. 1944 сыллаахха саҕаламмыт 10 сыллаах демокрааттыы кэми ахталлар.
• Кения Кения — Дьоруойдар күннэрэ. Кения тутулуга суох буолуутугар кылааттарын киллэрбит дьону ахталлар
• Чехия Чехия — Мас олордуу күнэ

Түбэлтэлэр

• 1714 — Арассыыйаҕа ыраахтааҕы Бүөтүр I Санкт-Петербургтан атын сирдэргэ таас дьиэ тутуутун боппут. Бу дьаһал саҥа куораты түргэнник тутарга туһуламмыта.
• 1818 — АХШ уонна Улуу Британия кыраныысса туһунан конвенция түһэрсибиттэр. Канаада уонна АХШ ыккардыларынааҕы кыраныысса сүрүннээн 49-с кэтирээһининэн ааспыт.
• 1929 — Сэбиэскэй Сойууска ВКП(б) киин кэмитиэтэ кэлимсэ коллективизация бэлиитикэтин биллэрбит. Ас-үөл оҥорон таһаарыытын чэпчэтэр туһугар тыа сиригэр чааһынай хаһаайыстыбалары холбоон холкуостары уонна сопхуостары тэрийэн саҕалаабыттар. Маҥнай утаа коллективизация утарсыыны көрсүбүт, ас-үөл оҥоруута аччаан 1932-1933 сыллардаахха хоргуйуу тахса сылдьыбыт. Кэлин тыа хаһаайыстыбатын көрдөрүүлэрэ үрдээбиттэр. Социализм систиэмэтэ ыһыллыбытын кэннэ Илин Европа дойдулара деколлективизацияны ыыппыттара, сири чааһынай бас билиигэ төннөрбүттэрэ.
• 1930 — Арҕаа Сибиир кыраайын састаабыгар Хакас автономнай уобалаһа тэриллибит.
• 1932 — Уһук Илин кыраайын састаабыгар Сахалин уобалаһа тэриллибит. Ол саҕана уобалас Сахалин арыытын хотугу аҥаарын эрэ ылара, арыы соҕуруу аҥаарын Дьоппуон бас билэрэ.
• 1938 — ССРС Үрдүкү Сэбиэтин Ыйааҕынан Уһук Илин кыраайын икки кыраайга араарыы түмүгэр Хабаровскай кыраай уонна Приморскай кыраай тэриллибиттэр.
• 1944 — Иккис аан дойду сэриитэ: Сэбиэскэй аармыйа уонна Югославия бартыһааннара Белград куораты босхолообуттар.
• 1959 — Орто уонна кылгас лиинийэлэргэ туттуллар пассажирдары таһар турбиналаах көтөр аал «Ан-24» бастакытын көппүт. 1962-1979 сылларга уопсайа 1200 маннык көтөр аал оҥоһуллубута.
• 1962 — Гималай хайаларыгар кыраныысса мөккүөрүттэн сылтаан Кытай Ииндийэҕэ саба түспүт, биир ыйдаах Кытай-Ииндийэ сэриитэ саҕаламмыт. Үрдүк хайалардаах, хаҕыс килиимэттээх сиргэ буолбут кыргыһыыларга Кытай кыайбыт.
• 1973 — 14 сыл тутуллубут Сиднейдааҕы опера тыйаатырын Елизавета II ыраахтааҕы арыйбыт.
• 1993 — СӨ бэрэсидьиэнин 596№ ыйааҕынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин биэнсийэҕэ сулууспатын департаамена тэриллибит.
• 2005 — СӨ бырабыыталыстыбатын 562№ уурааҕынан «СӨ тырааныспарын комплекса 2005—2010 сылларга сайдыыта уонна 2015 сылга дылы сүрүн туһаайыылара» диэн судаарыстыбаннай тустаах бырагыраама ылыныллыбыт.
• 2003 — "Слоун Улуу Эркинэ" диэн миллиард сырдык сыла усталаах галактикалар бөлөхтөрүн булбуттар. Билиҥҥи кэмҥэ бу Куйаарга ордук улахан структура.
• 2007 — Москуба куоракка Саха сирин уопсастыбаннаһын долгуппут сидьиҥ быһыы тахсыбыт — Саха сириттэн сылдьар шахматист Сергей Николаевы скинхедтар өлөрбүттэр.
• 2011 — Ливияҕа гражданскай сэрии: өрө турааччылар Ливия диктаатарын Муаммар Каддафины туппуттар уонна сотору кэминэн өлөрбүттэр, манан Ливия бастакы гражданскай сэриитэ түмүктэммитэ.

Төрөөбүттэр

• 1927 — Астрахань уобалаһыгар Римма Тазлова — мэдиссиинэ дуоктара, профессор, СӨ Үтүөлээх бырааһа, өр сылларга СГУ мэдиссиинэ салаатын устудьуоннарыгар психиатрия куурсун үөрэппитэ.
• 1934 — Егор Федоров (09.10.1987 өлб.) — саха прозатын биир тутаах чинчийээччитэ, филология билимин хандьыдаата.
• 1936 — Чурапчы улууһун Чакыр нэһилиэгэр Дмитрий Миронов — 1994-2014 сылларга СӨ Конституция Суутун бэрэстээтэлэ, юриспруденция дуоктара, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык киһитэ (2011).
• 1945 — Борис Неустроев — Мандар Уус — аатырбыт тимир ууһа, СӨ народнай маастара, хомусчут, бөлүһүөк, спортсмен, Таатта улууһун Ытык олохтооҕо.
• 1959 — Владимир Степанов — «Кыым» хаһыат сүрүн эрэдээктэринэн үлэлии сылдьыбыт суруналыыс, "Ситим" медиа-холдинг солбуйааччы дириэктэрэ.
• 1967 — Дмитрий Махаров — 2007—2012 сыллардаахха Бүлүү улууһун баһылыга.

Өлбүттэр

• 1942 — Алексей Бояров — Саха АССР үөрэх, доруобуйа харыстабылын уонна социальнай хааччыйыы наркома, Манчаары аатынан культурнай-сырдатар уопсастыба бэрэстээтэлэ, Саха суругун-бичигин сүбэтин сэкирэтээрэ.
• 1957 — Пётр Староватов — кыраайы үөрэтээччи, учуутал, Үлэ Дьоруойа, Саха сиригэр алмаас хостонуон сөбүн аан бастаан туруорсубут киһи.
• 2002 — Семен Атласов (17.06.1938 төр.) — Саха сиригэр сүөһү иитиитин чинчийээччи, устуоруйа билимин хандьыдаата.
• 2005 — Тимофей Степанов — саха живописеһа, саха норуодунай худуоһунньуга, реставратор, Арассыыйа худуоһунньуктарын Сойууһун чилиэнэ.