Бэс ыйын 7

Бэс ыйын 7 диэн Григориан халандаарыгар сыл 158-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 159-c күнэ). Сыл бүтүө 207 күн баар.

Бэлиэ күннэр

ХНТ ХНТ: Ас-үөл куттала суох буолуутун күнэ. ХНТ быһаарыытынан 2018 сылтан бэлиэтэнэр.

• Арассыыйа Арассыыйа — Краудфандинг күнэ
• Аргентина Аргентина — Суруналыыс күнэ
• Дания Дания — Йоахим принц күнэ
• Испания Испания — Өрөспүүбүлүкэ күнэ
• Кыргыстаан Кыргыстаан — Үп-харчы уонна экэниэмикэ үлэһиттэрин күнэ
• Мальта Мальта — Сетте Джуньо (ит. Sette Giugno, бэс ыйын сэттиһэ). Мальтаҕа 1919 сыллаахха олохтоохтор Британияны утары уулуссаҕа тахсыбыттарын аармыйа ытыалаабыт, 4 киһи өлбүт. Арыы XVIII үйэҕэ диэри Италия бас билиитэ этэ
• Норвегия Норвегия — Тутулуга суох буолуу күнэ (Швецияттан 1905 сыллаахха)
• Перу Перу — Дуоҕа күнэ
• Гавайи Гавайи — Камелих таҥара күнэ
• Словакия Словакия — Словак норуотун меморандума ылыныллыбыт күнэ

Түбэлтэлэр

• 1099 — Бастакы кириэстээх бохуот кэмигэр Иерусалимы төгүрүктээбиттэр.
• 1494 — Испания уонна Португалия Тордесильяс дуогабарын түһэрсэн аан дойдуну барытын икки аҥы үллэстибиттэр. Испания арҕааҥы эҥэлэйи (полушариены) ылбыт, онтон Португалия — илиҥҥини.
• 1726 — Мартын Шпанберг диэн Витус Беринг киһитэ 200 киһилээх Дьокуускайтан ыраах айаҥҥа туруммут. Кини хоту барыахтаах таһаҕаһы Охуоскайга илдьибит. Беринг бэйэтэ уонна Алексей Чириков онооҥҥо-манааҥҥа дылы Дьокуускайга хаалбыттар.
• 1775 — Холбоһуктаах Холуонньалар (United Colonies) ааттара Холбоһуктаах Штааттар (United States) диэҥҥэ уларыйбыт.
• 1816 — 2-с раангалаах капитан Михаил Миницкэй Саха уобалаһын салайааччыта буолбут. 1821 сыл алтынньы 21 күнүгэр диэри бу дуоһунаска олорбута.
• 1837 — Хапкааска Адлеры ылыы кэмигэр Александр Бестужев-Марлинскай өлбүт. Бу киһи Дьокуускайга көскө кэлэн түөрт сыл олорбута, онтон ыраахтааҕыттан көрдөһөн Хапкаас сэриитигэр көннөрү саллаатынан барбыта. Эдэр сылдьан Пушкинныын суруйсара, кини айар үлэтэ (омуннаах романтикалаах сэһэннэр) оччотооҕу литэрэтиирэҕэ да, кэлин тахсыбыт айымньыларга да дьайбыта.
• 1903 — Берлиҥҥэ француз учуонайа Пьер Кюри саҥа химия элэмиэнин — полонийы — арыйбытын туһунан кэпсээбит.
• 1921 — Москубаҕа Наркомнац кэллиэгийэтэ иккистээн Саха сирин автономиятын боппуруоһун көрбүт (бастакы көрүү ыам ыйын 16 буолбута), уонна автономияҕа сөбүлэһэр урукку быһаарыытын бигэргэппит.
• 1923 — Охуоскайга кыһылларга бэринимээри бэйэтин ытыммыт генерал Ракитин өлбүт. Кини Гражданскай сэриигэ өлбүт бүтэһик генерал буолбута.
• 1924 — 130 киһилээх тоҥустар этэрээттэрэ биир суукканы быһа кыргыһан баран Айаан пордун ылбыт. Этэрээт салайааччылара — Илья Канин, Павел Карамзин уонна Михаил Артемьев.
• 1938 — Австрия нацистыы бырабыыталыстыбата кэргэннии буолааччылар арийдартан төрүттээхтэрин дакаастыахтаахтарын туһунан биллэрбит.
• 1947 — Дьугдьуурлаг тэриллибит. Салалтата Дьокуускайга эбит. Бастаан САССР ИТЛ салалтатыгар бас бэринэр эбит, онтон ГУЛаг тиһилигэр киирбит.
• 1950 — Георгий Башарин дуоктар диссэртээссийэтин көмүскээбитэ. Бу үлэтигэр тыа сахаларын XVIII үйэ 60-с сылларыттан XIX үйэ ортотугар диэри олохторун-дьаһахтарын ырытан, сүөһү иитээччилэргэ сир суолтатын арыйбыта. Географиялыы пессимизм уонна географиялыы оптимизм диэн тиэрминнэри туһаммыта, оптимизм баар буолан Саха тыйыс айылҕатыгар бурдук ыһыыта саҕаламмытын ыйбыта. Ол эрээри, бэлиитикэ дьайыытынан бу көмүскээһини аахсыбатахтара, онон 1956 сыллаахха диссэртээссийэтин хос көмүскээбитэ.
• 1989 — ССРС норуотун дьокутааттарын I Сийиэһигэр Межрегиональнай дьокутааттар бөлөхтөрө үөскээбит — Сэбиэскэй Сойууска бастакы түмэн (парламент) оппозицията.
• 1991 — Украинскай ССР Үрдүкү сэбиэтэ Украинаҕа баар сойуус тэрилтэлэрэ бары өрөспүүбүлүкэҕэ бас бэриниэхтээхтэрин туһунан быһаарыы ылбыт.

Төрөөбүттэр

• 1848 — Поль Гоген (1903 өлб.) төрөөбүт, французскай живописец, постимпрессионизм биир сүрүн бэрэстэбиитэлэ.
• 1855 — Иван Мичурин (1935 өлб.) төрөөбүт, биолог учуонай уонна селекционер.
• 1938 — Степан Петров — саха муосчута, РСФСР И.Е. Репин аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата.
• 1946 — Бүлүү куоратыгар Анатолий Алексеев — археолог, СГУ ректора, Гуманитарнай чинчийэр институт дириэктэрэ, устуоруйа билимин дуоктара. Бастакы диссэртээссийэтин Алын Өлүөхүмэ таас үйэтигэр көмүскээбитэ.
• 1952 — Орхан Памук, Туурсуйа суруйааччыта, Нобель литэрэтиирэҕэ бириэмиэйтин лауреата(2006).

Өлбүттэр

• 1954 — Алан Матисон Тьюринг (1912 төр.), Англия математига, бастакы ЭВМ-нары оҥорооччу.
• 1985 — Агния Романова (15.07.1912 төр.) — Токко, Учур, Майда уонна Томмот эбэҥкилэрин түөлбэ тылларын чичнийбит, Саха сирин эбэҥкилэрин фольклорун хомуйбут учуонай, педагогика билимин хандьыдаата.
• 2021 — Нелунов Анатолий Гаврильевич (1943 с.т.) — саха сомоҕо домоҕун чинчийбит учуонай, лексиколог, лексикограф, тыл үөрэҕин билимин хандьыдаата, С.А. Новгородов аатынан Бириэмийэ лауреата, РНА СС үтүөлээх бэтэрээнэ, Таатта улууһун ытык киһитэ.