Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Балаҕан ыйын 9 диэн Григориан халандаарыгар сыл 252-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 253-c күнэ). Сыл бүтүө 113 күн баар.
- Б.э.и. 479 сыл — Платея кыргыһыытыгар гректэр хомуур сэриилэрэ Грецияны сэриилээн ыла кэлбит уонна кыстыы хаалбыт перс сэриитин кэйгэллээбиттэр.
- 1141 — Түүр Хара кытайдар баһылыктара Елюй Даши мусульмаан сельджуктар уонна кара-ханидтар сэриилэрин Катван аттыгар (Самарканд куораттан үс көс кэриҥнээх сир) үлтүрүппүт, бу кыайыы кэнниттэн Орто Азияны барытын баһылаабыт.
- 1493 — Крбав хонуутугар кыргыһыыга Осмаан импиэрийэтин сэриилэрэ хорвааттары үлтү сыспыттар.
- 1493 — Христофор Колумб 17 хараабылынан 1200 киһилээх Кадистан араҕан иккис устуутун саҕалаабыт.
- 1759 — тохсунньуттан Саха сирин бойобуодатынан ананан сулууспалаабыт коллежскай асессор Андрей Павлуцкай тоҕус ый буолан баран уурайбыт. Кини кэнниттэн бойобуоданан коллежскай асессор Михаил Лебедев анаммыт.
- 1776 — Америка Холбоһуктаах Колониялара саҥа ааттаммыт — Америка Холбоһуктаах Штааттара.
- 1944 — ССРС уонна Польша лемка (русин, руснак) омуктары Илин Польшаттан Украинаҕа көһөрөр туһунан сөбүлэҥ түһэрсибиттэр.
- 1944 — Болгарияҕа өрө туруу буолбут, ол кэмигэр ыраахтааҕыны суулларбыттар.
- 1948 — Ким Ир Сен Кэриэйэ Норуотун Демократическэй Өрөспүүбүлүкэтэ (Хоту Кэриэйэ) тэриллиитин туһунан биллэрбит. Бу иннинэ аҕай атырдьах ыйын 15 күнүгэр Соҕуруу Кэриэйэ эмиэ бэйэтэ туспа өрөспүүбүлүкэ буолбута.
- 1962 — бэрэпиэссэр Евсей Либерман дойду сүрүн хаһыатыгар "Правдаҕа" экэниэмикэ мөккүөрүн саҕалаабыт. Бу мөккүөр түмүгүнэн Сэбиэскэй Сойуус экэниэмикэтин реформатын торума оҥоһуллубута, Хрущев былаастан туоратыллыбытын кэннэ 1965 сыллаахха олоххо киирэн барбыта.
- 1969 — Канаадаҕа Тыл Аакта олоххо киирбит, ааҥыл уонна француз тыллара дойду үрдүнэн официальнай буолбуттар.
- 1970 — ВАЗ-2101 «Жигули» оҥоһуута саҕаламмыт. «Жигулилар» 2014 сылга диэри 44 сыл тухары оҥоһуллубуттара.
- 1976 — Кытай муҥур салайааччыта Мао Цзэдун өлбүт. Былааска реформатор Дэн Сяопин кэлбит. Онон Кытайга реформатордар былааска ССРС-тааҕар 6 сылынан эрдэ кэлбиттэрэ (Андропов реформалары саҕалаан испитин аахтаахха). Дэн Сяопин дойду экэниэмикэтин экспортка олоҕурар курдук салайбыта (Тайвань, Сингапур, Япония, Соҕуруу Кэриэйэ холобурдарын батыһан).
- 1999 — Москубаҕа балаҕан ыйын 9 күнэ буолар түүнүгэр Гурьянов уулуссатыгар элбэх квартиралаах дьиэни дэлби тэптэрии түмүгэр 106 киһи өлбүт.
- 2001 — Афганистааҥҥа Хотугу Альянс баһылыгын Ахмад Шах Масуду Аль-Каида дьоно арааб суруналыыстара буолан кубулунан тиийэн өлөрбүттэр.
- 2018 — быыбардааччы 71,40 % куолаһын ылан Айсен Николаев Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана буолбут.
- 1569 — Питер Брейгель Аҕа — Голландия Ренессанс кэминээҕи уруһуйдьута уонна графига.
- 1952 — Илья Винокуров - Чаҕылҕан — оҕолорго анаан суруйбут саха бэйиэтэ, суруйааччыта, тылбаасчыта, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ. «Хайыһар» ырыа ааптара.
- 1960 — Петр Решетников — П.А. Ойуунускай аатынан Академическай Саха тыйаатырын артыыһа, киинэ артыыһа, РСФСР уонна Саха АССР норуот артыыһа.
- 1968 — Георгий Эргис — Саха фольклориһа, лингвист, этнограф, бөлүһүөк; филология билимин хандьыдаата, Саха АССР билимин үтүөлээх диэйэтэлэ.
- 1976 — Мао Цзэдун — Кытай хоммунньуус салайааччыта. Кытай Норуот Өрөспүүбүлүкэтин 1949 сыллаахха олохтонуллуоҕуттан 1976 сыллаахха өлүөр дылы салайбыта.
- 2010 — Николай Харитонов - Чуор (02.06.1935 төр.) — бэйиэт, литэрэтиирэни ырытааччы.
- 2014 — Афанасий Мунхалов — РСФСР норуодунай худуоһунньуга, Ускуустуба уонна култуура Арктикатааҕы институтун профессора, Художестволар Арассыыйатааҕы академияларын чилиэн-кэрэспэдьиэнэ.
АХШ — Калифорния киириитин күнэ. 1850 сыллаахха 31-с штаат быһыытынан киирбит
Хотугу Кэриэйэ — Тутулуга суох буолуу күнэ (1948)
Коста Рика — Оҕо күнэ (ааҥл. Children's Day)
Словакия — Холокост уонна раасанан күүһүлээһин сиэртибэлэрин күнэ (Deň obetí holokaustu a rasového násilia)
Таджикистан — Тутулуга суох буолуу күнэ (1991, ССРС-тан)
Япония — Хризантема күнэ эбэтэр Кику-но-Секку
Украина — Бронетанковай сэриилэр күннэрэ
Улуу Британия — Суһал көмө сулууспаларын күнэ
