Евровидение
Eurovision (ааҥ. Eurovision Song Contest, фра. Concours Eurovision de la chanson) — ырыа күрэҕэ, EBU чилиэннэрин дойдуларын кытта[1].
Күрэххэ дойдуттан биир эрэ кыттааччы кыттар (солист эбэтэр коллектив), ырыалара үс мүүнүтэ уһун буолбат, сценаҕа алтаттан элбэх киһи буолбат.
Күрэх 1956 сылтан ыытыллар, күрэҕи сыл аайы 600 мөл. киһи көрөр[2]. 2000 сылтан Eurovision'ны интернекка эмиэ көрдөрөллөр[3].
Eurovision'тан хас та даҕаны аан дойдуга биллэр ырыаһыттары таһаарар. Холобур: АBBA (Eurovision-1974), Селин Дион (Eurovision-1988).
Быраабылалар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Билигин Eurovision маннык быраабылалаахтар[4].
Шоу
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Eurovision үс шоуттан турар (бастакы-иккис полуфинал уонна финал), оптуорунньукка, чэппиэргэ, суббуотаҕа. Ыам ыйыгар буолар.
- Шоу Eurovision Song Contest диэн ааттаах, буолар миэстэтин аатын суруктаах (куорат эбэтэр дойду).
- Дойду ханнык-ханнык полуфиналга баар буолар жеребьевканан биллэр. Шоу ааҥыл уонна француз тылынан ыытыллар.
- Финалга 26 дойду кыттар (Бастакы полуфиналтан 10 дойду, иккис полуфиналтан 10 дойду, «Улахан биэстэн» 5 дойду уонна былыырын кыайбыт дойду), ол эрээри Eurovision-2015 Аустралиа специальнай ыалдьыт буолан баран, полуфиналларга кыттыбатаҕа ол иһин финалга 27 дойду кыттыбыта ("Улахан биэстэн" кыайбыт буоллахтарына финалга 25 дойду кыттар).
Куоластааһын
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Дойдулартан жюри баар буолуохтаах.
- Куоластааһыҥҥа 15 эбэтэр 30 мүнүүтэ бэриллэр (Eurovision-2010, 2011 уонна 2024-с сылтан шоу парад флагов кэннитэн куоластааһын аһыллар).
- Дойду бэйэтигэр сатаан куоластаабат.
- Жюрилар сөбүлээбит ырыаларыгар куоластыыллар.
- Көрөөччүлэр сөбүлээбит ырыаларыгар куоластыыллар.
- Полуфиналларга көрөөччүлэр эрэ куоластыыллар, финалга жюри уонна көрөөччүлэр.
Куоластары биллэри уонна кыайыылааҕы талыы
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Полуфиналга ааспыт дойдулар түбэспиччэ бэрээдэгинэн этиллэллэр (куоластааһын түмүктэрэ күрэх бүппүтүн эрэ кэннэ этиллэр).
- Жюри куоластааһынын глашатай этэр, дойду уонна баал этиллиэхтээхтэр.
- Жюри уонна көрөөччүлэр баалларын эбэллэр.
- Көрөөччүлэр куоластааһыннарын ыытааччы этэр, жюринан бүтэһик дойдуттан.
- Саамай элбэх баалы ылбыт киһи кыайыылаах ааты ылар.
Ырыа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Eurovision'ҥа кыттар ырыа саҥа буолуохтаах.
- Саамай уһун ырыа - 3 мүнүүтэ буолуохтаах.
- Ырыа тиэкиһэ ханнык да тылынан суруллуон сөп.
Кыттааччы
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Кыттааччы 16 саастан улахан буолуохтаах.
- Биир ырыаһыт икки дойдуттан биир күрэххэ сатаан кыттыбат.
Выступление
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Сценаҕа финалга, полуфиналга, жюри финалыгар, жюри полуфиналыгар, "Стэнд-ин" репетицияҕа, бастакы уонна иккис репетицияҕа биир выступление буолуохтаах.
- Сценаҕа алтаттан киһи элбэх суох буолуохтаах.
- Евродеревняҕа уонна сценаҕа кыттааччылар үчүгэйдик туттунуохтаахтар.
- Кыттааччы политика туһунан тугу даҕаны этиэ суохтаах, маатыралааһын эмиэ көҥүллэммэт.
- Сценаҕа кыыл сатаан тахсыбат.
- Кыттааччыттан тыыннаах вокал наада. 2021-с сылтан бэк-вокал уһулламмыт буолуон сөп.
Жюри
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Жюри 5 киһиттэн турар.
- Күрэх кэмигэр жюри састааба уларыммат.
- Жюри чилиэнэ дойду вещательын үлэһитэ буолбат.
- Жюри чилиэнэ муусуканы кытта сибээстээх буолуохтаах. Жюри чилиэнэ дойдуттан кыттыылах эбэтэр ырыатын, тиэкиһин суруйбут киһи буолбат.
- Жюри чилиэннэри EBU эрэ этэр.
Вещание
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Кыттыылаах дойду телевиденияҕа эбэһээт вещайдыахтаах уонна интернекка таһаарыахтаах.
- Кыттыылаах дойду бэйэтин кыттар полуфиналын уонна финалын эбэһээт вещайдыахтаах.
Буолар миэстэтэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Үксүн кыайбыт дойду ханнык даҕаны куоратыгар буолар. EBU бэйэтэ площадканы, оборудованияны уонна уоту бэйэтэ төлүүр.
Былааг параадтара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Былааг параадтара 2013-с сылтан ааһаллар, Олимпия оонньуулара курдук. Параад финалга эрэ буолар, параакка финалга ааспыт кыттыылаахтар тахсаллар уонна бэйэлэрин дойдуларын былаагын таһаараллар.
«Улахан биэс»
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]2004 сылга "Улахан түөрт" тэриллибитэ (Италията суох), бу дойдулар полуфиналларга кыттыбаттар. Бу дойдулар күрэх тэриллибиттэн кытталлар уонна күрэх сүрүн спонсордара буолаллар. 2011 сылтан Италия эбиллибитэ. Улахан биэскэ бу дойдулар киирэллэр:
Куоластааһын
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Билиҥҥи куоластааһын систиэмэтэ 2016-с сылтан туттуллар. Дойду 1-8, 10 уонна 12 баал биэрэр, полуфиналга уонна финалга жюри уонна көрөөччүлэр бэйэлэрэ атын атын куолас туруораллар[4]. 2023 сылтан полуфиналларга жюри сатаан куоластаабат.
1964-с сылтан куоластааһын EBU тутан көрөр.
Бааллар тэн буоллахтарына
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Билиҥҥи быраабыларынан, кыайыылаах ааты элбэх дойду куоластаабыт буоллаҕына ылар, куоластаабыт дойдулар тэн буоллахтарына, 12 баал биэрбит дойдулары ааҕаллар, 12 баалы биэрбит дойдулар тэн буоллахтарына 10 баалы ааҕаллар, уонна да атын[4].
Барыта тэн буоллаҕына бастакы бэрээдэгинэн кыттыбыт дойду кыайар[4].
,_Bestanddeelnr_909-4008.jpg)
Күрэх остуоруйата
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]1950-с сылларга EBU чилиэннэрэ ырыа күрэх санаатынан интэрэһэргээбитэрэ. Иккис аан дойду сэрии кэнниттэн Эуропаны холботооору. Марсель Безансон Швейцария телевидениятын дириэктэрэ, ырыа күрэҕин идеятын EBU'ҕа биэрбитэ. Сан-Ремо ырыа күрэҕин курдук[1].
Eurovision Grand-Prix бастакы ырыа күрэҕэ Лугано диэн Швейцария куоратыгар 1956 сылыгар ааспыта. Сэттэ дойду кыттыбыта. Бастакы кыайыылаах - Lys Assia, Refrain диэн ырыалаах[1].
Кыттыылаахтар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Хаһан эмит кыттыбыт дойдулар.
Ити дойдуттан ырыаһыттара атын дойду састаабыгар кыттыбыттара.
Кыттар былааннаах этилэр, ол эрээри табыллыбатаҕа.
Кыттыахтарын сөп, ол эрээри интириһэргээбэтэхтэрэ.
Күрэххэ EBU'ҕа киирэр дойдулар кыттыахтарын сөп. Eurovision'ҥа барытын холбоон 52 дойду кыттыбыта.
Кыттыылаахтар риэйтиҥнэрэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]| № | Дойду | I | II | III | IV | V | Топ-5 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  Ирландия
|
7 | 4 | 1 | 3 | 4 | 19 |
| 2 |  Сибиэссийэ
|
7 | 1 | 7 | 3 | 10 | 28 |
| 3 | .svg){kind=small} Улуу Британия
|
5 | 16 | 3 | 5 | 1 | 30 |
| 4 |  Нидерланд
|
5 | 1 | 1 | 2 | 2 | 11 |
| 5 |  Быраансыйа
|
5 | 4 | 7 | 10 | 3 | 29 |
Кыайыылаахтар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Рекордтар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Ирландия уонна 
Сибиэссийэ кыайыылаах ааты 7 төгүл ылбыттара.
Улуу Британия иккис миэстэни 16 төгүл ылбыта.
Норвегия бүтэһик миэстэни 12 төгүл ылбыта.
Украйиина уонна 
Лүксембург наар полуфиналтан финалга киирэллэр.
Андорра хаһан даҕаны полуфиналтан тахсыбатаҕа.
Португалия саамай элбэх уопсай баал - 758, Eurovision-2017 финалыгар.
Бельгия саамай кыра саастаах кыайыылаах уонна кыттааччы Sandra Kim - 13, Eurovision-1986 (ол кэнниттэн 16 ырыаһыт 16 саастаах элбэх буолуохтаах диэн быраабыла тахсыбыта).
Швейцария саамай кырдьаҕас саастаах кыттааччы Emil Ramzauer - 95, Eurovision-2013.
Eurovision курдук атын ырыа күрэхтэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ 1,0 1,1 1,2 https://eurovision.tv/history/origins-of-eurovision
- ↑ https://web.archive.org/web/20050113034609/http://www.museum.tv/archives/etv/E/htmlE/eurovisionso/eurovisionso.htm
- ↑ https://web.archive.org/web/20080528091401/http://www.ebu.ch/en/technical/trev/trev_291-editorial.html
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 https://eurovision.tv/about/rules
| |||||
.svg){kind=small}