2022 сыл

3 -c тыһыынча сыл

XIX үйэ — XX үйэ — XXI үйэ — XXII үйэ — XXIII үйэ

1990-с 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2000-с 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2010-с 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2020-с 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2030-с 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2040-с 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 2050-с 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060 2060-с 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070 2070-с 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080 2080-с 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090 2090-с 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100 2100-с 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109 2110

Хронология таабыла

2022 сыл

Туох буолбута

Холобоһуктаах Наассыйалар тэрилтэлэрэ 2022 сылы биирдиилээн киһи балыктыыр уонна аквакултуура сылынан биллэрбитэ.

• Арассыыйа омуктарын култуураларын утумун сыла;
• Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Ийэ сыла;

• Беларуська устуоруйаны өйдүүр-саныыр сыл;
• Азербайджааҥҥа Шуша куорат сыла;
• Узбекистааҥҥа Норуот интэриэһин хааччыйыы сыла;
• Казахстааҥҥа Оҕо сыла.

Түбэлтэлэр

Тохсунньу

• Тохсунньу 7: 
  • COVID-19 вирус сутуйбут дьонун ахсаана 300 ммөл. киһини куоһарбыт;

Олунньу

• Олунньу 24:
  • Арассыыйа сэбилэниилээх күүстэрэ Украинаҕа киирбиттэр;
• Көмпүүтэр оонньуутун оҥорор «Майтона» хампаанньа үлэһиттэригэр суруйбут суругар ыарахан кэмнэр саҕаламмыттарынан уонна Сингапур Арассыыйа судаарыстыбатын утары санкцияны биллэрбитинэн (холдинг сүрүн хампаанньата MYTONA PTE LTD онно аадырыстаах), Арассыыйаҕа үлэтин хааччахтыырын туһунан суруйбут.

Кулун тутар

• Кулун тутар 9 — Ол саҕана Саха сиригэр саамай улахан информационнай ситим-сир Ykt.Ru портаал бэйэтэ сабылларын туһунан биллэрбит. Ол туһунан портаал сүрүн сирэйигэр бырайыагы төрүттээччи Арсен Томскай суруйбут. Кини сабыллыы бастакы төрүөтүнэн биллэрэр-иһитиннэрэр таһаарыыларга сокуон тыйыһырыыта буолбутун ааттаабыт.
• Кулун тутар 11 — АХШ минфинэ сорох Арассыыйаҕа оҥоһуллубут табаардары дойдуга импортыыры боппут, ол иһигэр алмаас бары көрүҥнэрин (техническэй алмаастан ураты).
• Кулун тутар 15 — Европа Сойууһа экэниэмикэҕэ Арассыыйаны хаааччахтыыр 4-с пакеты ылыммыт, онно бриллианнары уонна көмүс оҥоһуктары киллэрбит.

Муус устар

• Муус устар 8 — АХШ минфинэ (OFAC) Саха сиригэр алмааһы хостуур "АЛРОСА" хампаанньаны хааччахтыыр испииһэккэ (нууч. санкционные списки) киллэрбит. Испииһэккэ киирбит хампаанньалар баайдара-дуоллара АХШ сиригэр-уотугар баар буоллаҕына туһаныллыбат буолар (нууч. блокируется) уонна АХШ тэрилтэлэрэ уонна дьоно бу хампаанньалары кытта үлэлииллэрэ бобуллар.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 5 — Казахстааҥҥа бырабыыталыстыбаны утары дьалхаан кэнниттэн конституцияҕа уларытыы киллэрэр туһунан референдум буолбут. Референдум түмүгүнэн сүрүн сокуон 98 ыстатыйатыттан 33-гэр уларытыы киирбит. Толорор былаас боломуочуйата кыччатыллыбыт, ол оннугар түмэн күүһүрэн биэрбит.

Балаҕан ыйа

• Балаҕан ыйын 21 — Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин дойду устуоруйатыгар бастакы мобилизацияны биллэрбит (бүтэһик мобилизация Сэбиэскэй Сойуус саҕана биллэриллэ сылдьыбыта — 1941 сыллаахха).

• Балаҕан ыйын 25 — Дьокуускайга "Дьахталлар оһуохайдара" буолбут.

Алтынньы

• Алтынньы 8 — Виктор Потаповка Саха сирин олохтоохторуттан бастакынан (уонна Арассыыйаҕа 2022 сыллаахха соҕотох киһиэхэ) «Арассыыйа Федерациятын норуодунай учуутала» сыбаанньа иҥэриллибит.

Сэтинньи

• Сэтинньи 15 — Дьокуускай олохтоохторун Аҕа дойду улуу сэриитин кэмигэр кыайыыга сүдү кылааттарын билинэн Дьокуускайга "Үлэ килбиэнин куората" ытык аат иҥэриллибит.
• Сэтинньи 18 — "Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тылбаас туруга уонна кыһалҕата" диэн кэпсэтии түһүлгэтин ХИФУ Саха тылын уонна истиилин хаапыдырата тэрийэн ыытта.
• Сэтинньи 21 — Тыллары сайыннарар сүбэ мунньаҕар Ил Дархан Айсен Николаев саха тылын бөҕөргөтүүгэ кэккэ этиилэри киллэрэр.
• Сэтинньи 22 — Саха тылын уонна литэрэтиирэтин учууталларын II сийиэһэ аһыллыбыт.
• Сэтинньи 23 — Дьокуускайга "Үлэ кыбартаала" диэн ааттаах айар-тутар дьоҥҥо уонна тэрилтэлэргэ аналлаах уораҕай аһыллыбыт. Манна IT, киинэ, анимация, муода, дизайн, музыка, көмпүүтэр графиката, ойуулуур ускуустуба, хаартыска уонна видеопродакшн эйгэлэригэр үлэлиир резиденнэргэ айарга-тутарга усулуобуйа тэрийэллэр.

Ахсынньы

• Ахсынньы 2 — С-Петербург аттыгар Нева кытылыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин аатыттан Ленинграады көмүскээбит Саха сирин буойуттарыгар мэҥэ таас турбут. Улуу сэрии кэмигэр ити Нева тилэхчээнэ (Невский пятачок) диэн ааттанар үрдэли баһылыыр иһин кыргыһыыларга сэттэ ый иһигэр 50-85 тыһыынча сэбиэскэй саллаат өлбүт. Ол иһигэр сүүстэн тахса Саха сириттэн сылдьар дьон.
• Ахсынньы 23 — Татарстан түмэнэ өрөспүүбүлүкэ конституциятыгар уларытыы киллэрэн Татарстан өрөспүүбүлүкэтин баһылыгын солотун аатын уларыппыт, саҥа талыллар баһылык "бэрэсидьиэн" оннугар "раис" диэн ааттанар буолбут (сокуон ылыллыбыт кэмигэр олорор бэрэсидьиэн солотун аата оннунан хаалыахтаах, ол аата 2025 сылга буолуохтаах быыбарга диэри).
• Ахсынньы 31 — Татарстан Конституциятын суута үлэтин тохтоппут, бу туһунан сокуоҥҥа Татарстан бэрэсидьиэнэ Минниханов 2022 сыл алтынньы 21 күнүгэр илии баттаабыта.

Өлбүттэр

• Тохсунньу 20 — Иван Иннокентьев (1957 төр.) — нууччалыы суруйар саха суруйааччыта, суруналыыс, тылбаасчыт, драматург. СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, РФ Литэрэтиирэ Улахан бириэмийэтин лауреата (2012).
• Атырдьах ыйын 10 — Максим Сибиряков (89), Саха аатырбыт бөҕөһө. Сэбиэскэй-партийнай, хаһаайыстыбаннай салайааччы, үс оройуон, биэс нэһилиэк Бочуоттаах олохтооҕо, Саха сирин көҥүл тустууга сэттэ, хапсаҕайга икки төгүллээх чөмпүйүөнэ, ССРС уонна Саха АССР спордун маастара.
• Сэтинньи 16 — Василий Рожин, сахалыы уонна нууччалыы суруйбут бэйиэт, СӨ эдэр литератордарын түмсүүлэрин чилиэнэ.