2007

2007 сыл.

Туох буолбута

Тохсунньу

• Тохсунньу 1 — Эбэҥки уонна Таймыыр (Дулгаан-Ненец) автономиялаах уокуруктара Красноярскай кыраай састаабыгар киирбиттэр.
• Тохсунньу 9 — Сан-Францискоҕа Macworld презентациятыгар Apple хампаанньа генеральнай дириэктэрэ Стив Джобс бастакы iPhone-у көрдөрбүт.
• Тохсунньу 30 — Windows Vista атыыга тахсыбыт.

Олунньу

• Олунньу 11 — Түркменистааҥҥа бэрэсидьиэн быыбарыгар Гурбангулы Бердымухамедов 89,23 % куолаһы ылан кыайбыт.

Кулун тутар

• Кулун тутар 15 — Саха Өрөспүүбүлүкэтин вице-бэрэсидьиэнинэн Евгения Михайлова талыллыбыт.
• Кулун тутар 17 — Бу иннинэ СӨ вице-бэрэсидьиэнинэн үлэлээбит Александр Акимов Москубаҕа Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэстэбиитэлинэн анаммыт.

Муус устар

• Муус устар 14 — Арассыыйа бөдөҥ куораттарыгар Сөбүлэспэттэр марштара иккис төгүлүн ыытыллыбыт.

• Муус устар 16 — Дьокуускайдааҕы өрүс хамаандыырдарын училищета РФ бырабыытыластыбатын 465-р нүөмэрдээх дьаһалынан Дьокуускайдааҕы өрүс хамаандыырдарын училищета Новосибирскайдааҕы уу көлөтүн үнүбэрсиэтигэр (билигин ФГБОУ ВО "Сибирский государственный университет водного транспорта" диэн ааттанар) филиал быһыытынан холбоммута. Ол сылтан Дьокуускайдааҕы уу көлөтүн үнүстүүтэ (Якутский институт водного транспорта) диэн ааттанар.
• Муус устар 24 — Бүлүү улууһун былааҕар уларытыы киирбит.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 8 — Мүрү оскуолатын 8 кылааһын үөрэнээччитэ Алина Сторожева ууга өлөн эрэр дьахтары мууһунан сыыллан киирэн быыһаабыта.

Бэс ыйа

• Бэс ыйын 29 — АХШ-ка Apple хампаанньа бастакы мобильнай төлөппүөнэ, iPhone, атыыга тахсыбыт.

От ыйа

• От ыйын 7 — "Аан дойду саҥа дьиктилэрин" куоластааһынынан талбыттар. Кыайыылаах баараҕай тутуулар: Колизей, Кытай улуу эркинэ, Мачу-Пикчу, Петра, Тадж Махал, Христос Өрөһүйээччи статуята (Рио де Жанейро), Чичен-Ица.

Атырдьах ыйа

• Атырдьах ыйын 1 — Арассыыйа олохтоохторун ахсаана Росстат дааннайынан 142 026,3 тыһ. киһи буолбут, ол эбэтэр туох баар Сир нэһилиэнньэтиттэн 2,15 %.
• Атырдьах ыйын 4 — Канаверал тумултан «Дельта-2» ракета Марска көтүөхтээх Phoenix станцияны космоска таһаарбыт.

• Атырдьах ыйын 27 — Арассыыйаҕа Култуура үлэһитин күнүн бэлиэтиир туһунан ыйаах тахсыбыт.

Балаҕан ыйа

• Балаҕан ыйын 6 — Израиль «Орчард» диэн ааттаах салгынтан байыаннай эпэрээһийэни ыытан Сиирийэҕэ ядернай реакторы суох гыммыт.
• Балаҕан ыйын 12 — Арассыыйа премьер-миниистирэ Михаил Фрадков уурайарын туһунан биллэрбит.
• Балаҕан ыйын 13 — ХНТ Генеральнай Ассамблеята Олохтоох омуктар бырааптарын туһунан декларацияны ылыммыт. Бу докумуоҥҥа олохтоох омуктар культуураларын уонна институттарын харыстыыр бырааптара, ону кытары хайа хайысханан сайдыы суолун туталларын бэйэлэрэ быһаараллара этиллэр.

• Балаҕан ыйын 29 — Саха омугун II кэҥгириэһэ түмүктэммит. 444 дэлэгээт кыттыбыт.

Алтынньы

• Алтынньы 3 — Саха сирин мэдиссиинэтин үлэһиттэрин уонна уопсастыбаннаһын XV сийиэһэ аһыллыбыт.
• Алтынньы 8 — Владикавказ, Малгобек, Ржев, Ельня уонна Елец куораттарга «Сэрии албан аатын куората» диэн ытык аат иҥэриллибит.
• Алтынньы 20 — Москуба куоракка Саха сирин уопсастыбаннаһын долгуппут сидьиҥ быһыы тахсыбыт — Саха сириттэн сылдьар шахматист Сергей Николаевы скинхедтар өлөрбүттэр.
• Алтынньы 26 — СӨ бэрэсидьиэнэ Вячеслав Штыров уонна Росатом баһылыга Сергей Кириенко Саха сиригэр устар аатамнай теплоэлектростанциялары (ПАТЭС) тутар туһунан сөбүлэҥҥэ илии баттаабыттар.

Сэтинньи

• Сэтинньи 8 — Мэҥэ Хаҥалас улууһун киинэ Майаттан Аллараа Бэстээххэ көһөрүллүбүт. Аллараа Бэстээх бөһүөлэгэ хас даҕаны суол ыпсыытыгар сытар: икки федеральнай суолталаах суол (М56 "Өлүөнэ" уонна "Халыма"), биир өрөспүүбүлүкэтээҕи суолталаах суол ("Амма"), Амур-Дьокуускай тимир суол уонна Өлүөнэ өрүһүнэн устуу суолун хорук тымыра. Ону кытары өрүс уҥуор A331 "Бүлүү" бэдэрээл суолталаах суол аартыга баар.
• Сэтинньи 22 — Алдан улууһун оройуоннааҕы Сэбиэтин быһаарыытынан Бөллөөт нэһилиэгэ (Хатыыстыыр) «эбэҥки национальнай» диэн ыстаатыһы ылбыт.

• Сэтинньи 24 — Гуманитарнай чинчийии институута, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Олоҥхо Ассоциацията» Саха АССР үтүөлээх артыыһын Устин Нохсоров 100 сааһын туолуутугар анаан «Олоҥхо уонна уос номоҕо: Утумнааһын. Билиҥҥи турук» диэн научнай практическай кэмпириэнсийэ ыыппыттар.

Ахсынньы

• Ахсынньы 2 — Арассыыйаҕа бэһис ыҥырыылаах Дуумаҕа быыбар буолбут.
• Ахсынньы 13 — ЕС чилиэннэрэ Лиссабоннааҕы сөбүлэҥҥэ илии баттаан Риимнээҕи уонна Маастрихтааҕы дуогабардарга уларытыы киллэрбит, бу сөбүлэҥнэр ЕС конституциятын олоҕо буолаллар. Лиссабоннааҕы сөбүлэҥ 2009 сыл ахсынньы 1 күнүгэр олоххо киирбитэ.
• Ахсынньы 21 — Шенген сөбүлэҥэр 9 дойду киирбит — Литва, Латвия, Эстония, Польша, Чехия, Словакия, Словения, Венгрия уонна Мальта.
• Ахсынньы 23 — Непал хоруоллук буолан бүппүт уонна федерациялаах өрөспүүбүлүкэҕэ кубулуйбут.

• Ахсынньы 26 — Михаил Алексеев-Дапсы 70 сааһын бэлиэтээһин иһинэн саха тылын туругар аналлаах билим кэмпириэнсийэтэ ыытыллыбыт.
• Ахсынньы 26 — Федот Тумусов Арассыыйа Федерациятын Федеральнай Мунньаҕын Государственнай Дууматын дьокутаатынан талыллыбыт.
• Ахсынньы 27 — Пакистаан урукку премьер-миниистирин, быыбарга кытта сылдьар Беназир Бхуттоны миитин кэмигэр саба түһэн ытан өлөрбүттэр.
• Ахсынньы 28 — Непал Федерациялаах өрөспүүбүлүкэ буолбут.

Өлбүттэр

• Кулун тутар 4 — Гавриил Попов (19.09.1930 төр.) — филология билимин хандьыдаата, кыраайы үөрэтээччи.
• Муус устар 23 — Арассыыйа бастакы бэрэсидьиэнэ Борис Ельцин.

• Бэс ыйын 19 — Михаил Шкулев-Налимскай (3.07.1919 төр.) — тойуксут, олоҥхоһут, Абый улууһун устуоруйатын, уран тылын баайын хомуйааччы, чинчийээччи, толорооччу.

• От ыйын 13 — Ойунская Сардана Платоновна (06.09.1934—13.07.2007) — фольклорист, литературовед, тыл үөрэҕин хандьыдаата.
• Алтынньы 28 — Александра Серкина — ангиохирург (тымыр хирурга), мэдиссиинэ билимин дуоктара, профессор, Иркутскайдааҕы государственнай медицинскэй университет уопсай хирургиятын кафедратын сэбиэдиссэйэ, Иркутскай куоратын Ытык киһитэ.