От ыйын 4

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс

От ыйын 4 диэн Григориан халандаарыгар сыл 185-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 186-c күнэ). Сыл бүтүө 180 күн баар.

Бэлиэ күннэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Түбэлтэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Б.э.и. 362 сыл — Мантинея аттынааҕы кыргыһыы: Фива куорат олохтоохторо Спартаны кыайбыттар. Бу кыргыһыы иннинэ б.э.и. 371 сыллаахха фивалар Спартаны аан бастаан Левктра аттыгар кыайбыттара.
  • 1054Оҕус сулус бөлөҕөр сулус эстиитин кытай, арааб астрономнара уонна баҕар Америка төрүт олохтоохторо көрбүттэрин суруйан хаалларбыттар. 23 хонук тухары бу сулус күнүһүн да көстөр чаҕылхай эбит.
  • 1187Кириэстээх бохуоттар: Хаттин аттынааҕы кыргыһыы: Саладин Иерусалим хоруолун Гай де Лузиньяны кыайбыт.
  • 1768 — Екатерина II ыраахтааҕыны кытта көрсөр соруктаах баран иһэр сахалар дьокутааттарын Соппуруон Сыраанабы Бүтүн Сибиир Сенатын дьаһалтата (Тобольскай куорат) дьиэтигэр төннөрүгэр уураахтаабыт. Бу иннинэ Иркутскай күбүөрүнэтин дьаһалтата быыбары биллиммэтэх, ыраахтааҕыга барарын утарбыт. Ол да буоллар саха кинээстэрэ Сыранов Москуба куоракка ыраахтааҕыга тиийиэхтээх диэн туруорсубуттар, Сыраанап Сибиир тойотторун бобуутун-хаайыытын ылымматах, син биир ыраахтааҕыны баран көрсүбүт, саха кыһалҕатын туруорсубут.
  • 1776 — Континент иккис Кэнгириэһэ АХШ Тутулуга суох буолуутун туһунан Декларацияны ылыммыт.
  • 1845 — Коллежскай советник Николай Каргопольцев Саха уобалаһын бырабылыанньатын бэрэстээтэлинэн анаммыт. Кини бу солоҕо 1850 сыл кулун тутар 18 күнүгэр диэри олорбут.
  • 1892Арҕаа Самоа күн-дьыл уларыйыытын лиинийэтин көһөрөн Арҕаа полушариеҕа киирэр буолбут, онон биир күн манна иккиһин хатыламмыт уонна бу сыллара кинилэргэ 367 күннээх буолбут. АХШ-ы кытары сыһыаны чэпчэтэр туһугар маннык гыммыттар эбит. Онтон 2011 сыллаахха Австралияны уонна Саҥа Зеландияны кытары сыһыаны чэпчэтэр туһуттан Арҕаа Самоа төттөрү Илин полушариеҕа көспүт, бу сыл биир күн көтүтүллүбүт.
  • 1920 — Соторутааҕыта Иркутскайтан төннөн кэлбит Степан Васильев Дьокуускай куорат ыччатын бастакы уопсай мунньаҕын тэрийэн ыыппыта. Саха сиригэр ыччат хомуньуустуу сойууһа — хомсомуол — тэриллэн барбыта.
  • 1931 — саха дьоно Семен Старостин – Одьоо Ыстаарыһын (Амма), Михаил Корнилов-Мээнчэ уола (Өлүөхүмэ) уонна Егор Старостин - Тоҕурууса (Илин Хаҥалас) Соловки концлааҕыртан күрээн Финляндия сирин булаллар. Финляндияҕа олохсуйаллар. Дьон бэртэрэ буолан тыыннаах ордон, өссө бэйэлэрин кэнниттэн суол-иис хааллараллар.
  • 1938Алдаҥҥа 4 саханы буржуазнай национализмҥа буруйдуур суут саҕаламмыт: Петр Габышев ("Якутзолото" былаанныыр отделын сэбиэдиссэйэ), Иван Лебедкин ("Якутзолото" старшай геолога), Александр Попов ("Якутзолотопродснаб" управляющайын солбуйааччы), Николай Рысаков ("Якутзолото" руднай фабрикатын сэбиэдиссэйэ). Суут 3 күн буолбута. А. Я. Вилинов салалталаах НКВД силиэстийэлиир бөлөҕө икки провокаторы уонна сокуоннайа суох ньымалары туһанан дьыала тэрийбитэ сымыйата көстөн турара эрээри, НКВД-ттан куттанар суут бу дьону буруйдаахтар диэн быһаарбыта, Габышев уонна Попов ытыллыбыттара, Лебедкин 15 сыл хаайыыга ууруллубута (онно өлбүтэ), Рысаков 10 сыл хаайыыга уонна 3 сыл көскө ууруллубута (1955 сыллаахха буруйа суоҕун туруорсан сууттаспыта, төрдүөннэрин реабилитациялаппыта)[2].
  • 1942Аан дойду иккис сэриитэ: 250 хонуктаах Севастополь иһин кыргыһыы түмүктэммит, ньиэмэстэр уонна румыыннар куораты ылбыттар. Эвакуация сатаммакка элбэх сэбиэскэй саллаат билиэҥҥэ түбэспит. Кырыым атын сирдэрин өстөөх өссө сэрии саҕаланыытыгар 1941 күһүнүгэр ылбыта, Севастополь эрэ хаалан өр кыргыспыта, уонна сэбиэскэй сэриилэр кылгас кэмҥэ Керчь куоракка десант түһэрэн плацдарм оҥоро сылдьыбыттара. Куораты ылыыга улахан өҥөнү люфтваффе сөмүлүөттэрэ ылбыттара (холобур аҥардас бэс ыйыгар 23 751 сөмүлүөт көтүүтэ буолбут, 20 528 тонна буомба быраҕыллыбыт), буомбалааһын түмүгэр куоракка 11 эрэ дьиэ ордубута. Сэбиэскэй өттүттэн 156 880 киһи өлбүтүнэн уонна билиэҥҥэ түбэспитинэн ааҕыллар, оттон өстөөхтөр өттүлэриттэн төһө сүтүк буолбута чопчу биллибэт: өлбүтүнэн уонна бааһырбытынан 36 тыһыынчаттан (АХШ чинчийээччилэрин дааннайынан) 300 тыһыынчаҕа тиийэ (Совинформбюро биллэриититинэн) сүтүктэммиттэр. Куораты ылаат, өстөөх туох баар күүһүн Баку ньиэптэлээх сирдэрин ылыыга туһаайбыта.
  • 1943 — Аан дойду иккис сэриитэ: Прохоровка дэриэбинэҕэ Курскай кыргыһыыта саҕаламмыт, устуоруйаҕа саамай улахан кыргыһыы уонна тааҥкалар саамай улахан кыргыһыылара .
  • 1946 — Илин Пруссия киин куоратын Кёнигсберг аата уларытыллан Калининград буолбут. Урукку олохтоохторун тобохторо — ньиэмэстэр уонна литовецтар — 1947 сыллаахха Германияҕа депортацияламмыттара, саҥа Калининград уобалаһыгар ССРС холкуостаахтарын илдьэн олохсуппуттара.
  • 1951 — Уильям Шокли көһүүлээх транзисторы айыы туһунан биллэрбит.
  • 1961 — Бастакы устуутун кэмигэр саҥа сэбиэскэй К-19 атомнай подлодка саахаламмыт. Реакторы өрөмүөннүүр сатаммыт эрээри, 22 киһи икки сыл иһигэр радиацияттан сүһүрэн өлбүттэрэ.
  • 1987 — Францияҕа уруккута Виши бырабыыталыстыбатыгар гестапо тойоно Клаус Барбье киһи-аймах утары буруйдааҕынан билиниллибит уонна үйэтин-сааһын тухары хаайыыга угуллубут. Бу киһи сэрии кэмигэр бэйэтэ дьону пыткалыырынан биллибитэ, сэрии кэнниттэн Боливияҕа күрээн олорбута, онно былаас уларыйбытыгар тутуллан Францияҕа экстрадицияламмыта.
  • 1996 сыл — Hotmail диэн төлөбүрдээх электрон почта сиэрбиһэ аһыллыбыт. Сиэрбис аһыллыбыт күнүн соруйан АХШ тутулуга суох буолуутун күнүгэр түбэһиннэрбиттэрэ, ол интернет-провайдердартан тутулуга суох буолууну кэрэһэлиир этэ. Бу электрон почта бастакы аһаҕас сиэрбиһэ этэ.
  • 2008 — Дьокуускайга "Туймаада" стадиоҥҥа IV "Азия Оҕолоро" оонньуулар аһыллыбыттар. Үс олимпиец Роман Дмитриев, Павел Пинигин уонна Александр Иванов дүҥүрү охсубуттар.
  • 2012 — ЦЕРН Баараҕай адрон коллайдерын көмөтүнэн Хиггс бозонун кытта дьүөрэлии частицалары арыйбытын туһунан биллэрбит.
  • 2012 — «Чолбон» бассейны үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйбыттар, РФ спордун миниистирэ Виталий Мутко маннык 50 м уһуннаах дорожкалаах бассейннар Арассыыйаҕа 50 ахсааны кыайбаттарын, өрөспүүбүлүкэ Уһук Илин спордун киинэ буолан эрэрин бэлиэтээбит.

Төрөөбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Өлбүттэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  1. Сегодня Украина отмечает день национальной полиции, 4 июля 2019.
  2. Николаев И.И., Ушницкай И.П. Центральное дело (Хроника сталинских репрессий в Якутии). — Якутск: Якутское книжное издательство, 1990. — С. 48-51. — 160 с. — 25 000 экз.