Халыып:Бу күн:09-05

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс
  • Аһымал аан дойдутааҕы күнэ.

Түбэлтэлэр[биики-тиэкиһи уларытыы]

  • 1698 — Бүөтүр I таҥара үлэһиттэриттэн уонна бааһынайдартан уратылпргп бытык түһээнэ олохтообут.
  • 1905 — Портсмуттааҕы дуогабарга илии баттаммыт, нуучча-дьоппуон сэриитэ бүппүт. Кэриэйэ уонна Порт-Артур тулата Дьоппуон сабыдыалын сфератыгар киирбиттэр, Сахалин арыытын соҕуруу аҥаара Дьоппуон сирэ буолбут.
  • 1907 (урукку стиилинэн атырдьах ыйын 23) — Күлүмнүүр Саха сиригэр холуобунай буруйдаахтары көскө ыытары утаран "Якутский край" хаһыакка ыстатыйа таһааттарбыт.
  • 1914Дьокуускайтан Бүлүүгэ диэри телеграф үлэҕэ киирбит.
  • 1914Боотур уус улууһун киинигэр Чурапчыга икки кылаастаах оскуола аһыллыбыт.
  • 1914Аан дойду бастакы сэриитэ: 8 күннээх Марна кыргыһыыта саҕаламмыт. Париж диэки кимэн киирэн иһэр ниэмэс аармыйатын французтар тохтоппуттар уонна төттөрү бырахпыттар. Манан Шлиффен былаана, о.э. түргэнник Францияны кыайан баран соҕотох Арассыыйаны утары киирсии, таҥнастыбыт. Германия түөрт сыл усталаах икки фронунан ыарахан позиционнай сэриигэ батыллыбыта.
  • 1922Манчаары культурнай-сырдатар уопсастыба аата "Саха омук" диэҥҥэ уларытыллыбыт. Бэрэстээтэл — Василий Леонтьев.
  • 1932 — Саха сирин Норуот хамыһаардарын сэбиэтэ (СНК) Саха сиринээҕи «Госкино» управляющайа Чернышев дакылаатын истэн баран уураах таһаарбыт «Об организации фонда кинофикации и образовании Комитета кинофикации при СНК ЯАССР».
  • 1940 — «Пионерская правда» хаһыакка Аркадий Гайдар «Тимур уонна кини хамаандата» сэһэнин бэчээттээн саҕалаабыттар. Бу сыл сэһэнинэн киинэ уһуллан тахсыбыта. Ол кэннэ Сэбиэскэй Сойуус үрдүнэн дьоҥҥо көмөлөһөр тимуровецтар хамсааһыннара саҕаламмыта.
  • 1967Кырыым татаардарыгар амнистия биллэриллибит, сэрии кэмигэр ниэмэстэргэ көмөлөһүүгэ бүтүн норуоту буруйдуур сыыһата этиллибит. Ол эрэн Сэбиэскэй Сойуус ыһыллыар диэри татаардар дойдуларыгар төннөллөрүн бопсор этилэр, тиийбит дьону Кырыымтан үүрэллэр этэ.

Төрөөбүттэр[биики-тиэкиһи уларытыы]

  • 1825 — Ричард Маак (Richard Maack) — натуралист, Сибиири уонна Уһук Илини чинчийээччи, педагог. Хас да экспедицияны тэрийэн ыыппыта — ол иһинэн Саха сирин Бүлүү уокуругар (18531855 сыллардаахха), аан маҥнай Бүлүү, Чуона, Өлүөхүмэ тардыыларын айылҕатын, геологиятын уонна олохтоохторун чинчийбитэ. Ону таһынан Амур уонна Уссури өрүстэр тардыыларын чинчийбитэ.
  • 1832 — Сергей Боткин (өлб. 1889) — Арассыыйа аатырбыт бырааһа.
  • 1880Николай Грибановскай төрөөбүт, Саха сирин ноуучунай библиографиятын төрүттээччи (1880—1942).
  • 1915 — Захар Түнгүрээдэп — Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, араас сылларга Саха судаарыстыбаннай муусука уонна драма тыйаатырын дириэктэринэн уонна Өрөспүүбүлүкэтээҕи бибилэтикэ дириэктэринэн үлэлээбитэ.
  • 1928 — Дмитрий Коркин — Саха сиригэр тустуу сайдыытыгар сүҥкэн кылааты киллэрбит, үс олимпиеһы бэлэмнээн таһаарбыт тренер. 1985 сылтан ыла кини аатынан дойдулар ыккардыларынааҕы таһымнаах турнир ыытыллар.

Өлбүттэр[биики-тиэкиһи уларытыы]

  • 1906Людвиг Больцман (1844 төр.), Австрия физигэ, статистическай физика уонна физическай кинетика олохтооччута.
  • 2003Кир Булычёв (дьиҥнээх аата Игорь Всеволодович Можейко; 1934 төр.), фантаст суруйааччы.