Карелия Өрөспүүбүлүкэтэ

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Навигацияҕа көс Көрдөбүлгэ көс
Карелия Өрөспүүбүлүкэтэ
Республика Карелия
Karjalan tazavaldu
Karjalan tasavalta
Karjalan Tazovaldkund


Карелия дуоҕата Карелия дьаралыга
Карелия былааҕа Карелия дьаралыга
Киинэ Петрозаводскай
Иэнэ 180 520 км²
Дьонун ахсаана 618 056 (2019)
Федеральнай уокуруга Хотугулуу арҕаа
Экономическай оройуона Хоту
Ил тыла нуучча (омук тыла суолталаахтар карел, финн уонна вепс)
Республика баhылыга Артур Парфенчиков
Кэм зоната MSK (UTC+3, сайын UTC+4)

Карелия Өрөспүүбүлүкэтэ (Нууччалыы: Республика Карелия; Кареллыы: Karjalan tazavaldu; Финныы: Karjalan tasavalta; Вепстыы: Karjalan Tazovaldkund) диэн Арассыыйа Федерациятын субъега. Киин куората Петрозаводскай.

1922 сыллаахха бэс ыйын 8 күнүгэр тэриллибитэ.

Географията[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Өрөспүүбүлүкэ Арассыыйа Федерациятын хотугулуу арҕаатыгар, Үрүҥ уонна Балтик байҕаллар икки ардыларынааҕы сирдэригэр баар. Үрүҥ байҕал кытылын линията 630 км.

Өрүстэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Карелияҕа 27,000 кэриҥэ өрүс баар. Сүрүн өрүстэрэ:

Күөллэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Карелияҕа 60,000 кэриҥэ күөл баар. Ладога (Финныы: Laatokka) уонна Онега (Ääninen) Эуропа ордук улахан күөллэрэ. Атын күөллэрэ:

Хоту уонна Соҕуруу Карелия регионнара Финляндияҕа уонна Карелия Республиката Арассыыйаҕа. Карел билиитэ билигин Ленинград уобалаhын ирээтэ

Сирин баайа[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Өрөспүүбүлүкэ сирин улахан өттө (148,000 км², эбэтэр 85%) тыа.

Сирин баайа: тимир урудаата, алмаас, ванадиум, молибден уо.д.а.

Климата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Карелия Өрөспүүбүлүкэтэ Атлантик континентал климат зонатыгар баар. Тохсунньу орто температурата -8.0 °C, от ыйын гиэнэ +16.4 °C. Сыллааҕы сөҥүү орто таhыма 500-700 мм.[1]

Дьоно[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

  • Олохтоохторун ахсаана: 716,281 (2002)
    • Куорат олохтоохторо: 537.395 (75.0%)
    • Тыа сирин олохтоохторо: 178,886 (25.0%)
    • Эр дьон: 331,505 (46.3%)
    • Дьахталлар: 384,776 (53.7%)
  • Орто саас: 37.1
  • Омуктар:
1926 1939 1959 1970 1979 1989 2002
Нууччалар 153,967 (57.2%) 296,529 (63.2%) 412,773 (62.7%) 486,198 (68.1%) 522,230 (71.3%) 581,571 (73.6%) 548,941 (76.6%)
Кареллар 100,781 (37.4%) 108,571 (23.2%) 85,473 (13.0%) 84,180 (11.8%) 81,274 (11.1%) 78,928 (10.0%) 65,651 (9.2%)
Беларустар 555 (0.2%) 4,263 (0.9%) 71,900 (10.9%) 66,410 (9.3%) 59,394 (8.1%) 55,530 (7.0%) 37,681 (5.3%)
Украиннар 708 (0.3%) 21,112 (4.5%) 23,569 (3.6%) 27,440 (3.8%) 23,765 (3.2%) 28,242 (3.6%) 19,248 (2.7%)
Финнар 2,544 (0.9%) 8,322 (1.8%) 27,829 (4.2%) 22,174 (3.1%) 20,099 (2.7%) 18,420 (2.3%) 14,156 (2.0%)
Вепстар 8,587 (3.2%) 9,392 (2.0%) 7,179 (1.1%) 6,323 (0.9%) 5,864 (0.8%) 5,954 (0.8%) 4,870 (0.7%)
Атыттар 2,194 (0.8%) 20,709 (4.4%) 29,869 (4.5%) 20,726 (2.9%) 19,565 (2.7%) 21,505 (2.7%) 25,734 (3.6%)

Олохтоох пууннар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

5 тыh. тахса олохтоохтордоох пууннар
Тохсунньу 1 2009 туругунан, https://web.archive.org/web/20010309110056/http://world-gazetteer.com/
Петрозаводск 269 207 Суоярви 10 924
Кондопога 33 554 Надвоицы 10 322
Сегежа 32 631 Пудож 9 730
Костомукша 29 995 Олонец 9 225
Сортавала 19 484 Лахденпохья 8 167
Медвежьегорск 15 496 Лоухи 5 257
Кемь 13 448 Калевала 5 303
Питкяранта 12 816 Пиндуши 5 134
Беломорск 11 776

Экономиката[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Олохтоох айылҕа баайдарын туттар индустрия салаалара: мас, маhы таҥастыыр, кумааҕы, хара металлургия уонна тутуу материалларын индустриялара.

Кэлии ресурстары туттар салаалар: массыына оҥоруута, өҥнөөх металлургия.

Бөдөҥ хампаанньалар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Политиката[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Култуурата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]

Аан дойдутааҕы биллиилээх Калевала диэн карел-финн эпоhа.

Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]